Jak zmienia się ciało kobiety w okresie menopauzy?

Czas klimakterium charakteryzuje się wieloma (często nieodwracalnymi) zmianami w organizmie kobiety. Obniżenie poziomu estrogenów wpływa na pogorszenie kondycji skóry, jak również zmiany w obrębie narządów płciowych kobiety. Ponadto, w okresie okołomenopauzalnym obserwuje się u Polek blisko dwukrotny wzrost występowania otyłości.

Otyłość rozpoznawana jest za pomocą wskaźnika masy ciała (BMI). Jest on wynikiem dzielenia wagi ciała przez wzrost (mierzony w metrach) do kwadratu. Jeśli iloraz działania przekracza wartość 30 kg/m² mamy do czynienia z otyłością. Natomiast wynik mieszczący się w przedziale od 25 do 29,9 kg/m² świadczy o występowaniu nadwagi. Współcześnie nadmierna masa ciała u kobiet w wieku od 55 do 65 lat stanowi jeden z wiodących problemów zdrowotnych. Dlatego też, wielu badaczy skupia się na poszukiwaniu związku między menopauzą a występowaniem otyłości wśród kobiet. Autorzy badań poddają weryfikacji wiele tez, wśród których szczególną uwagę zwracają zaburzenia czynności podwzgórza oraz zmiany stężeń hormonów płciowych. Już w okresie okołomenopauzalnym, jeszcze przed zakończeniem miesiączkowania, u wielu kobiet zauważalny jest wzrost masy tkanki tłuszczowej, ze szczególnym uwzględnieniem partii brzusznej. Analiza składu ciała potwierdza, że u kobiet w wieku pomenopauzalnym rozpoznaje się większą ilość tkanki tłuszczowej wisceralnej, w porównaniu do kobiet w wieku premenopauzalnym.

Warto jednak wiedzieć, że wpływ stężeń hormonów płciowych na rozwój otyłości u kobiet w okresie klimakterium wymaga przeprowadzenia dalszych badań naukowych. Ponadto, nadwaga i otyłość nie są nierozerwalnie związane z występowaniem menopauzy. Nadmierny przyrost tkanki tłuszczowej stanowi konsekwencję licznych czynników, na które składają się między innymi: predyspozycje genetyczne, stosowane środki farmakologiczne, jak i przejawiany styl życia.

Ja cielesne i obraz własnego ciała w psychologii

Pojęcie „Ja cielesnego” po dziś dzień nie zostało jednoznacznie zdefiniowane. Nawet autor jego koncepcji nie podjął się konkretnej definicji niniejszego konstruktu. Niemniej jednak, „Ja cielesne” opisywane jest w literaturze psychologicznej, jako rodzaj doświadczenia własnego ciała oraz skupienie wokół doznań cielesnych. Twórca koncepcji „Ja cielesnego”, David Krueger (przedstawiciel nurtu psychodynamicznego) rozróżnia niniejsze pojęcie od „obrazu ciała”, sugerując, że obraz ciała jest jedynie pochodną reprezentacji „Ja cielesnego”, które stanowią łącznie płynne procesy połączone z „Ja psychologicznym”. Zgodnie z koncepcją Olgi Sakson-Obada (polskiej psycholog), „Ja cielesne” stanowi element struktury „Ja”, który organizuje doświadczenia cielesne w postaci reprezentacji, których jakość wyznacza sposób przeżywania siebie, a co za tym idzie wyznacza fizyczne poczucie własnej tożsamości.

W niniejszej koncepcji wyróżnione zostały trzy funkcje ja cielesnego.

• dotyczące odczuwania bodźców płynących z wnętrza ciała oraz będących wynikiem pobudzenia eksteroreceptorów (za pośrednictwem bodźców zewnętrznych, np. dotyku);
• odnoszące się do interpretacji doświadczanych doznań, zarówno w kategoriach fizycznych, jak i emocjonalnych;
• związane z regulacją stanów fizycznych i emocjonalnych, rozumianych jako zdolność do właściwego rozpoznawania przyczyn tych stanów oraz umiejętności podejmowania adaptacyjnych strategii radzenia sobie z nimi.
  

Wizerunek naszego ciała jest niczym obraz, który przedstawia nasze ciało tak, jak sami je widzimy. Jest to wieloelementowa płaszczyzna podlegająca modyfikacjom na różnych etapach życia. Obraz oraz wizerunek naszego ciała wpływają nie tylko na poczucie własnej wartości i kondycję psychiczną, ale także na doświadczanie przez kobiety objawów menopauzy.

Jak menopauza i związana z nią otyłość wpływają na samoocenę i obraz własnego ciała kobiet w okresie klimakterium?

Wszystkie zmiany, którym poddane jest ciało kobiety w okresie menopauzy wpływają na ich uczucia i emocje. Ponadto, oddziałują one na kształtowanie nowego wizerunku własnego ciała. W literaturze psychologicznej wiele uwagi poświęca się występowaniu bardzo silnego związku między otyłością, a negatywnym obrazem własnego ciała. Badania naukowe wskazują, że wskaźnik masy ciała BMI>30 związany jest z gorszą kondycją kobiet zarówno w wymiarze biologicznym, psychologicznym, jak i społecznym. Pacjentkom w wieku okołomenopauzalnym, u których rozpoznano otyłość, towarzyszy także przewlekły stres psychologiczny, stanowiący konsekwencje niskiej samooceny. Wpływ na powstawanie stresu psychologicznego posiadają nie tylko przekonania na temat własnego ciała, ale także czynniki kulturowe oraz powszechny trend promujący bardzo szczupły typ sylwetki. Warto także wiedzieć, że otyłość kobiet w okresie klimakterium zwiększa ryzyko rozwoju depresji, która stanowi powszechny problem w niniejszej grupie populacji.

Zdaniem psychologów, stan psychologiczny i wizerunek własnego ciała są ze sobą silnie związane. Oba te czynniki wpływają na kształtowanie się obrazu własnej osoby w obliczu menopauzy. Niniejszy proces jest zjawiskiem wieloaspektowym, na który składają się zarówno komponenty o charakterze poznawczym, jak i behawioralnym oraz emocjonalnym.

• Poznawczy aspekt wizerunku własnego ciała – postrzegany jest w dwóch obszarach, percepcji ciała oraz przekonań dotyczących własnego wyglądu;
• Behawioralny aspekt wizerunku własnego ciała – odnosi się do wszelkich zachowań, które mają na celu poprawę wizerunku własnego ciała;
• Emocjonalny aspekt wizerunki własnego ciała – wiąże się z deklarowanym stopniem zadowolenia z wyglądu własnego ciała.

Wyniki badań naukowych wskazują, że wpływ na kształtowanie obrazu własnego ciała oraz samoocenę kobiet w okresie menopauzy wywiera wiele czynników, zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych. Uczucia oraz emocje związane z wizerunkiem własnego ciała określają dobrostan psychiczny kobiety, który uzależniony jest także od jej sfery emocjonalnej. Kobiety w wieku okołomenopauzalnym doświadczają licznych objawów somatycznych oraz psychologicznych. Utrata własnej atrakcyjności, jak również obniżenie samooceny, spowodowane zmianą wyglądu własnego ciała, może doprowadzić do poważnych konsekwencji, w tym do rozwoju depresji. Dlatego też, tak ważne jest zapewnienie kobietom kompleksowego wsparcia.

Jak radzić sobie ze zmianami ciała wywołanymi przez menopauzę?

Okres klimakterium w wielu przypadkach związany jest z przyrostem masy ciała oraz zwiększoną podatnością na występowanie zaburzeń nastroju. Badania naukowe dowodzą, iż kobiety zmagające się z problemem otyłości zgłaszają obniżony komfort codziennego funkcjonowania oraz brak energii życiowej. W związku z tym, niezwykle ważne jest zapewnienie kobietom w okresie okołomenopauzalnym odpowiedniej opieki medycznej, psychologicznej oraz dietetycznej.

Badania z 2017 roku przeprowadzone przez Katarzynę Łokieć (polską dietetyk) i współpracowników wskazują, że zastosowanie diety redukcyjnej u pacjentek zmagających się z problemem otyłości w okresie klimakterium, istotnie wpływa na poprawę jakości życia. W codziennym jadłospisie ważne miejsce zajmowały produkty pełnoziarniste, stanowiące bogactwo witamin z grupy B oraz antyoksydantów. Istotną rolę odgrywały również niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), które przyczyniały się do poprawy stanu emocjonalnego u badanych kobiet.

Warto wiedzieć, że zgodnie z koncepcją neurochemiczną, przyczyn depresji można doszukiwać się w obniżeniu stężeń serotoniny (neuroprzekaźnika, który odpowiada nie tylko za nasz nastrój, ale także apetyty). Co ciekawe, związek ten powstaje z L-tryptofanu w obecności witamin z grupy B, które dostępne są między innymi w produktach pełnoziarnistych, jak i orzechach. Nie ulega więc wątpliwości fakt, że istotnym czynnikiem w walce ze zmianami wyglądu ciała, związanymi z menopauzą, ważną rolę odgrywa profesjonalne wsparcie dietetyczne oraz uprawianie systematycznej aktywności fizycznej.

Ogromną rolę odgrywa także zastosowanie odpowiedniej, zastępczej terapii hormonalnej, pod opieką doświadczonego ginekologa oraz/lub endokrynologa. Niemniej jednak, w sytuacji, w której zmiana obrazu własnego ciała oraz obniżenie samooceny istotnie wpływają na nastrój kobiety oraz utrudniają jej codzienne funkcjonowanie, niezbędne okazuje się otrzymanie profesjonalnego wsparcia psychologicznego. Podczas wizyt w gabinecie specjalisty możliwe staje się zrozumienie zmian zachodzących w ciele na skutek menopauzy, jak również opracowanie efektywnych sposobów radzenia sobie z nimi.

Podsumowanie

Zarówno medyczne jak i psychologiczne objawy menopauzy, a także niepożądany przyrost masy ciała, istotnie wpływają na życie kobiet na całym świecie, przyczyniając się między innymi do spadku ich samooceny, a nawet rozwoju depresji. Z roku na rok kwestia ta będzie nabierała rosnącego znaczenia na skutek starzenia się społeczeństwa. W związku z tym, niezwykle ważne jest, aby nie tylko stan zdrowia, ale także dobre samopoczucie kobiet w okresie menopauzy stało się jednym z głównych problemów zdrowia publicznego.

Więcej na temat menopauzy przeczytasz w artykułach :

• MENOPAUZA – ZMIANY W KOBIECYM CIELE
• MENOPAUZA – ROLA DIETY I STYLU ŻYCIA

Bibliografia

1. Czarnecka-Iwańczuk M, Stanisławska-Kubiak M, Mojs E, i wsp. Objawy menopauzy a satysfakcja z życia i samoocena wśród kobiet. Przegląd Menopauz 2012; 6: 470;
2. Dolińska-Zygmunt G, Włodarczyk M. Ja cielesne a percepcja objawów menopauzy. W: Ogińska-Bulik N, Miniszewska J red. Zdrowie w cyklu życia człowieka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 2012, 227–252;
3. Grochans E. Ocena wpływu czynników środowiskowych i genetycznych na występowanie zaburzeń lękowych i jakość życia kobiet po menopauzie. Szczecin: Wydawnictwo PU M; 2012: 17;
4. Kampioni M, Stecka-Panieńska P, Wilczak M. Rola kompleksowego postępowania terapeutycznego w zaburzeniach nastroju oraz dysfunkcjach seksualnych kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Przegląd Ginekologiczno-Położniczy. 2001;7:173-82;
5. Łokieć K, Loba M, Walecka-Kapica E, Górska Ciebiada M. Ocena stanu psychoemocjonalnego pacjentek z nadmierną masą ciała w okresie okołomenopauzalnym po zastosowaniu diety redukcyjnej. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 4, 171–176;
6. Markwitz-Grzyb N. Źródła wsparcia dla kobiety w rozwiązywaniu problemów wywołanych klimakterium. Nowiny Lekarskie. 2012;81(3):197-202.
7. Stadnicka G, Iwanowicz-Palus G. Wpływ wizerunku własnego ciała na objawy okołomenopauzalne u kobiet. Gerontologia Polska 2017; 25: 28-33;
8. Sakson-Obada O, Wycisk J. The body self and the frequency, intensity and acceptance of menopausal symptoms. Przegląd Menopauzalny 2015; 14(2): 82–89;
9. Włodarczyk M. Dolińska-Zygmunt G. Rola Ja cielesnego (body self) i samooceny w doświadczaniu intensywności objawów menopauzy. Psychiatria Polska 2017; 51(5): 909–921.