Psychologiczne aspekty porodu z udziałem ojca

Poród nie jest tylko procesem fizjologicznym, ale także istotnym zdarzeniem w życiu człowieka, które związane jest z szeregiem czynników o charakterze psychologicznym, uwzględniających zarówno matkę, dziecko, jak i ojca. W związku z tym to bardzo ważne, aby w trakcie porodu zapewnić kobiecie odpowiednie warunki oraz atmosferę, dzięki którym będzie w stanie przeżyć jedną z najważniejszych chwil w swoim życiu w poczuciu bezpieczeństwa, zaufania oraz spokoju.

Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, wraz z rozwojem w położnictwie nurtu psychoprofilaktycznego, specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego, a także położnictwa zaczęli dostrzegać coraz większe znaczenie obecności ojca w czasie porodu. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji dostrzeżono, że aktywne zaangażowanie ojca w proces narodzin dziecka odgrywa niezwykle ważną rolę we wzmacnianiu poczucia bezpieczeństwa u swojej partnerki, a także istotną rolę w kształtowaniu się więzi z nowonarodzonym dzieckiem.

Po dostrzeżeniu rozległych korzyści psychologicznych (które bardziej szczegółowo omówione zostaną w dalszej części tekstu) dążenie do rozpowszechnienia rodzinnego charakteru porodu stało się znakiem naszych czasów.

Chociaż w Polsce z niniejszym zjawiskiem mamy do czynienia stosunkowo od niedawna, warto wiedzieć, że przedstawiciele Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) już w 1985 roku przedstawiali stanowisko, że dobre samopoczucie psychiczne matki w trakcie porodu powinno zostać zapewnione między innymi poprzez obecność przy niej wybranej przez nią osoby (na przykład ojca dziecka). Współcześnie WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) promuje poród naturalny, umożliwiający matce dziecka nie tylko wybór form opieki okołoporodowej, ale także pozycji, miejsca porodu, a przede wszystkim obecności osoby towarzyszącej w czasie tego niezwykłego zdarzenia.

W rozważaniach na temat psychologicznych aspektów udziału ojca w porodzie rodzinnym, powinniśmy także wziąć pod uwagę sytuację mężczyzn, którzy niejednokrotnie nie są świadomi znaczenia konsekwencji związanych z uczestnictwem w niniejszym zdarzeniu.

Motywy podjęcia decyzji o udziale mężczyzny w porodzie rodzinnym

Na przestrzeni dziesięcioleci podejście do udziału mężczyzny w porodzie istotnie się zmieniało. Jeszcze na początku ubiegłego stulecia, asystowanie podczas niniejszego zdarzenia było domeną kobiet, natomiast mężczyźni nie tylko nie mogli, ale przede wszystkim nie wyrażali chęci, aby brać udział w porodzie. Ponadto temat ich uczestnictwa był wówczas swoistym tabu.

Współcześnie sytuacja porodu wygląda zupełnie inaczej. Jak zostało wspomniane we wcześniejszej części artykułu, obecnie (z wielu względów, w tym przede wszystkim tych o znaczeniu psychologicznym) promowany jest poród rodzinny z udziałem ojca. To bardzo ważne, aby już od momentu dowiedzenia się przez partnerów o efektywnym zapłodnieniu, zaczęli oni rozważać decyzję, która z form porodu będzie przez nich preferowana.

Psychologowie zajmujący się obszarem położnictwa i ginekologii przeprowadzili liczne badania ankietowe, dzięki którym mogli poznać motywy podjęcia decyzji o udziale mężczyzny w porodzie rodzinnym, zarówno z perspektywy kobiet, jak i mężczyzn.

Większość opublikowanych do tej pory badań wskazuje, że liczne grono kobiet, już od wczesnego etapu ciąży deklaruje chęć uczestnictwa ich partnerów w czasie porodu. Co ciekawe, nieco bardziej sceptycznie podchodzą do niniejszego pomysłu mężczyźni, zwłaszcza na wczesnym etapie ciąży (oraz przed narodzinami pierwszego dziecka), kiedy ich wiedza na temat niniejszej procedury jest znacznie ograniczona.

Przeprowadzone badania psychologiczne, ujęte w literaturze specjalistycznej, sugerują, że blisko co trzeci ojciec (na wczesnym etapie ciąży) nie planuje uczestniczyć w narodzinach dziecka.

Co sprawia, że kobiety pragną obecności partnera podczas tego istotnego zdarzenia?

Większość badanych stwierdza, że najważniejsze jest dla nich uzyskanie wsparcia psychicznego, jak również chęć przeżywania tego niezwykłego wydarzenia w towarzystwie bliskiej osoby, a także uzyskanie poczucia bezpieczeństwa. Mężczyźni deklarują natomiast, że o ich udziale w porodzie rodzinnym decyduje przede wszystkim chęć zapewnienia poczucia bezpieczeństwa zarówno matce, jak i dziecku.

Skąd mężczyźni czerpią wiedzę na temat porodu rodzinnego?

Chociaż wydawać by się mogło, że największym źródłem wiedzy na temat porodu rodzinnego jest uczestnictwo partnerów w szkole rodzenia, warto wiedzieć, że wyniki przeprowadzanych analiz psychologicznych, zwracają uwagę na inne źródła w kształtowaniu świadomości mężczyzn na temat niniejszego zdarzenia.

Przyszli ojcowie wyznają, że najczęściej czerpią swoją wiedzę z internetu, czy też poradników. Deklarują oni także, że część ich wiedzy pochodzi od personelu medycznego. Co niepokoi najbardziej to fakt, że informacje pochodzące z przestrzeni internetowej nie są zazwyczaj weryfikowane. Ponadto, mężczyźni, którzy opierają swoje wyobrażenie o porodzie rodzinnym na podstawie opisów, które zostały zamieszczone na blogach, niejednokrotnie wykształcają nieadekwatne oczekiwania oraz wyobrażenia, których zderzenie z realnym obrazem niniejszej procedury, może stać się w pewnym stopniu szokujące.

W związku z tym to bardzo ważne, aby przyszli rodzice konfrontowali zdobyte przez siebie informacje z przedstawicielami personelu medycznego. Ponadto, powinni oni mieć na uwadze fakt, że poród rodzinny może przyjmować różne oblicza, dlatego też nie warto sugerować się doświadczeniami pojedynczych osób, a traktować je jedynie jako uzupełnienie zdobytej wiedzy. Pożądane jest natomiast rzetelne przygotowanie się do niniejszego zdarzenia i omówienie wraz z partnerką własnych oczekiwań, wyobrażeń, a także niepewności związanych z niniejszym zdarzeniem.

Korzyści płynące z udziału ojca w porodzie rodzinnym

Udział ojca w porodzie rodzinnym niesie ze sobą szereg korzyści. Potwierdzają to zarówno obserwacje specjalistów z zakresu położnictwa, jak i przeprowadzone do tej pory badania psychologiczne. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, najwięcej pozytywnych aspektów odnotowuje się w kontekście kształtowania się więzi rodzicielskiej między ojcem a jego nowonarodzonym dzieckiem.

Pary, które brały udział w badaniach psychologicznych dostrzegają także, iż wspólne uczestnictwo w narodzinach dziecka wpływa pozytywnie na więź emocjonalną między nimi. Okazuje się bowiem, że wiele kobiet docenia wsparcie swoich partnerów w tej wyjątkowej chwili. Deklarują one, że dzięki obecności partnera odczuwały w czasie porodu niższy poziom lęku. Również mężczyźni w większości odczuwają satysfakcję z możliwości zapewnienia partnerce właściwego wsparcia emocjonalnego.

Wśród innych korzyści płynących z udziału ojca w porodzie rodzinnym wyróżnia się te związane z aspektem medycznym. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji wyciągnięto wnioski, iż podczas porodu rodzinnego kobiety traktowane są z większą serdecznością przez personel medyczny. Ponadto, w czasie porodu rodzinnego odnotowuje się mniejsze ryzyko cięć cesarskich oraz interwencji chirurgicznych.

Negatywne konsekwencje udziału mężczyzny w porodzie rodzinnym

Z uwagi na rosnącą popularność udziału mężczyzn w porodach rodzinnych, zwiększa się także zainteresowanie psychologów badaniem wpływu niniejszego zdarzenia na aspekty życia partnerskiego. Okazuje się bowiem, że wiele par podejmuje decyzję o wspólnym udziale w porodzie w atmosferze licznych obaw o późniejsze relacje intymne. W takiej sytuacji nie pomaga im również poszukiwanie opinii obiegowych, które znajdują między innymi na ogólnodostępnych forach internetowych.

Zanim jednak zastanowimy się nad bezpośrednim wpływem porodu rodzinnego na życie partnerów, warto zwrócić uwagę, że już sam okres ciąży, porodu (niezależnie od jego formy), a także karmienia piersią, wpływa na zachowania seksualne partnerów, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet.

Dlatego też, dla specjalistów z dziedziny psychologii, położnictwa i seksuologii istotne stało się potwierdzenie lub wykluczenie różnic, które związane są z aktywnością seksualną rodziców w zależności od wybranej formy porodu (poród tradycyjny lub poród rodzinny z udziałem ojca).

W tym miejscu, najistotniejszym z analizowanych elementów zdaje się być ten o znaczeniu estetycznym. Nie podlega bowiem wątpliwości fakt, że poród zawsze związany jest z bólem, krwią oraz widokiem bardzo zmęczonej, często zapłakanej i krzyczącej partnerki. W związku z tym, psychologowie zadają sobie pytanie, czy mężczyźni, którzy obserwowali partnerkę podczas takiego wyzwania fizjologicznego, nadal będą mogli patrzeć na jej ciało z pożądaniem i czy łoże małżeńskie nadal będzie kojarzyło im się z przyjemnością?

Specjaliści z zakresu seksuologii, psychologii i położnictwa podczas przeprowadzanych badań niejednokrotnie ryzykują postawieniem tezy, że udział mężczyzny w porodzie rodzinnym wpływa negatywnie na jakość życia seksualnego partnerów.

Wyniki przeprowadzonych do tej pory badań oraz obserwacji w większości nie potwierdzają jednak niniejszych założeń. Niemniej jednak, należy zwrócić uwagę na fakt, iż wielu młodych rodziców deklaruje spadek satysfakcji ze współżycia seksualnego po narodzinach dziecka. W badaniach nie dostrzega się jednak istotnych różnic w kontekście porodu rodzinnego oraz tradycyjnego.

Ciekawym jest jednak fakt, że na pożądanie mężczyzny może wpływać zajmowana przez niego pozycja w czasie porodu rodzinnego. Wyższy spadek poziomu satysfakcji ze współżycia seksualnego odnotowuje się bowiem u mężczyzn, którzy stali nie przy głowie rodzącej, a z jej boku, a tym samym mogli obserwować bezpośrednio proces narodzin.

Podsumowując, przeprowadzone do tej pory badania nie zwracają uwagi na zaistnienie problemu impotencji poporodowej wśród mężczyzn, którzy uczestniczyli w porodzie rodzinnym. W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że większość przeprowadzonych do tej pory badań obejmowała kobiety, a nie mężczyzn, a zatem wpływ porodu rodzinnego na jakość życia seksualnego obojga partnerów możemy ocenić w większości z ich perspektywy. Dlatego też, istnieje potrzeba przeprowadzenia dalszych badań i obserwacji klinicznych, dzięki którym łatwiej będzie nam zrozumieć wpływ udziału w porodzie rodzinnym na relacje partnerskie i życie seksualne mężczyzn.

Może, czy musi? Kiedy mężczyzna powinien brać udział w porodzie rodzinnym?

Poród rodzinny jest bez wątpienia wyjątkowym wydarzeniem w życiu pary. Co więcej, niesie on ze sobą wiele korzyści, przede wszystkim tych o znaczeniu psychologicznym. Niemniej jednak, czy udział mężczyzny w tym niezwykłym wydarzeniu jest konieczny? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Warto mieć na uwadze fakt, że wsparcie partnera podczas porodu jest dla większości kobiet nieocenione, co przekłada się nie tylko na sam przebieg niniejszego zdarzenia, ale także sytuację psychologiczną matki i dziecka już po narodzinach.

Nie podlega wątpliwości fakt, że udział mężczyzny w porodzie rodzinnym korzystnie wpływa na kształtowanie się postaw tacierzyńskich. Z drugiej jednak strony, niesie on ze sobą ryzyko rozwoju nieprawidłowości w kontekście życia seksualnego pary, co w dalszej kolejności może wpłynąć znacząco na jakość relacji łączącej oboje.

Najważniejszym aspektem, który powinien decydować o udziale mężczyzny w porodzie rodzinnym jest jego chęć i przygotowanie teoretyczno-praktyczne do niniejszego zdarzenia. Tymczasem okazuje się, że blisko 25% badanych mężczyzn deklaruje, iż nie było przygotowanych na zdarzenia, jakie przyszło im obserwować w czasie porodu.

Dlatego też, to niezwykle istotne, aby deklaracja o udziale w porodzie rodzinnym stanowiła wynik przemyślanej i wspólnej decyzji małżonków. Badania psychologiczne zwracają jednak uwagę na fakt, że w większości przypadków o rodzaju porodu decyduje jeden z parterów, a aż 30% badanych par twierdzi, że decyzję o wspólnym porodzie podejmuje spontanicznie. Takie wyniki analiz pozwalają na wyciągnięcie wniosku, że w licznych przypadkach partnerzy nie są dostatecznie przygotowani do porodu rodzinnego, a zatem trudno jest przewidzieć jego konsekwencje psychologiczne.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że żadna ze stron nie powinna naciskać na udział mężczyzny w porodzie rodzinnym. Taka decyzja powinna stanowić wyraz chęci wspólnego uczestnictwa obojga partnerów.

Podsumowanie

Narodziny dziecka stanowią jedno z najpiekniejszych, a zarazem najbardziej krytycznych doświadczeń. Jest to bez wątpienia zdarzenie zmieniające dotychczasowy bieg życia partnerów. Dlatego też, dążenie do nadania porodowi charakteru wydarzenia rodzinnego, stało się znakiem naszych czasów. Ten proces dążenia, aktywnie wspierany przez Światową Organizację Zdrowia, a także większość położników i psychologów wyraża wewnętrzną potrzebę większości dzisiejszych par, które spodziewają się dziecka. Nie podlega wątpliwości fakt, że poród rodzinny niesie ze sobą liczne korzyści zarówno o charakterze psychologicznym, jak i medycznym. Niemniej jednak, może on się wiązać także z przykrymi konsekwencjami, które wpływają negatywnie przede wszystkim na relacje partnerskie. Dlatego też, to bardzo ważne, aby decyzja o udziale w porodzie rodzinnym była decyzją wspólną i wyrażała chęć uczestnictwa w tym niezwykłym wydarzeniu każdego z partnerów.

Bibliografia

1. Kaźmierczak W., Fiegler P., Węgrzyn P., Cholewa D.: Rola porodu rodzinnego we współczesnym położnictwie, „Wiadomości Lekarskie” 59(2006), s. 5-6;
2. Matuszczyk D., Płock K., Dziedzic M.: Przebieg porodu a poziom realizacji oczekiwań par rodzących na przykładzie badań przeprowadzonych w krakowskich szpitalach, w: B. KIEŁBRATOWSKA, W. ŁYSIAK-SZYDŁOWSKA, K. PREIS (red.), Wyzwania współczesnego położnictwa, Gdańsk: Wydawnictwo Bernardinum 2007, s. 123-128;
3. Mazurkiewicz B., Wietrzyńska A., Dmoch-gajzlerska E.: Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania. „Zdrowie i Dobrostan. Dobrostan i Rodzina” 3(2014), s. 90-108, Lublin: Wydawnictwo Naukowe NeuroCentrum;
4. Minowski P . : Rola ojca we współczesnym położnictwie. W: Kiełbratowska B, Łysiak – Szydłowska W., Red. Preis K, Wyzwania współczesnego położnictwa; Wyd. Bernardinum Sp. z o.o. Gdańsk 2007, 123-128;
5. Sioma-Markowska U., Poręba R.: Analiza postaw ojców w porodzie rodzinnym w materiale Katedry i Oddziału Klinicznego Ginekologii i Położnictwa w Tychach Śląskiej Akademii Medycznej, „Perinatologia Neonatologia i Ginekologia” 1 (2008), z. 2, s. 141-148;
6. Sioma – Markowska U . , Sipińskia . , Stawicka A . : Emocje i lęk w porodzie rodzinnym w opinii ankietowanych kobiet. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia 2004, supl. I, 150-153;
7. Szymański W., Kotzbach R., Dróżdż B., Dróżdż W.: Psychologiczne aspekty porodu z udziałem męża, „Annales Academiae Medicinae Bydgostiensis” 5(1992) (supl.), s. 273-278;
8. Ulman-włodarz I., Poręba A., Kwiatkowska E., Szafarczyk A.: Poród z udziałem ojca – wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie, „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia” 3(2007), s. 52-56;
9. Von Sydow K., Ulmeyer M., Happ N. Sexual activity during pregnancy and after childbirth:results from the Sexual Preferences Questionnaire. J. Psychosom. Obstet. Gynaecol. 2001; 22(1): 29–40;
10. Wdowiak A., Lewicka M., Bakalczuk G., Bąk M., Bakalczuk S., WIKTOR H.: Oczekiwania małżonków odnośnie porodu rodzinnego, „Medycyna Ogólna” 16(2010), nr 3, s. 323-330;
11. Więznowska-mączyńska K., Pięta B., Opala T. Za i przeciw porodu rodzinnego. Prz. Ginekol.-Położ. 2005; 5(6): 351–355;
12. Witting K., Stilla P. Alanko K. female sexual function and its association with number of children, pregnances and relationship satisfaction. J. Sex Maritial Ther. 2008, 34(2): 89–106.