Razem, czy sama – jak mężczyźni uzasadniają swoją decyzję o udziale w porodzie rodzinnym z perspektywy czasu?

Współcześnie w większości polskich szpitali poród jest zdarzeniem, które odbywa się w warunkach poszanowania godności, a także intymności kobiety rodzącej. Ponadto odbywa się w warunkach, które umożliwiają aktywne uczestnictwo ojca w tym niezwykłym wydarzeniu. Zdaniem psychologów, decyzja partnerów o wspólnym udziale w porodzie powinna być głęboko przemyślana i w żadnym przypadku nie powinna być podejmowana pod naciskiem jednej ze stron. W literaturze specjalistycznej często analizowany jest aspekt motywacji mężczyzn do uczestnictwa w akcji porodowej. Na podstawie niniejszych analiz możemy wysunąć tezę, iż główną motywacją przyszłych ojców do udziału w porodzie rodzinnym jest wyraźna prośba partnerki. W dalszej kolejności – własna chęć uczestnictwa, a także odczuwanie takiej wewnętrznej potrzeby.

A jak swoją decyzję o udziale w porodzie rodzinnym motywują mężczyźni w badaniach retrospektywnych?

Chociaż zakłada się, że taka decyzja powinna zostać podjęta wspólnie, w badaniach retrospektywnych blisko 1/2 mężczyzn przyznaje, że o wspólnym udziale w porodzie rodzinnym decydowała w istocie jedna ze stron. Dla wielu mężczyzn decyzja ta była podejmowana raczej w spontaniczny sposób.

Wspominając swoją motywację do udziału w porodzie rodzinnym, mężczyźni biorący udział w badaniach deklarują, iż najczęściej była to chęć wspierania partnerki w tych niewątpliwie trudnych chwilach. Znaczna część mężczyzn była również zdania, iż wspólne doświadczenie porodu pozytywnie wpłynie na ich relacje małżeńskie. Wielu mężczyzn decydując się na taki krok, chciało w ten sposób zapewnić młodym mamom poczucie bezpieczeństwa. Dlatego też możemy stwierdzić, iż decyzja mężczyzn o udziale w porodzie rodzinnym w większości przypadków podejmowana jest pod wpływem zaistnienia różnorodnych czynników. Podczas wywiadów wielu z nich podkreśla, iż bardzo ważna dla nich była świadomość, że w ten sposób będą w stanie zapewnić pomoc swojej partnerce. Motywowała ich również możliwość zobaczenia swojego potomka, bezpośrednio po jego narodzinach.

Tym, co utrudniało mężczyznom podjęcie jednoznacznej decyzji była przede wszystkim niepewność ze strony partnerki, a także sam lęk przed porodem i związanymi z nimi właściwościami fizjologicznymi. Co ciekawe, znacząca większość mężczyzn uzależnia swoją decyzję od stanowiska kobiety rodzącej. Natomiast zaledwie około 10% biorących udział w badaniach kobiet przyznawało, że podczas podejmowania decyzji o porodzie rodzinnym, rozważało stanowisko partnera.

Ocena korzyści wynikających z udziału w porodzie rodzinnym w perspektywie mężczyzny

Zdaniem specjalistów z dziedziny psychologii oraz położnictwa, to jakie zabarwienie przyjmą wspomnienia mężczyzny z uczestnictwa w porodzie rodzinnym, w znacznej mierze zależy od jego przygotowania oraz wcześniejszych oczekiwań. Analizując dane zawarte w literaturze psychologicznej możemy jednak dostrzec, że zdecydowana większość małżonków pozytywnie odnosi się do przebytego wspólnie porodu. Zwracają oni uwagę przede wszystkim na zmniejszenie poziomu odczuwanego lęku, a także poczucia osamotnienia. W niniejszym artykule pragniemy jednak skupić się na wspomnieniach i ocenie niniejszego zdarzenia w perspektywie mężczyzny.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, zdecydowana większość mężczyzn biorących udział w badaniach (ponad 80%) deklaruje, iż wspomina uczestnictwo w porodzie rodzinnym w sposób pozytywny i dostrzega wiele korzyści wynikających z niniejszego zdarzenia. Mężczyźni są zdania, że udział w porodzie rodzinnym wzbogacił ich doświadczenie życiowe i zapewnił im niezapomniane przeżycia, które pozwoliły na pogłębienie więzi łączącej ich z partnerkami. Dodatkowo zwracają oni uwagę, że dzięki możliwości zobaczenia swojego dziecka bezpośrednio po narodzinach, mogli doświadczyć wytworzenia się niezwykłej więzi, która wzmacniała ich chęć zaangażowania się w opiekę nad noworodkiem.

Co ciekawe, wielu mężczyzn, którzy uczestniczyli w porodzie rodzinnym lubi dzielić się tą informacją ze swoimi dziećmi. Ich zdaniem, w ten sposób są w stanie przekazać potomkom, że byli zaangażowani w ich wychowanie i darzyli ich ogromną miłością już od pierwszych chwil życia. Psychologowie potwierdzają, że dzięki świadomości uczestnictwa obojga rodziców podczas swojego porodu, dziecko może odczuwać, że przyszło na świat w stabilnej i kochającej się rodzinie.

Mężczyźni zwracają uwagę na to, że jedną z największych korzyści, jaką udało im się osiągnąć, było doświadczenie pierwszego kontaktu z dzieckiem i poczucie nieznanego dotąd wzruszenia oraz dumy, która wyrażała się poprzez chęć okazywania troski i miłości, zarówno nowonarodzonemu dziecku, jak i swojej partnerce.

Zdaniem mężczyzn, poród rodzinny wpływa korzystnie na zmianę postrzegania swojej partnerki, która w ich oczach staje się bohaterką, ponieważ była w stanie znieść tak wiele bólu, aby wydać na świat noworodka, który stanowi owoc ich wspólnej miłości.

Ocena strat wynikających z udziału w porodzie rodzinnym w perspektywie mężczyzny

Analizując korzyści wymieniane przez mężczyzn w badaniach retrospektywnych, warto również wziąć pod uwagę wspominane przez nich negatywne aspekty porodu rodzinnego. W badaniach psychologicznych trudno jest dostrzec niniejszą tendencję, niemniej jednak seksuologowie-praktycy coraz częściej zwracają uwagę na to, że w swoich gabinetach przyjmują mężczyzn, którzy zmagają się z tak zwaną impotencją poporodową. W tym miejscu warto zaznaczyć, że do niechęci seksualnej po doświadczeniu wspólnego porodu, podczas badań psychologicznych przyznaje się zaledwie 5% ankietowanych. Psychologowie zwracają uwagę na to, że niniejsze zaburzenie dotyczy przede wszystkim tych mężczyzn, którzy w żaden sposób nie byli przygotowani na to, co może się wydarzyć podczas narodzin ich dziecka.

Choć niezwykle rzadko, zdarza się, że mężczyźni przyznają, iż w wyniku doświadczenia porodu rodzinnego i bycia świadkiem fizjologicznych aspektów niniejszego zdarzenia, ciężko jest im ponownie poczuć pożądanie wobec partnerki. Jej narządy intymne nie są bowiem w stanie kojarzyć im się z przyjemnością, a jedynie z ogromnym cierpieniem, którego kobieta doświadczała w czasie porodu. Takie doświadczenia wpływają negatywnie na życie seksualne pary, co w dalszej perspektywie zaczyna oddziaływać negatywnie na inne aspekty ich relacji, a w skrajnych sytuacjach (między innymi w tych, w których para nie zdecydowała się na poszukiwanie pomocy u specjalisty) może dochodzić nawet do rozpadu związku.

Niewielka ilość mężczyzn przyznaje, że wspólne doświadczenie porodu rodzinnego odsunęło ich od partnerek. W wyniku takich przeżyć, w wielu przypadkach postanawiali oni nie uczestniczyć ponownie w niniejszym wydarzeniu. Niektórzy mężczyźni wspominają również, że doświadczenie porodu wzmocniło w nich poczucie niemocy. Inni mieli wrażenie, że poprzez swoje niewłaściwe postępowanie zawiedli swoje partnerki, co wpłynęło negatywnie na relacje partnerskie w krótkim okresie po porodzie, a także osłabiło ich poczucie kompetencji rodzicielskich. Ci mężczyźni, którym przyszło być świadkami trudnego porodu, mogą doświadczać nawet objawów Zespołu Stresu Pourazowego.

Znaczenie obecności ojca przy porodzie w perspektywie psychologicznej

Ojcostwo jest współcześnie pojmowane jako zainteresowanie mężczyzny zarówno okresem ciąży, narodzin, jak i późniejszą opieką nad noworodkiem. Wraz ze zmieniającym się modelem ojcostwa, wielu mężczyzn odczuwa większą potrzebę uczestniczenia w życiu swoich dzieci już od momentu ich poczęcia. Dlatego też możemy przyjąć, że ich ojcostwo zaczyna się w tym momencie, w którym dowiadują się oni o ciąży partnerki.

Podążając za niniejszymi zmianami, coraz powszechniejszym staje się zjawisko porodu rodzinnego, podczas którego przyszły ojciec przyjmuje rolę nie tylko osoby wspierającej, ale także rzecznika swojej partnerki, stanowiąc ważny element komunikacji między nią a personelem medycznym.

Zgodnie ze współczesną definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, z ang. World Health Organization), poród stanowi nie tylko zdarzenie fizjologiczne, ale przede wszystkim proces o znaczeniu psychologicznym. Jest zatem momentem szczególnym w życiu pary, podczas którego niezwykle ważne jest zapewnienie warunków wzajemnego wsparcia, bezpieczeństwa oraz zaufania. Zdaniem licznych specjalistów z dziedziny psychologii, uczestnictwo mężczyzny w porodzie rodzinnym wpływa pozytywnie na samopoczucie rodzącej i co więcej, sprzyja pozytywnemu wzmacnianiu więzi między partnerami. W prowadzonych badaniach znaczna część kobiet podkreśla, że to właśnie za sprawą uczestnictwa ich partnera w niniejszym zdarzeniu, w czasie akcji porodowej doświadczały większego poczucia bezpieczeństwa, a także obniżonego lęku (w porównaniu do kobiet, które rodziły samodzielnie).

Psychologowie rozwojowi zwracają także uwagę na fakt, że uczestnictwo mężczyzny w porodzie rodzinnym sprzyja kształtowaniu w nich prawidłowych postaw rodzicielskich. Szczególnie istotna w niniejszym kontekście zdaje się być chwila, podczas której mężczyzna po raz pierwszy widzi i może wziąć na ręce nowonarodzone dziecko.

Oczekiwania a rzeczywistość – jak mężczyźni wspominają swój udział w porodzie rodzinnym?

Podczas swojej obecności na sali porodowej, mężczyźni nie powinni pełnić jedynie roli widza. Wręcz przeciwnie, w sposób aktywny powinni oni uczestniczyć w niniejszym wydarzeniu, między poprzez: pomaganie partnerce w przyjmowaniu wygodnej pozycji, masowanie okolic krzyżowych, wspieranie w procesie oddychania oraz wspieranie „duchowe” (na które składa się między innymi podkreślanie tego, jak kobieta dzielnie radzi sobie z wyzwaniami porodu).

Niemniej jednak, jak wynika z obserwacji specjalistów, nie wszyscy mężczyźni zdają sobie z tego sprawę. Co więcej, część mężczyzn (szczególnie tych, którzy podejmują decyzję w sposób spontaniczny) nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, co może ich czekać na porodówce. Zgodnie z wynikami współczesnych analiz psychologicznych, jedynie niewielki procent mężczyzn przyznaje się do tego, że odczuwa lęk przed porodem. Przyszli ojcowie rzadko również zdradzają, czy to, czego doświadczyli podczas narodzin swojego dziecka, pokrywało się z ich wcześniejszymi wyobrażeniami. Psychologowie dostrzegają jednak, że zaskoczenia i niejednokrotnie szoku doświadczają zwłaszcza Ci mężczyźni, którzy w żaden sposób nie przygotowywali się do uczestnictwa w niniejszym zdarzeniu. Natomiast Ci przyszli ojcowie, którzy aktywnie uczestniczyli w zajęciach szkoły rodzenia, deklarują, że poród przebiegał zgodnie z ich wcześniejszymi wyobrażeniami.

Podczas badań psychologicznych, blisko 90% mężczyzn jest zdania, że przebieg akcji porodowej nie wpłynął negatywnie na ich samopoczucie. Zaledwie 10% badanych mężczyzn przyznaje natomiast, że fizjologia porodu była dla nich trudniejsza do zaakceptowania niż można by było się tego spodziewać.

Chociaż może nam się wydawać, że doświadczenie porodu i widoku cierpiącej z tego powodu partnerki może wpłynąć na negatywne emocje młodych ojców, w świetle badań psychologicznych ponad 90% mężczyzn jest zadowolonych z faktu, iż uczestniczyło w niniejszym zdarzeniu, a ponadto pozytywnie ocenia swoją postawę w trakcie akcji porodowej. W świetle badań naukowych ponad 90% młodych ojców, jeśli będzie miało taką okazję, deklaruje chęć ponownego uczestnictwa w porodzie rodzinnym. Jedynie niewielki procent mężczyzn biorących udział w badaniach psychologicznych (od 1% do 5%) przyznaje, że nie chce ponownie uczestniczyć w akcji porodowej.

Analizując wyniki badań zawarte w literaturze specjalistycznej, warto zwrócić uwagę na fakt, iż mężczyźni rzadko przyznają się do odczuwania lęku. Trudno jest im także przyznać się, że zadanie, którego się podjęli, przerosło ich możliwości adaptacyjne. Może to wynikać z faktu, że mimo intensywnych przemian społeczno-kulturowych i współczesnej zmiany modelu męskości, na znaczną część przedstawicieli płci męskiej nadal mogą oddziaływać stereotypy, zgodnie z którymi mężczyzna nie powinien okazywać słabości.

Podsumowanie

W świetle badań naukowych oraz z relacji wielu mężczyzn wynika, iż w perspektywie czasu dostrzegają oni więcej korzyści niż strat wynikających z udziału w porodzie rodzinnym. Negatywne emocje związane ze wspomnieniami narodzin dziecka mogą natomiast dotyczyć tych mężczyzn, którzy w żaden sposób nie byli przygotowani do niniejszego zdarzenia, jak i również tych ojców, którzy podjęli decyzję o uczestnictwie w porodzie rodzinnym pod naciskiem innych osób. Dlatego też psychologowie wielokrotnie podkreślają, że decyzja o uczestnictwie w niniejszym zdarzenia w każdym przypadku powinna podejmowana być przez obojga przyszłych rodziców i poprzedzona wcześniejszymi przygotowaniami. Warto bowiem pamiętać, że chociaż uczestnictwo partnera w porodzie rodzinnym związane jest z licznymi korzyściami, zwłaszcza w kontekście kształtowania postaw rodzicielskich, takie rozwiązanie nie jest optymalne dla wszystkich par. Nie istnieją żadne dowody naukowe, które wskazywałyby na to, że ojcowie, którzy nie uczestniczyli w narodzinach swojego dziecka, osiągają niższą satysfakcję z kształtującej się relacji między nimi a dzieckiem. Warto bowiem pamiętać, że na satysfakcję z rodzicielstwa wpływa znacznie więcej czynników, niż samo uczestnictwo w porodzie.

Bibliografia

1. Awiatkowska-Freund M, Kawiak D, Preis K. Pozytywne aspekty obecności ojca przy porodzie. Ginekologia Polska. 2007;78:476–478;
2. Fijałkowski W, Ekologia rodziny. Ekologiczna Odnowa Prokreacji, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2001;
3. Guzikowski W, Optymalizacja porodu, [w:] Lichtenberg – Kokoszka E, Janiuk E, Dzierżanowski J (red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie interdyscyplinarne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008;
4. Grygiel A. Nowy model ojcostwa. W: M. Dąbrowska, A. Radomski (red.), Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości. Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, 2010;
5. Jenczura A, Stawicka K, Podsiadło B, i wsp. Postawy partnera podczas porodu rodzinnego. W: Markocka-Mączka K, Król H, red. nauk. Dobrostan a rozwój i zdrowie dzieci i młodzieży. Lublin: NeuroCentrum; 2016, s. 107–115;
6. Kluczyńska U., Seksualność to „męska sprawa”. Instytucje i praktyki socjalizujące w heteronormę [w:] U. Kluczyńska, W. Dynarski, A.M. Kłonkowska (red.), Poza schematem. Społeczny konstrukt płci i seksualności, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. 2016;
7. Kwiatek M., Gęca T., Biegaj-Fic J. Szkoła rodzenia – profil pacjentek oraz wpływ zajęć na przebieg porodu i stan noworodka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2011, tom 17, nr 3, s. 111-115;
8. Matuszczyk D., Płock K., Dziedzic M.: Przebieg porodu a poziom realizacji oczekiwań par rodzących na przykładzie badań przeprowadzonych w krakowskich szpitalach, w: B. Kiełbratowska, W. Łysiak-Szydłowska, K. Preis (red.), Wyzwania współczesnego położnictwa, Gdańsk: Wydawnictwo Bernardinum 2007, s. 123-128;
9. Mazurkiewicz B, Wietrzyńska A, Dmoch-Gajzlerska E. Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania. W: Turowski K, red. Zdrowie i dobrostan. Lublin: NeuroCentrum: 2014, s. 89–108;
10. Poręba R, Sioma-Markowska U. Analiza postaw ojców w porodzie rodzinnym w materiale Katedry i Oddziału Klinicznego Ginekologii i Położnictwa w Tychach w Śląskiej Akademii Medycznej. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia. 2008;2:141–148;
11. Rudnicka B. Poród w polskim położnictwie u progu XXI w. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Zbigniewa Pietrzaka, Wydział Pielęgniarstwa i Położnictwa, II Katedra Ginekologii i Położnictwa, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź: Główna Biblioteka Lekarska, 2009;
12. Rudnicka B, Wrońska B, Szymańska I, i wsp. Ocena wybranych parametrów klinicznych rodzących kobiet i noworodków w przebiegu porodu konwencjonalnego i porodu rodzinnego. Perinatol Neonatol Ginekol; 5(3), 2012, s. 131–136;
13. Rykowska – Pierzchała A, Smoleń A, Wisłocka – Stawarczyk A, Poród rodzinny postrzegany z perspektywy ojca, Ginekologia Polska, 2001, 72, 12, 1019 – 1024;
14. Sioma-Markowska U. Pozytywne aspekty obecności ojca przy porodzie. Klin Perinat Ginekol. 2004, 40, supl 1, 154-8;
15. Zimnal G, Ojciec, aktywny uczestnik porodu, [w:] Lichtenberg – Kokoszka E, Janiuk E, Dzierżanowski J (red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie interdyscyplinarne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008;
16. Żurawicka D, Zimnowoda M, Łuczak I, Rola i zadania współczesnej położnej – opinie pacjentek, [w:] Lichtenberg – Kokoszka E, Janiuk E, Dzierżanowski J (red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie interdyscyplinarne, Oficyna Wy-dawnicza „Impuls”, Kraków 2008.