Najczęstsze dysfunkcje seksualne u mężczyzn uzależnionych od alkoholu

Większość współczesnych badań potwierdza, że nadużywanie alkoholu jest jednym z czynników odpowiedzialnych za rozwój dysfunkcji seksualnych u mężczyzn. W aktualnych systemach klasyfikacji chorób, dysfunkcje seksualne definiowane są jako zaburzenia związane z fizjologią reakcji seksualnych.

Wśród najczęściej występujących (wśród ogólnej populacji mężczyzn) wyróżnia się:

• Ograniczenie lub całkowitą utratę potrzeb seksualnych;
• Awersję seksualną;
• Zaburzenia reakcji genitalnej (zaburzenia erekcji);
• Zaburzenia orgazmu;
• Przedwczesny wytrysk.

Psychologowie zwracają uwagę na dwa rodzaje mechanizmów powodujących problemy seksualne mężczyzn uzależnionych od alkoholu.

• problemy fizjologiczne (związane z niemożnością uzyskania lub utrzymania wzwodu, przedwczesny wytrysk) mogą stanowić objaw głodu alkoholowego, który wzmaga poczucie napięcia psychicznego oraz lęku.
• skłonność do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych. Mężczyźni mogą spożywać nadmierne ilości alkoholu w celu przezwyciężenia problemów z nieśmiałością, a także w celu zwiększenia postrzegania własnej atrakcyjności.

W tym miejscu warto podkreślić, że długotrwałe spożywanie alkoholu w większości przypadków pogarsza sprawność seksualną mężczyzny, która znajduje swoje źródło zwłaszcza w jego sferze psychicznej. Psychologowie jednocześnie zaznaczają, że dysfunkcje seksualne mogą występować jako zaburzenie towarzyszące uzależnieniu od alkoholu, jak również jako odrębna jednostka chorobowa.

Najczęściej rozpoznawanymi dysfunkcjami seksualnymi u mężczyzn uzależnionych od alkoholu są:

• Ograniczenie lub całkowita utrata potrzeb seksualnych – szacuje się, że problem ten może dotyczyć nawet 70% mężczyzn zmagających się z uzależnieniem;
• Awersja seksualna oraz niemożność osiągnięcia przyjemności podczas stosunku;
• Problemy z osiągnięciem reakcji genitalnej – szacuje się, że może dotyczyć ponad 30% mężczyzn uzależnionych od alkoholu. Najczęściej obserwowane są problemy z osiągnięciem erekcji oraz z jej utrzymaniem;
• Zaburzenia orgazmu – mogą dotyczyć nawet 25% mężczyzn z rozpoznaniem uzależnienia;
• Przedwczesny wytrysk – uznawany za najczęstszą z dysfunkcji seksualnych pojawiających się u mężczyzn uzależnionych od alkoholu. Szacuje się, że może dotyczyć powyżej 80% mężczyzn z rozpoznaniem uzależnienia.

Uzależnienie od alkoholu a problemy z płodnością u mężczyzn

Jak wspomniano powyżej, uzależnienie od alkoholu stanowi jeden z istotnych czynników ryzyka rozwoju dysfunkcji seksualnych u mężczyzn, które mogą prowadzić do znaczących problemów z płodnością. W świetle współczesnych badań, alkohol odpowiedzialny jest za wywoływanie zaburzeń na wszystkich poziomach układu rozrodczego mężczyzny. W tym miejscu warto zauważyć, że według danych szacunkowych przyczyną niepłodności par w 30% -50% przypadków są zaburzenia czynności męskiego układu rozrodczego. Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu działa w sposób ogólnoustrojowy, wywołując negatywny wpływ na płodność, między innymi poprzez pogorszenie parametrów nasienia oraz indukowanie zmian hormonalnych, które w bezpośredni sposób odpowiedzialne są za upośledzenie funkcji seksualnych.

Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu wpływa na zmniejszenie liczby i ruchliwości plemników, co oddziałuje na zmniejszenie zdolności do efektywnego zapłodnienia partnerki. Ponadto, dostarczanie dużych ilości alkoholu do organizmu sprzyja obniżeniu poziomu testosteronu, co z kolei oddziałuje na obniżenie libido, a także problemy z erekcją. Wartym uwagi jest również fakt, że spożywanie alkoholu odpowiedzialne jest za wywołanie stresu oksydacyjnego, a ten z kolei uznawany jest za jeden z głównych czynników prowadzących do niepłodności męskiej.

Relacje partnerskie i seksualne mężczyzn uzależnionych od alkoholu

Uzależnienie od alkoholu wpływa nie tylko na funkcje seksualne, ale przede wszystkim na jakość relacji partnerskich mężczyzny. Warto bowiem pamiętać, że uzależnienie nie jest wyłącznym problemem chorego. Wręcz przeciwnie, problem ten dotyczy również jego najbliższych, którzy narażeni są na destrukcyjny wpływ uzależnienia. Nałóg alkoholowy stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń funkcjonowania związku oraz całego systemu rodzinnego. Jest także powszechną przyczyną rozwodów.

Alkohol upośledza funkcjonowanie mężczyzny niemal we wszystkich jego wymiarach i całkowicie uniemożliwia prawidłowe wypełnianie ról społecznych. Alkoholicy mogą przejawiać wobec swoich partnerek zachowania agresywne. Dotyczy to zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. Część kobiet przyznaje, iż doświadczyło nadużyć seksualnych ze strony partnera, który był pod wpływem alkoholu. W wielu przypadkach jest to przyczyną wieloletniej traumy u kobiet, które często na skutek tego same doświadczają zaburzeń seksualnych, a niejednokrotnie całkowicie wycofują się z życia seksualnego.

Mężczyźni uzależnieni od alkoholu, szczególnie ci, którzy nie chcą poddawać się leczeniu, nie są w stanie zapewnić swojej partnerce najważniejszych potrzeb. Zamiast poczucia bezpieczeństwa i miłości, są oni źródłem lęku, poczucia krzywdy, niepewności, złości, winy oraz wstydu dla swoich bliskich. Dlatego też to bardzo ważne, aby partnerki / partnerzy oraz rodziny mężczyzn uzależnionych od alkoholu także zostali otoczeni właściwą opieką psychologiczną, oraz wsparciem społecznym.

Występowanie zaburzeń seksualnych u uzależnionych mężczyzn w okresie abstynencji

Problemy seksualne dotyczą nie tylko mężczyzn zażywających nadmierne ilości alkoholu, ale także tych, którzy aktualnie znajdują się w okresie abstynencji. Zgodnie z prowadzonymi obserwacjami, a także doniesieniami naukowymi, w okresie abstynencji mężczyźni z różnym nasileniem mogą mierzyć się z określonymi zaburzeniami seksualnymi. Szacuje się, że problem ten może dotyczyć nawet 70% pacjentów podejmujących się terapii uzależnienia. Wśród najpowszechniejszych dysfunkcji seksualnych pojawiających się u mężczyzn w okresie abstynencji wyróżnia się: obniżenie popędu płciowego, zaburzenia erekcji, a także przedwczesny wytrysk.

Wspomniane problemy mogą utrzymywać się nawet przez długi czas po zaprzestaniu spożywania alkoholu. Nie podlega wątpliwości fakt, iż w znaczący sposób wpływają one na funkcjonowanie mężczyzny, a także jego relacje partnerskie. Terapeuci dostrzegają, że doświadczanie przez ich pacjentów problemów seksualnych, niejednokrotnie staje się przyczyną przerwania okresu abstynencji.

Dlatego też tak ważne jest, aby kwestia możliwych dysfunkcji seksualnych w okresie abstynencji była brana pod uwagę w planowaniu leczenia uzależnienia od alkoholu. Niestety, problem ten jest nadal rzadko podejmowany, nawet w ośrodkach specjalistycznych.

Wsparcie dla mężczyzn doświadczających zaburzeń seksualnych w czasie trwania terapii uzależnień

Dane zawarte w literaturze przedmiotu, a także obserwacje specjalistów zwracają uwagę na fakt, że problemy dotyczące życia seksualnego stosunkowo często występują u mężczyzn, którzy przyznają się do uzależnienia od alkoholu. Mimo to, problematyka ta nie jest często podejmowana w leczeniu i terapii choroby alkoholowej. Zdaje się to być dużym błędem. Nie ma wątpliwości, że zaburzenia życia seksualnego w większości przypadków wpływają na relacje partnerskie uzależnionych mężczyzn. Mogą także stanowić przyczynę pogorszenia się ich samopoczucia psychicznego, a nawet (jak wspomniano wcześniej) być powodem przerwania abstynencji.

W związku z tym, psychologowie oraz terapeuci pracujący z mężczyznami uzależnionymi od alkoholu powinni przykładać szczególną uwagę do tematu dysfunkcji seksualnych, a także ich wpływu na jakość życia pacjenta. Niezbędne jest zapewnienie podopiecznym swobodnej atmosfery do wyrażania i opisywania doświadczanych trudności. Ponadto, ważne jest zapewnienie im wsparcia informacyjnego – dotyczącego między innymi dostępnych form pomocy. W przypadku niektórych mężczyzn, skuteczne może okazać się nawiązanie współpracy z doświadczonym seksuologiem, czasem dobre efekty przynosi także terapia par. Nie powinniśmy bowiem zapominać, że oprócz szkodliwego wpływu alkoholu, wpływ na powstawanie zaburzeń seksualnych ma także obniżone samopoczucie pacjenta oraz ewentualne problemy partnerskie.

Jak rozpoznać uzależnienie od alkoholu?

Problem spożywania nadmiernych ilości alkoholu jest powszechny w naszym kraju. Szacuje się, że może dotyczyć nawet 9% populacji Polski. Uzależnienie często rozwija się stopniowo, a osoby z nim się zmagające przez długi czas nie przyznają się do doświadczanego problemu, co znacznie utrudnia proces terapeutyczny i istotnie wpływa zarówno na jakość życia osoby uzależnionej, jak i jej najbliższych. To zatem bardzo ważne, aby już na wczesnym etapie rozwoju uzależnienia podjąć odpowiednie działania i w ten sposób zwiększyć swoje szanse na skuteczne leczenie.

W dalszej części artykułu postanowiliśmy pokrótce opisać najważniejsze symptomy choroby alkoholowej. W przypadku dostrzeżenia u siebie podobnych objawów należy niezwłocznie poszukać pomocy w gabinecie psychologa, terapeuty uzależnień, psychiatry lub lekarza pierwszego kontaktu.

Rozpoznanie uzależnienia od alkoholu stawia się u osób, które w ciągu ostatniego roku miewały okresy, w których:

• Odczuwały silne pragnienie lub poczucie przymusu spożycia substancji zawierającej alkohol;
• Przejawiały trudności związane z kontrolą swojego zachowania podczas zażywania alkoholu, a także trudności w zakresie właściwego rozpoczęcia, zakończenia oraz kontroli poziomu zażywania substancji zawierających alkohol;
• Doświadczały fizjologicznych stanów odstawienia substancji zawierających alkohol, gdy zażywanie zostało przerwane lub zmniejszone;
• Zażywały alkohol w celu złagodzenia objawów związanych z jego odstawieniem;
• Dostrzegły u siebie zmianę poziomu tolerancji, a zatem potrzebowały zażycia większej dawki alkoholu w celu osiągnięcia stanu, który był poprzednio osiągany po zażyciu mniejszych dawek;
• Doprowadzały do zaniedbywania wcześniejszych przyjemności oraz zainteresowań z powodu możliwości zażycia substancji zawierającej alkohol.

Podsumowanie

Uzależnienie od alkoholu jest często rozpoznawanym problemem. Wiele mówi się na temat jego szkodliwych następstw w kontekście zdrowia, zarówno w wymiarze somatycznym, jak i psychicznym. Niemniej jednak nadal dość często pomija się aspekt wpływu uzależnienia na jakość życia seksualnego mężczyzn, a także na możliwość jego wpływu na rozwój określonych dysfunkcji seksualnych. Tymczasem, problemy dotyczące aktywności seksualnej mężczyzn uzależnionych od alkoholu są bardzo powszechne. Utrzymują się one zarówno podczas spożywania nadmiernych ilości alkoholu, jak i w okresie abstynencji. Pojawiające się najczęściej problemy z popędem, a także erekcją w istotny sposób wpływają na jakość życia mężczyzn, a tym samym na ich samopoczucie psychiczne. Dlatego też tak ważne jest, aby omawianie problemów seksualnych stanowiło nieodłączny element terapii osób uzależnionych od alkoholu. Ważne jest także zapewnienie im odpowiedniego wsparcia psychoseksualnego, które może przyczynić się do podniesienia doświadczanej jakości życia, a tym samym zwiększenia motywacji do leczenia.

Bibliografia

1. Arackal BS, Benegal V. Prevalence of sexual dysfunction in male subjects with alcohol dependence, Indian Journal of Psychiatry. Indian Journal of Psychiatry. 2007; 49(2): 109–112;
2. Babor TF., Hofmann M., DelBoca FK., Hesselbroock V., Meyer RE, Dolinsky ZS., Rounsaville B. Types of alcoholics. I. Evidence for an empirically derived typology based on indicators of vulnerability and severity. Archives of General Psychiatry, 1992, 49(8): 599-608; 
3. Beattie M. Koniec współuzależnienia. Jak przestać kontrolować życie innych i zacząć się troszczyć o siebie. Poznań: Media Rodzina, 1994;
4. Bętkowska-Korpała B., Modrzyński R., Kotowska J., Olszewska K., Celebucka J. Wywiad diagnostyczny zaburzenia używania alkoholu – klasyfikacja DSM-5 w kontek-ście wyzwań dla lecznictwa odwykowego. Psychoterapia, 2019, 1(188): 75-91;
5. Bedos M, Antaramian A, Gonzalez-Gallardo A, Paredes RG. Paced mating increases the expression of μ opioid receptors in the ventromedial hypothalamus of male rats. Behav Brain Res 2019; 359: 401-407;
6. Cierpiałkowska L., Ziarko M. Modele genetyczne i koncepcje psychologiczne zaburzeń związanych z używaniem alkoholu. Psychologia uzależnień – alkoholizm. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2010, 113-185;
7. Chodkiewicz J. Ocena jakości życia alkoholików przed i po terapii odwykowej. Alkoholizm i narkomania. 2012; 25(2): 133–150;
8. Dhawan K, Sharma A. Prevention of chronic alcohol and nicotine- induced azospermia, sterility and decreased libido, by a novel tri-substituted benzoflavone moiety from Passiflora incarnata Linneaus in healthy male rats. Life Sci. 2002; 71(26): 3059–3069;
9. Fahrner EM. Sexual dysfunction in male alcohol addicts: prevalence and treatment. Arch Sex Behav. 1987; 16(3): 247–257;
10. Fernandez A. De Sousa A. Alcohol Dependence and Sexual Dysfunction: a clinical review; Indian Journal of Research. 2014; 4(3): 187–190;
11. Frończuk PJ. S. Stodulska-Blaszke, A. Sexual dysfunction in men with addiction syndrome from alcohol during abstinence — a pilot study. Seksuologia Polska. 2018; 16: 14–9;
12. Frończuk P., Jakima S., Stodulska-Blaszke A., Morylowska-Topolska J., Karakuła–Juchnowicz H., Zaburzenia seksualne u mężczyzn z zespołem uzależnienia od alkoholuw okresie abstynencji – badanie pilotażowe. Seksuologia Polska, 2018, 16(1): 14-19; 
13. Gąsior K., Kaleta-Kupiecka M., Karliński W., Kupiecki A. Reakcja na terapię u osób z rozpoznaniem różnego typu alkoholizmu. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3:325-330; 
14. Habrat B., Steinbarth-Chmielewska K., Baran-Furga H. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. W: Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.). Psychiatria. Psychiatria Kliniczna, t. II, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2011: 169-212;
15. Janus M. Funkcjonowanie seksualne pacjentów cierpiących na zaburzenia nastroju ze współwystępującymi lub nie zaburzeniami osobowości. 2017: 5–131;
16. Jenczura A, Czajkowska M, Skrzypulec-Frankel A, et al. Sexual Function of Postmenopausal Women Addicted to Alcohol. Int J Environ Res Public Health. 2018; 15(8);
    
17. Ogińska-Bulik N. Resiliency and satisfaction with life in alcohol-dependent persons. Alcoholism and drug addiction. 2014; 27(4): 319–24;
18. Prabhakaran DK, Nisha A, Varghese PJ. Prevalence and correlates of sexual dysfunction in male patients with alcohol dependence syndrome: A cross-sectional study. Indian J Psychiatry. 2018; 60(1): 71–7;
19. Programu CIZ. Program analizy procesu i efektów terapii alkoholików — APETA Koncepcja i dotychczasowy przebieg badań. Alkohol i Narkom. 3128; 97: 325–34;
20. Saunders JB. Substance dependence and non-dependence in the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) and the International Classification of Diseases (ICD): can an identical conceptualization be achieved? Addiction. 2006; 101 Suppl 1: 48–58;
21. Sermondade N, Elloumi H, Berthaut I, et al. Progressive alcohol- induced sperm alterations leading to spermatogenic arrest, which was reversed after alcohol withdrawal. Reprod Biomed Online. 2010; 20(3): 324–327;
22. Wojnar M, Ślufarska A, Jakubczyk A. Nawroty w uzależnieniu od alkoholu. Alkoholizm i Narkomania. 2007; 20(1): 81–102.