Psychologiczne konsekwencje diagnozy niepłodności

Współcześnie problem niepłodności zdaje się przybierać na swojej sile, pociągając za sobą szereg konsekwencji społecznych oraz psychologicznych. Obserwacje specjalistów zwracają uwagę, że wiąże się ona z obniżeniem poczucia własnej wartości, kryzysem poczucia kobiecości i męskości oraz poczuciem winy. W obliczu takich objawów w znacznej mierze wzrasta ryzyko rozwoju zaburzeń nastroju.

Psychologowie są zdania, że częstość występowania depresji u osób niepłodnych w znacznej mierze zależy od środowiska, w jakim się wychowywała i po dzień dzisiejszy przebywa dana jednostka społeczna. Okazuje się bowiem, że duży wpływ na radzenie sobie z problemem niepłodności mają czynniki o znaczeniu kulturowym. W wielu kręgach kulturowych zdolność do posiadania dziecka uznawana jest za atrybut kobiecości, a nawet bezpośrednio wiąże się z jej rolą społeczną. W takim przypadku niepłodność może przyczynić się do stygmatyzacji oraz izolacji społecznej, co w konsekwencji zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń nastroju oraz zaburzeń lękowych. Niemożność poczęcia upragnionego dziecka rozpatrywana jest często w kategoriach kryzysu życiowego. Natomiast potwierdzenie niepłodności uznawane jest za jedno z najbardziej stresujących wydarzeń życiowych. Nasilenie negatywnych objawów psychologicznych jest tym większe, im ważniejszy jest dla pary aspekt posiadania potomstwa. Diagnoza niepłodności często uniemożliwia realizację dotychczasowych planów życiowych, niejednokrotnie doprowadzając do poczucia bezradności i niespełnienia.

Psychologiczne konsekwencje leczenia niepłodności

Specjaliści zwracają uwagę, że to właśnie doświadczanie obciążenia psychicznego stanowi jedną z najczęstszych przyczyn przerywania planowanego leczenia niepłodności. W tym miejscu warto nadmienić, że terapia jest często procesem długotrwałym, w który wpisane są liczne niepowodzenia, a dodatkowo napięcie emocjonalne, stanowiące konsekwencję doświadczania presji zajścia w ciążę. Ponadto zarówno lekarze, jak i psychologowie dostrzegają, że rozwój negatywnych konsekwencji psychologicznych, w tym objawów depresyjnych, niekorzystnie wpływa na sam proces terapii niepłodności. Dlatego też, w tym przypadku możemy mówić o występowaniu mechanizmu błędnego koła, który można przerwać przy zastosowaniu odpowiednich technik psychoterapeutycznych.

W świetle obserwacji przypuszcza się, że im dłuższy jest proces leczenia niepłodności, tym większe ryzyko pojawienia się negatywnych następstw psychologicznych u obojga partnerów. Specjaliści zwracają uwagę, że u tych osób wzrasta nie tylko poczucie silnego lęku i stresu, ale także izolacji, co przekłada się na istotne pogorszenie funkcjonowania w życiu społecznym. Dodatkowo długotrwałe leczenie może zwiększać ryzyko pojawienia się problemów u danej pary, związanych przede wszystkim z niezaspokojeniem potrzeby rodzicielstwa oraz obniżeniem zadowolenia ze sfery życia seksualnego, które w obliczu niepłodności, często zaczyna przybierać charakter mechaniczny i instrumentalny.

Współczesne badania par leczących się z powodu niepłodności wskazują, iż osoby te doświadczają niskiej jakości życia i są bardziej narażone na rozwój poważnych zaburzeń psychicznych. Dlatego też tak istotne jest otoczenie ich właściwym wsparciem psychologicznym oraz / lub psychoterapeutycznym.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna w obliczu niepłodności – na czym polega?

Psychoterapia poznawczo-behawioralna uznawana jest współcześnie za jedną z najskuteczniejszych form oddziaływania leczniczego w obliczu trudności psychicznych. Opiera się ona na wysokich standardach i metodach pracy, których efektywność potwierdzana jest za pośrednictwem licznych badań oraz obserwacji klinicznych. Podejście poznawczo-behawioralne zakłada, że w celu podniesienia jakości życia ważne jest w pierwszej kolejności rozpoznanie błędów w myśleniu, a następnie próba ich zmiany, co przekłada się na modyfikację zachowania. W przypadku problemu niepłodności nadrzędnym celem pracy psychoterapeutycznej będzie zmiana postrzegania problemu niepłodności jako zagrażającemu poczuciu własnej wartości, kobiecości / męskości oraz integralności.

Wśród działań podejmowanych przez terapeutę można wyróżnić:

• Psychoedukację, związaną ze zwiększeniem wiedzy pacjentów na temat dostępnych metod leczenia, co zapewnia im perspektywę szerszych możliwości w zakresie osiągnięcia upragnionego celu;
• Zwiększanie świadomości na temat znaczenia zdrowego stylu życia w okresie prokreacyjnym;
• Wzbogacenie pacjentów o zestaw umiejętności niezbędnych do radzenia sobie ze stresem oraz trudnymi emocjami, które są nieuniknione w procesie leczenia niepłodności;
• Rozpoznawanie problemów, które pojawiają się w relacji partnerskiej w odpowiedzi na diagnozę niepłodności oraz proces jej leczenia i – w odpowiedzi na to – pomoc w rozwiązywaniu tych problemów;
• Zachęcanie do pracy nad odbudową poczucia bliskości, również w sferze życia intymnego, co sprzyja wzmocnieniu relacji;
• Wspieranie kompetencji komunikacyjnych;
• Wspieranie pracy nad poszukiwaniem nowych celów, co może sprzyjać podniesieniu poczucia własnej wartości. Wzbudzenie w pacjentach zainteresowania innymi sferami życia oddziałuje na zwiększenie pozytywnych wrażeń oraz emocji. To z kolei, może przełożyć się na zwiększenie efektywności podejmowanych metod leczenia niepłodności.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat psychoterapii poznawczo-behawioralnej, zapoznaj się z artykułem TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA – PODSTAWY TEORETYCZNE I SKUTECZNOŚĆ ZASTOSOWANIA.

Skuteczność psychoterapii poznawczo-behawioralnej w obliczu niepłodności

Badania prowadzone w celu potwierdzenia skuteczności psychoterapii poznawczo-behawioralnej wskazują na liczne korzyści wynikające z jej zastosowanie w kontekście osób mierzących się z problemem niepłodności.

Wśród tych korzyści wymienia się:

• Poprawę w zakresie funkcjonowania psychicznego oraz społecznego;
• Zwiększenie poczucia własnej wartości;
• Zwiększenie poczucia własnej skuteczności.

Ponadto podjęcie psychoterapii poznawczo-behawioralnej w obliczu niepłodności sprzyja:

• Zmniejszeniu objawów depresyjnych;
• Zmniejszeniu poczucia wstydu i porażki, a także izolacji społecznej;
• Ograniczeniu negatywnych myśli i uczuć, które stanowią źródło lęku i niepokoju.

Psychologowie oraz psychoterapeuci dostrzegają również, że na skutek podjęcia przez pacjentów psychoterapii poznawczo-behawioralnej dochodzi do bardziej efektywnej współpracy z personelem medycznym.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna w obliczu niepłodności – dlaczego warto skorzystać?

Psychoterapia poznawczo-behawioralna to jedna z najskuteczniejszych metod oddziaływania psychologicznego. Dlatego też warto skorzystać z niej w obliczu problemów z poczęciem dziecka. Wsparcie psychoterapeutyczne zapewnia nie tylko pomoc w rozumieniu swoich emocji, ale także w radzeniu sobie z nimi. Dzięki właściwemu wsparciu możliwe staje się zwiększenie odporności na stres w obliczu skomplikowanych procedur medycznych, a także wpłynięcie na podniesienie doświadczanej jakości życia.

Zdaniem specjalistów, za sprawą odpowiedniego wsparcia psychoterapeutycznego, pacjenci doświadczają poprawy stanu psychicznego, co może wpływać na zwiększenie ich szans na pozytywne zakończenie podejmowanego leczenia.

Profilaktyka zaburzeń psychicznych w obliczu niepłodności

Problem niepłodności jest niezwykle złożony i dotyka wielu sfer życia ludzi, których pragnieniem jest posiadanie potomka. Dlatego też trudno jest wskazać jeden skuteczny sposób radzenia sobie z niniejszym wyzwaniem, podobnie jak nie ma jednej przyczyny problemów z płodnością. Psychologowie zwracają jednak uwagę, że istnieją pewne czynniki ryzyka, które mogą odpowiadać za rozwój negatywnych konsekwencji psychologicznych w obliczu niepłodności. Wśród nich wyróżnia się:

• Czynniki osobowościowe;
• Czynniki społeczne;
• Czynniki związane z podejmowanym leczeniem.

To bardzo ważne, aby już w obliczu podejrzenia u siebie problemu niepłodności zgłosić się do specjalisty z zakresu zdrowia psychicznego. Rozpoznanie u pacjentów nieprawidłowości w wymienionych wyżej obszarach umożliwia wprowadzenie metod zaradczych, których celem jest wzmocnienie kondycji psychicznej, a tym samym zwiększenie szans na podjęcie efektywnego leczenia niepłodności. W tym miejscu warto zaznaczyć, że profesjonalna pomoc psychologiczna nie zawsze musi przybierać postać psychoterapii – może odbywać się ona za pośrednictwem:

• Systematycznych rozmów z psychologiem;
• Pojedynczych konsultacji psychologicznych;
• Psychoedukacji;
• Warsztatów wzmacniających kompetencje osobiste, w tym radzenie sobie ze stresem.

Istotne jest jednak, aby podczas poszukiwania specjalisty, który ma zapewnić nam wsparcie w obliczu niepłodności, zwrócić uwagę na jego wykształcenie oraz doświadczenie zawodowe, a także kompetencje społeczne i komunikacyjne. To niezwykle istotne, abyśmy czuli się w towarzystwie takiej osoby nie tylko bezpiecznie, ale także komfortowo.

Podsumowanie

Psychoterapia poznawczo-behawioralna uznawana jest za skuteczną metodę wspierania osób w kryzysie psychicznym w następstwie diagnozy niepłodności. Dzięki zastosowaniu wystandaryzowanych sposobów oddziaływania psychoterapeutycznego możliwe staje się nie tylko zmniejszenie ryzyka rozwoju zaburzeń nastroju oraz lękowych, ale także zwiększenie poczucia satysfakcji z życia. Stanowi to efekt systematycznej i dobrze zaplanowanej pracy, podczas której ważne jest wzmocnienie pozytywnego myślenia pacjentów, a także zwiększenie ich świadomości na temat metod leczenia niepłodności oraz czynników związanych ze stylem życia, które mogą sprzyjać zwiększeniu efektywności tych metod. Dodatkowo – za sprawą właściwego wsparcia psychoterapeutycznego – możliwe jest poprawienie relacji partnerskich, co z kolei wpływa na zwiększenie umiejętności radzenia sobie z niepowodzeniami, które niejednokrotnie wpisane są w proces leczenia niepłodności. Wsparcie psychologiczne oraz psychoterapeutyczne wartościowe jest nie tylko na drodze leczenia niepłodności, ale także wtedy, gdy pacjenci podejrzewają u siebie możliwość zaistnienia takiego problemu. Wprowadzenie działań profilaktycznych może zwiększyć umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz trudnymi emocjami, co jednocześnie przyczyni się do ograniczenia ryzyka rozwoju zaburzeń psychicznych w następstwie problemów z niepłodnością.

Bibliografia

1. Al-Homaidan HT. Depression among women with primary infertility attending an infertility clinic in Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia: Rate, severity, and contributing factors. Int. J. Health Sci. (Qassim). 2011; 5(2): 108–115;
2. Alosaimi FD, Altuwirqi MH, Bukhari M, Abotalib Z, BinSaleh S. Psychiatric disorders among infertile men and women attending three infertility clinics in Riyadh, Saudi Arabia. Ann. Saudi Med. 2015; 35(5): 359–367;
3. Berga S.L., Loucks T.L.: Use of Cognitive Behavior Therapy for Functional Hypothalamic Amenorrhea, Women’s Health Dis.: Gynecol Endoc Reprod Iss. 2006, 1092, 114–129;
4. Bhongade M.B., Prasad S., Jiloha R.C., Ray P.C., Mohapatra S., Koner B.C.: Eff ect of psychological stress on fertility hormones and seminal quality in male partners of infertile couples. Andrologia. 2015, 47 (3), 336–342;
5. Bidzan M.: Psychologiczne aspekty niepłodności. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006;
6. Bielawska-Batorowicz E.: Psychologiczne aspekty prokreacji. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2006;
7. Chanduszko-Salska J., Kossakowska-Petrycka K.: Pomoc psychologiczna jako czynnik wspomagający leczenie niepłodności. W: Problemy psychosomatyki okresu dorastania i dorosłości. Red. L. Szewczyk, A. Kulik. Proquart, Lublin 2008, 139–154;
8. Ghaheri A, Omani-Samani R, Sepidarkish M, Hosseini M, Maroufizadeh S. The Four-item Patient Health Questionnaire for Anxiety and Depression: A validation study in infertile patients. Int. J. Fertil. Steril. 2020; 14(3): 234–239;
9. Hegyi BE, Kocsis K, Király A, Ando B, Kovács I, Kozinszky Z i wsp. Clustering infertile couples with dyadic approach: WHO-5-WBI as a promising tool for assessing psychological state. Psychol Belg. 2020; 60(1): 152–163;
10. Holka-Pokorska J, Jarema M, Wichniak A. Clinical determinants of mental disorders occurring during the infertility treatment. Psychiatr. Pol. 2015; 49(5): 965–982;
11. Kossakowska -Petrycka K., Chanduszko -Salska J.: Poziom stresu i radzenie sobie ze stresem w ciąży wysokiego ryzyka a występowanie depresji poporodowej. W: Człowiek chory. Aspekty Biposychospołeczne. Red. K. Janowski, A. Cudo. Lublin 2009, 11–21;
12. Maroufizadeh S, Hosseini M, Rahimi Foroushani A, Omani-Samani R, Amini P. The effect of depression on quality of life in infertile couples: An actor-partner interdependence model approach. Health Qual. Life Outcomes 2018; 16(1): 73;
13. Massarotti C, Gentile G, Ferreccio C, Scaruffi P, Remorgida V, Anserini P. Impact of infertility and infertility treatments on quality of life and levels of anxiety and depression in women undergoing in vitro fertilization. Gynecol. Endocrinol. 2019; 35(6): 485–489;
14. Nelson CJ, Shindel AW, Naughton CK, Ohebshalom M, Mulhall JP. Prevalence and predictors of sexual problems, relationship stress, and depression in female partners of infertile couples. J. Sex. Med. 2008; 5(8): 1907–1914;
15. Pasha H., Faramarzi M., Esmailzadeh S. Kheirkhah F., Salmalian H.: Comparison of pharmacological and nonpharmacological treatment strategies in promotion of infertility self -effi cacy scale in infertile women: A randomized controlled trial., Iran J Reprod Med. 2013,11, 495–502;
16. Podolska M.: Niepłodność i jej następstwa psychologiczne. Stan badań i perspektywy. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007;
17. Trzęsowska-Greszta E, Jastrzębski J, Sikora R, Fiałek M, Trębicka P. Poziom depresji u kobiet z utrudnioną prokreacją a styl radzenia sobie ze stresem i płeć psychologiczna. Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio 2017; 29(1): 191–215;
18. Walker Z, Ernandez J, Lanes A, Srouji SS, Ginsburg E, Kathrins M. The effects of male anxiety and depression on IVF outcomes. Hum. Reprod. 2023; 38(11): 2119–2127;
19. Wdowiak A, Wdowiak E, Stec M, Bojar I. Post-laparoscopy predictive factors of achieving pregnancy in patients treated for infertility. Wideochir. Inne Tech. Maloinwazyjne. 2016; 11(4): 253–258.