Rola ojca we współczesnej rodzinie

Temat ojcostwa zajmuje bardzo ważne miejsce we współczesnej literaturze psychologicznej. Nie można bowiem podważyć znaczenia roli ojca w systemie rodzinnym, a także jego niezwykle ważnego wpływu na przebieg rozwoju dziecka, w tym między innymi na kształtowanie jego postaw wobec świata, a także nawiązywania relacji z innymi ludźmi. Co warte podkreślenia, na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci rola mężczyzny w rodzinie i samo znaczenie ojcostwa podlegało licznym modyfikacjom.

Współcześnie mamy do czynienia z kształtowaniem się nowego paradygmatu nie tylko ojcostwa, ale także męskości. Dzisiaj bowiem od mężczyzn oczekuje się większego zaangażowania w życie rodzinne, a co za tym idzie równego podziału codziennych obowiązków między partnerami. Ponadto coraz śmielej i częściej poddawana jest otwartej krytyce rola ojca nieobecnego, przy jednoczesnym wyróżnianiu korzyści wynikających z przejawiania przez mężczyzn zaangażowanej opieki nad dzieckiem.

Przyglądając się współczesnym tendencjom, jesteśmy w stanie dostrzec, że dominująca rola mężczyzny w rodzinie została wyraźnie zachwiana. Dzisiaj wiele obowiązków, w tym tych związanych z zapewnianiem bytu materialnego, została rozłożona po równo między partnerów. To między innymi właśnie dlatego, dzisiaj wymaga się od mężczyzn większego zaangażowania w życie rodzinne.

I chociaż zmiana ta z pozoru może wydawać się wysoce korzystna, warto zwrócić uwagę na fakt, iż wraz z jej postępem, mężczyzna utracił swoją wyjątkową pozycję „głowy rodziny”, od której uzależniony jest byt domowników. To dla niektórych może stanowić ogromne wyzwanie, albowiem może w sposób bezpośredni oddziaływać na ich samoocenę, a tym samym na poczucie ogólnej satysfakcji z życia.

Współcześni psychologowie zwracają uwagę, że ukształtowanie nowego „wzoru” ojcostwa wymaga od nas wnikliwej analizy oraz obserwacji postępujących zmian. Niemniej jednak specjaliści są zdania, że zadaniem współczesnego mężczyzny jest nie tyle zastępowanie matki w części jej obowiązków, co wspieranie oraz wzmacnianie jej autorytetu.

Zdaniem polskiej psycholog – Marii Brun-Gałkowskiej, współcześnie pozornie trudniej jest wypełniać mężczyznom zadania charakterystyczne dla rodzicielstwa. Wpływa na to między innymi zacierający się podział ról, a także obowiązków między partnerami.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że współcześnie mężczyzna nie musi samodzielnie borykać się z brzemieniem związanym z utrzymywaniem rodziny. Dlatego też, może on bardziej poświęcić się życiu rodzinnemu, a tym samym wpływać na rozwój intelektualny, społeczny i moralny swoich dzieci. Aby jednak tego dokonać, konieczne jest rozwinięcie prawidłowej więzi emocjonalnej między nim a wychowywanym przez niego dzieckiem.

Wyzwania ojcostwa na różnych etapach życia dziecka

Na drodze wypełniania roli rodzicielskiej, mężczyzna może spotkać wiele wyzwań, które związane są nie tylko z kontekstem społecznym, ale przede wszystkim z rozwojem dziecka. Warto bowiem wiedzieć, że innych trudności w życiu codziennym będzie doświadczał ojciec noworodka i nastolatka. Dlatego też, w dalszej części artykułu postanowiliśmy przybliżyć najczęstsze wyzwania, z jakimi przyszło się mierzyć mężczyznom na kolejnych etapach rozwoju ich dzieci.

ETAP I: Ojcostwo prenatalne oraz bycie tatą noworodka

Już sama wiadomość o poczęciu dziecka wiele zmienia w życiu przeciętnego mężczyzny. I chociaż nie doświadcza on tak wyraźnych przemian jak matka, która nosi swoje dziecko pod sercem, dostrzega on wyraźną przemianę dotyczącą zarówno dynamiki dotychczasowej relacji partnerskiej, jak i własnych postaw. Co ciekawe, na etapie ojcostwa prenatalnego, ogromnym wyzwaniem dla mężczyzny może być fakt niemożności nawiązywania bezpośredniej relacji z dzieckiem. Warto bowiem zauważyć, że każda interakcja z dzieckiem wymaga udziału matki.

Dodatkowo zdaniem psychologów, ważnym, a zarazem dla wielu mężczyzn trudnym aspektem ciąży jest wyraźna zmiana dynamiki życia seksualnego, która szczególnie nasilona jest w sytuacji ciąży zagrożonej. Zmiana częstotliwości, a także jakości współżycia ma miejsce także po narodzinach dziecka. Spadek zainteresowania sferą intymną ze strony partnerki, a także zmiany fizjologiczne wywołane ciążą i porodem mogą wpływać nie tylko na spadek satysfakcji z życia seksualnego, ale także ogólnej jakości z życia.

Ogromnym wyzwaniem w życiu taty noworodka jest również zaburzony rytm snu, a także zmiana dynamiki życia codziennego. Po narodzinach potomka większość podejmowanych przez rodziców działań koncentruje się właśnie na noworodku. Dla mężczyzn, których partnerki wcześniej koncentrowały się w przewadze na ich potrzebach, może okazać się to niezwykle trudne do zaakceptowania.

ETAP II: Bycie tatą przedszkolaka i dziecka w wieku szkolnym

Bycie tatą przedszkolaka oraz dziecka w wieku szkolnym bezsprzecznie związane jest z licznymi wyzwaniami. W tym okresie ważne jest bowiem zbudowanie właściwej logistyki i porządku dnia, który uwzględnia nie tylko pracę zawodową obojga rodziców, ale także plan zajęć dziecka i częste zajęcia dodatkowe.

Ponadto, w odróżnieniu od opieki nad noworodkiem, dziecko uczestniczące w życiu społecznym – poprzez interakcje z rówieśnikami – doświadcza zupełnie nowych trudności, w których rozwiązaniu rodzic powinien mu pomóc. A zatem, ojcowie dzieci w wieku szkolnym często martwią się o to, jak ich dziecko radzi sobie w grupie. Dodatkowym zmartwieniem mogą okazać się trudności szkolne związane z nauką, które niejednokrotnie wymagają wnikliwej diagnostyki, a także podjęcia działań zaradczych.

Dziecko w wieku przedszkolnym oraz szkolnym jest także bardziej skłonne do wyrażania własnego zdania. Dlatego też, mimo iż już bardziej samodzielne, może stawiać opór wobec planów rodziców, co może stanowić źródło frustracji.

ETAP III: Bycie tatą dziecka w wieku dorastania

Wiek dorastania dziecka niesie ze sobą wiele nowych wyzwań, którym przychodzi stawiać czoła zarówno zaangażowanym ojcom, jak i matkom. To bowiem szczególnie trudny czas, w którym duży udział odgrywa często niestabilna emocjonalność dziecka. Wiek dorastania i związane z nim trudności (nie tylko te wynikające z akceptacji zmieniającego się ciała, kształtowaniem się tożsamości i relacji z rówieśnikami) stanowią bowiem zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych, które wymagają właściwej interwencji psychologicznej.

Okres dorastania dziecka to także czas pierwszych starć o znaczeniu międzypokoleniowym. Ojciec często traci w oczach dziecka swój dawny autorytet, a jego miejsce zajmują koledzy oraz osobowości medialne.

Zadaniem taty nastolatka jest zatem towarzyszenie dziecku w jego rozwoju i obserwowanie jego potrzeb, co niejednokrotnie wzbudza skrajne emocje. Niemożność pełnego kontrolowania swojego dziecka, a także częste konflikty pojawiające się na linii rodzic-dziecko, mogą stanowić źródło frustracji. Dodatkowym wyzwaniem w tym okresie jest akceptacja pierwszych związków dziecka oraz rozwoju jego seksualności.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że ojcowie, którzy doświadczają trudności emocjonalnych na którymkolwiek z etapów rozwoju dziecka, powinni dzielić się swoimi przeżyciami nie tylko z partnerką, ale w niektórych przypadkach także ze specjalistą. Wsparcie psychologa w procesie wychowawczym może okazać się niezwykle cenne dla obojga rodziców, obniżyć poziom doświadczanego stresu, a tym samym zwiększyć poziom satysfakcji z życia.

Próba pogodzenia życia rodzinnego z zawodowym

Zgodnie ze współczesną tendencją, mężczyzna coraz częściej zaangażowany jest w życie codzienne rodziny, a tym samym wypełnianie większej ilości tak zwanych obowiązków domowych. Mimo to nadal możemy dostrzec dużą grupę mężczyzn, dla których odniesienie sukcesu w zakresie życia zawodowego stanowi ważny element tożsamości. W związku z tym, pomimo przeobrażającego się modelu męskości oraz ojcostwa, bez trudu spotykamy dziś mężczyzn, którzy zdają się „żyć tylko pracą”. To bezsprzecznie wpływa na ich sytuację rodzinną i oddziałuje na poziom doświadczanego stresu.

W skrajnych przypadkach, mężczyźni są w stanie podporządkować swoje życie osobiste pracy zawodowej oraz realizacji kolejnych celów, które składają się na definiowany przez nich sukces. Jak zauważają psychologowie, ważne jest dla nich nie tylko samo dotarcie do przysłowiowej mety, ale także chęć doświadczania rywalizacji, ryzyka i poczucia władzy.

Specjaliści są zdania, że taka postawa niejednokrotnie skutkuje doświadczaniem przewlekłego stresu oraz przemęczenia. Postawa ta jest szczególnie niekorzystna w sytuacji, w której mężczyźni doświadczają porażki na gruncie zawodowym, a nawet utraty pracy. Wówczas nie są oni w stanie odnaleźć ukojenia wśród swoich domowników, co w niektórych przypadkach doprowadza nawet do rozwoju poważnych zaburzeń psychicznych.

Zdaniem psychologów, ambicja zawodowa oraz płynąca z niej satysfakcja finansowa nie powinny przysłaniać życia rodzinnego, albowiem efektem takiej postawy jest zaniedbanie więzi emocjonalnych oraz uczuciowych nie tylko w stosunku do własnych dzieci, ale także partnerek.

Dodatkowo, brak sukcesów zawodowych w znacznym stopniu może wpływać na postawy mężczyzn w ich środowisku rodzinnym, co rodzi w nich wysoki poziom niezadowolenia oraz drażliwości. Specjaliści zauważają także, że mężczyźni, którzy nie doznają pełnej satysfakcji z życia zawodowego, często pragną zrekompensować własne niepowodzenia sukcesami dziecka. Tym samym wywierają oni na swoich potomkach silną presję osiągnięcia celów założonych przez rodziców, co może krytycznie wpływać na ich rozwój, a także na zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych.

Trudności wynikające z próby pogodzenia życia rodzinnego z zawodowym nie dotyczą tylko tych mężczyzn, którzy nastawieni są na rozwój kariery. W niektórych sytuacjach, z uwagi na trudne warunki ekonomiczne, ponadnormatywna praca często stanowi konieczność. Wówczas mężczyzna nie jest w stanie w pełni realizować się w roli ojca, co może wzmagać w nim poczucie niezadowolenia oraz stresu.

W odnalezieniu równowagi między tymi dwiema, jakże istotnymi, sferami życia mężczyzny może pomóc współpraca ze specjalistą, który pomoże mężczyźnie ustalić istotność podejmowanych przez niego działań, a także zredukować poziom doświadczanego stresu.

Ojcostwo w obliczu współczesnego konsumpcjonizmu

Mimo, iż coraz częściej staramy się zahamować rozwój niniejszego zjawiska, mamy dziś do czynienia ze społeczeństwem konsumpcyjnym. Przekaz medialny, choć często skrajny, nadal bardzo silnie kształtuje w nas przekonanie, że to przyjemność, a także maksymalizacja wrażeń jest sensem naszego istnienia. W nawiązaniu do przekazu kreowanego przez środki masowego przekazu, współczesny mężczyzna powinien dzisiaj żyć tak, aby niczego nie żałować i aby nie tęsknić do tego, czego nie dane mu było spróbować. Dlatego też, w wielu przypadkach pragną oni dążyć do „kolekcjonowania” nieprzeciętnych przeżyć, a nie angażować się w nudne życie, które niejednokrotnie kojarzone jest z życiem rodzinnym.

We współczesnym świecie mężczyznom przyszło mierzyć się z trudnym wyzwaniem. Wszechobecny strach przed monotonią i chęć życia pełnią wrażeń stoi bowiem w sprzeczności z równocześnie promowanym wzorem zaangażowanego ojcostwa. Taki rozdźwięk dotyczący obrazu współczesnego mężczyzny doprowadza niejednokrotnie do zaburzenia procesu kształtowania własnej tożsamości, a także ustalania osobistych pragnień i potrzeb.

Konsumpcyjny styl życia oraz coraz łatwiejsza dostępność wrażeń niejednokrotnie doprowadza także do zachwiania stabilności życia rodzinnego, a także do jego rozpadu.

Wyzwania współczesnego ojcostwa w kontekście realizowania roli partnerskiej

Realizowanie roli rodzicielskiej zawsze zmienia dynamikę relacji między partnerami. Dwoje ludzi, którzy do tej pory stanowili centrum swojego świata, zmuszonych jest niejako do podzielenia swojej uwagi oraz do przeformułowania własnej tożsamości, a także seksualności.

W momencie pojawienia się pierwszego dziecka, wiele zmienia się w relacji między mężczyzną a kobietą. Narodziny dziecka mogą stanowić podstawę dla rozkwitu związku i łączącej partnerów więzi emocjonalnej, jak i być przyczyną narastających konfliktów między nimi. Okazuje się bowiem, że ojcowie niejednokrotnie doświadczać mogą obniżonego poczucia własnej wartości na skutek zmniejszonego zainteresowania ze strony partnerki. Nie jest im łatwo przejść na dalszy plan, szczególnie wtedy, gdy znacznemu ograniczeniu zaczyna podlegać częstotliwość życia seksualnego.

Dbanie o właściwą relację partnerską w obliczu realizowania roli ojcowskiej może stanowić dla wielu mężczyzn ogromne wyzwanie. Dlatego też, tak ważne jest, aby nie stronili oni od komunikowania własnych przeżyć wewnętrznych oraz pragnień. Komunikacja zdaje się być bowiem jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość związku. To bardzo ważne, aby w obliczu rodzicielstwa, zarówno mężczyzna, jak i kobieta, nie zapominali o uczuciu, które doprowadziło do stworzenia przez nich rodziny. I chociaż to dziecko (zwłaszcza w pierwszych latach życia) stanowi w większości przypadków centralną część życia małżonków, powinni oni znajdować czas na pielęgnowanie łączącego ich uczucia i dbanie o wzajemne poczucie atrakcyjności oraz pożądania.

Zdaniem psychologów, utrzymywanie wysokiej satysfakcji ze związku partnerskiego pozytywnie wpływa na realizowanie zadań charakterystycznych dla rodzicielstwa.

Wyzwania współczesnego tacierzyństwa w obliczu pandemii

Ogromnym wyzwaniem dla realizacji zadań tacierzyńskich, a także dla rodzin na całym świecie, okazał się czas pandemii COVID-19. To właśnie wtedy, w wyniku obostrzeń, większość z nas musiała pozostać w domach, co wpłynęło na znaczne ograniczenie mobilności, a także nieustanne spędzanie czasu w gronie najbliższych. Ten wyjątkowy czas przyniósł dla specjalistów z zakresu psychologii wiele ważnych obserwacji.

Ojcowie, którzy pozostali w domach wraz ze swoimi partnerkami oraz dziećmi, jak nigdy dotąd zmuszeni byli do realizacji nowego wymiaru obowiązków opiekuńczych oraz tych związanych z pracą zawodową. Nieustanne przebywanie w towarzystwie dzieci, które w wyraźny sposób zostały odizolowane od bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami, w wielu przypadkach doprowadziło do rozwoju problemów emocjonalnych zarówno u rodziców, jak i ich podopiecznych.

W sytuacji pandemii ojcowie zmuszeni byli do jednoczesnego radzenia sobie z różnorodnymi problemami, które obejmowały zarówno niekorzystną sytuację emocjonalną dzieci, jak i problemy z organizacją stanowiska pracy w środowisku domowym. Wszystko to mogło doprowadzić do rozwoju poczucia wewnętrznej frustracji, która narastała w wyniku niemożności odreagowania poprzez wyjście z domu i realizowanie własnych potrzeb oraz pasji.

Psychologowie dostrzegają, że czas pandemii doprowadził do natężenia zjawiska zaburzeń afektywnych nie tylko wśród młodzieży, ale także osób dorosłych. W tym miejscu warto jednak podkreślić, że ten niezwykle trudny czas spowodował, iż wzrosła także nasza świadomość na temat znaczenia zdrowia psychicznego oraz utrzymywania właściwej jego higieny w życiu codziennym. Dlatego też, ojcowie, którzy doświadczyli negatywnych konsekwencji izolacji, bardziej skłonni byli do korzystania z pomocy psychologicznej oraz w sposób bardziej otwarty mówili o odczuwanych przez siebie emocjach.

Realizacja roli ojca a poczucie satysfakcji z życia

Wypełnianie roli rodzicielskiej każdego dnia niesie ze sobą szereg wyzwań, których charakter i intensywność uzależniona jest od wielu czynników, w tym między innymi czynników społeczno-kulturowych, jak i tych związanych z etapem rozwoju dziecka. Psychologowie dostrzegają, że wśród czynników, które w negatywny sposób mogą wpływać na poczucie satysfakcji z życia ojców należy wyróżnić trudności związane z próbą pogodzenia życia rodzinnego oraz wysokich ambicji zawodowych. Konflikt między pracą i spełnianiem roli rodzicielskiej często jest źródłem nie tylko wysokiego poziomu stresu, ale także frustracji, a nawet lęku.

Kolejnym czynnikiem, który może wpływać na obniżenie satysfakcji z życia ojców jest niemożność sprostania wymaganiom współczesnego tacierzyństwa. Kształtujący się na naszych oczach nowy model ojcostwa wymaga bowiem pogodzenia wielu trudnych zadań, które obejmują zarówno zaangażowane rodzicielstwo, bycie wspierającym i oddanym partnerem, realizację w kontekście życia zawodowego, a także wzrostu osobistego.

Niemniej jednak, tym co najbardziej wpływa na poczucie zadowolenia z życia jest bezsprzecznie jakość relacji partnerskiej, a także bliskość, jaką udało się nawiązać mężczyznom z ich dziećmi.

Nie podlega wątpliwości fakt, że bycie ojcem jest dla wielu mężczyzn ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój osobowości. To właśnie dzięki tacierzyństwu jest on w stanie rozwijać w sobie wiele cech i kompetencji, które wcześniej nie były dla niego dostępne. Wysokie poczucie satysfakcji z życia rodzinnego i pozytywna ocena własnych kompetencji rodzicielskich w znacznym stopniu oddziałują na doświadczane przez nas poczucie satysfakcji z życia.

Podsumowanie

Chociaż określenie jednoznacznej definicji „dobrego tacierzyństwa” jest niezwykle trudne do ustalenia, możemy przyjąć, że dobrym tatą jest mężczyzna, który bierze czynny udział w życiu rodzinnym i którego udział w tym życiu cieszy pozostałych jego członków. Dobrym tatą możemy zatem nazwać mężczyznę, który stanowi źródło zaufania dla swoich dzieci, do którego biegnie się w obliczu niebezpieczeństwa, który jest serdecznym przyjacielem, nauczycielem i stabilnym oparciem w czasie doświadczania trudności. Ojcostwo, które związane jest z ogromną odpowiedzialnością, stanowi niewątpliwie jedno z najtrudniejszych zadań, z jakimi przyszło się mierzyć mężczyznom. Codzienne towarzyszenie dziecku w jego rozwoju związane jest bowiem z szeregiem wyzwań, którym można sprostać w lepszy lub gorszy sposób. Pomimo, że tacierzyństwo może być źródłem frustracji, lęku i rozczarowań, jest także źródłem wielkiego szczęścia, które dla wielu stanowi sens istnienia.

Bibliografia

1. Arcimowicz K., (2003), Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda. Fałsz. Stereotyp, Gdańsk;
2. Bielawska-Batorowicz E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Biblioteka Pracownika Socjalnego;
3. Braun–Gałkowska M. (2001). Być ojcem. (W:) Oblicza ojcostwa, D. Kornas–Biela (red). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (s. 201 – 210);
4. Ceranek-Dadas A., Neumann-Schmidtke E., (2004), Ojcostwo-kierunek przemiany roli, w: „Pedagogika Społeczna” nr 2–4;
5. Cross S.E, Marcus H.R (2002). Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: Podejście poznawcze. (W:) Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenia na różnice. B. Wojciszke (red). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne;
6. Dąbrowska – Wnuk M., (2007), Na drodze ku nowemu ojcostwu, w: Mandal E. (red.), W kręgu gender, Katowice;
7. Gibson L. (2018), Dorosłe dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego;
8. Kornas–Biela D. (2001). Współczesny kryzys ojcostwa. (W:) Oblicza ojcostwa, D. Kornas– Biela, (red). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (s.171 – 190);
9. Kwiatkowska A., Nowakowska A., (2006), Mężczyzna polski. Psychospołeczne czynniki warunkujące pełnienie ról zawodowych i rodzinnych, Białystok;
10. Namysłowska I. (2020), Od rodziny nie da się uciec, Warszawa: Biblioteka „Więzi”;
11. Ostaszewska-Mosak T. (2011). Psychologia- jak emocje i relacje wpływają na płodność. (W:) Drogi ku płodności, praca zbiorowa. Warszawa: Zucharek Dom Wydawniczy Sp.k;
12. Ornacka K., Mirewska E. (2021), Rodzina wobec przymusowej izolacji domowej – (nie)odkryte przestrzenie życia rodzinnego oraz ich negatywne konsekwencje;
13. Sikorska M. (2019), Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce – rekonstrukcja rzeczywistości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar;
14. Szmyd J. (2008), Przestrzeń moralna rodziny współczesnej i relacji międzyludzkich – kryzys i nadzieja, [w:] G. Makiełło-Jarża (red.), Wymiary przestrzeni życiowej współczesnej rodziny, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, s. 9–24;
15. Więcławska A., (2009), Kryzys ojcostwa czy nowe ojcostwo?, w: Cz. Kustra (red.), Wdzięczność i zobowiązanie. Myśl Jana Pawła II źródłem inspiracji współczesnego środowiska akademickiego, Toruń;
16. Więcławska A., (2009), Problemy współczesnego ojcostwa, w: Plopa M. (red.) Człowiek u progu trzeciego tysiąclecia. Zagrożenia i wyzwania, Elbląg, t.3;
17. Więcławska A., (2011), Mężczyzna jako ojciec, opiekun i wychowawca, w: Biernat T. (red.) Z problemów pedagogiki. Uniwersalność opieki międzyludzkiej, Chojnice, Zeszyt Naukowy nr 3/1p;
18. Więcławska (2013), Ojcostwo bez tajemnic, w: Plopa M. (red.), Człowiek we współczesnym świecie. Zagrożenia i wyzwania: perspektywa interdyscyplinarna, Elbląg, t.5;
19. Więcławska (2014), Mężczyzna jako ojciec. O kryzysie męskości i ojcostwa we współczesnym świecie, w: Raszeja-Kotelba B., Baranowska-Szczepańska M., ON bez tajemnic. Problemy, analizy, perspektywy, Poznań;
20. Więcławska A. (2017), Wychowanie do rodzicielstwa wyzwaniem współczesnej edukacji, w: Nawrot M, Zając D. (red.), Dziecko i dzieciństwo. Wybrane konteksty badań, Bydgoszcz.