Przygotowanie emocjonalne partnera a przebieg akcji porodowej

Bez cienia wątpliwości, emocje odczuwane przez mężczyznę w czasie akcji porodowej mają istotny wpływ na jej przebieg. Przyszły tata pod wpływem intensywnego stresu, a nawet lęku, nie jest bowiem w stanie w prawidłowy sposób wypełniać swoich zadań, a tym samym efektywnie wspierać rodzącą partnerkę. Dodatkowo widok przepełnionego strachem i bezradnością mężczyzny może negatywnie wpływać na emocje samej rodzącej, która w takiej sytuacji może doświadczać jeszcze większego poczucia dyskomfortu. Dlatego też – zdaniem specjalistów – to niezwykle istotne, aby mężczyzna był emocjonalnie przygotowany na to, co może zdarzyć się na sali porodowej.

Okazuje się bowiem, że możliwość kontroli własnych emocji, w tym przede wszystkim strachu, wpływa zarówno na stosunek mężczyzny do swojej partnerki, zespołu medycznego biorącego udział w niniejszym zdarzeniu, a także do samego noworodka. Jednym ze sposobów na przygotowanie się emocjonalne mężczyzny do udziału w porodzie rodzinnym jest jego czynny udział w zajęciach szkoły rodzenia. Podczas takich zajęć może on bowiem zdobyć niezbędną wiedzę na temat tego, jak przebiega sam poród i jakie zadanie może wypełniać mężczyzna, aby efektywnie wesprzeć swoją partnerkę.

Istotne jest także to, aby partner w sytuacji doświadczania lęku, czy niepewności związanej z jego potencjalnym udziałem w porodzie rodzinnym, sygnalizował swoje obawy partnerce. Warto bowiem pamiętać, że jednym z najważniejszych elementów przygotowania emocjonalnego mężczyzny do udziału w porodzie rodzinnym jest odbycie przez niego szczerej rozmowy z partnerką na temat swoich wyobrażeń i obaw. Rozmowa ta, a także wiele innych, które powinny odbyć się między partnerami na kolejnych etapach ciąży, powinna stać się podstawą do podjęcia decyzji o chęci udziału w porodzie rodzinnym. Należy przede wszystkim pamiętać, że w żadnym przypadku, jedna ze stron nie powinna “ być zmuszana” do udziału w rodzinnej formie porodu. Decyzja ta musi stanowić wynik obopólnej chęci. 

Czy istnieją warunki, które mężczyzna musi spełnić, aby mógł uczestniczyć w porodzie rodzinnym?

Rolą mężczyzny podczas akcji porodowej nie jest bycie biernym obserwatorem wydarzeń. Wręcz przeciwnie, jego obecność u boku kobiety rodzącej powinna być dla niej gwarancją efektywnego wsparcia oraz poczucia bezpieczeństwa. Dzięki jego obecności, kobieta stawiająca czoła jednemu z największych wyzwań swojego życia, powinna czuć się swobodnie i z optymizmem patrzeć na to, co nadejdzie w niedalekiej przyszłości. Psychologowie oraz specjaliści z zakresu położnictwa i ginekologii niejednokrotnie podkreślają, że jednym z warunków, które mężczyzna powinien spełnić przed wejściem na salę porodową, jest odbycie rozmowy przygotowawczej z lekarzem prowadzącym. W ten sposób może on uzyskać podstawową wiedzę z zakresu wspierania partnerki w tym wyjątkowym momencie.

Niemniej jednak, w tym miejscu pragniemy zastanowić się, czy istnieją warunki konieczne, które mężczyzna musi spełnić, aby brać czynny udział w narodzinach swojego potomka?

Zdaniem Adama Sipińskiego (polskiego ginekologa oraz seksuologa), poród rodzinny związany jest z licznymi korzyściami, zarówno w kontekście przebiegu niniejszego zdarzenia, jak i jego następstw. Jego zdaniem, korzyści te mogą zaistnieć tylko wtedy, gdy przez przyszłego ojca spełniane są trzy podstawowe warunki.

• Warunek 1: mężczyzna decydujący się na udział w porodzie rodzinnym musi tego chcieć, a także posiadać wewnętrzne przekonanie, że podczas akcji porodowej będzie w stanie zapewnić swojej partnerce efektywne wsparcie;
• Warunek 2: mężczyzna jest przygotowany na to, co może zdarzyć się podczas porodu. Musi znać przybliżony przebieg niniejszego zdarzenia, a także związane z nim ewentualne komplikacje;
• Warunek 3: mężczyzna powinien być przygotowany na to, że jego udział w porodzie rodzinnym nie będzie ograniczał się do roli widza. Wręcz przeciwnie, przyszły ojciec musi mieć świadomość tego, że jest na sali porodowej po to, aby być czynnym uczestnikiem zdarzenia, którego nadrzędnym celem jest zapewnianie wsparcia rodzącej.

Przyszły tata na sali porodowej – czy są zasady, których powinien przestrzegać?

Poród rodzinny z roku na rok cieszy się rosnącą popularnością. Za sprawą zmian kulturowych, a także wzrostu świadomości na temat znaczenia obecności ojca w tej niezwykłej chwili, coraz więcej par podejmuje wspólną decyzję na temat tego, jak ich zdaniem powinny wyglądać narodziny wspólnego potomka. Zdarza się jednak, że decyzja mężczyzny o udziale w porodzie jest spontaniczna i niepoprzedzona żadnymi przygotowaniami. W takim przypadku jego obecność może nie przynieść oczekiwanych efektów, a wręcz przeciwnie – może wprowadzić atmosferę napięcia, która w niniejszej sytuacji jest wysoce niewskazana.

Z obserwacji specjalistów z zakresu ginekologii i położnictwa wynika, iż część mężczyzn (zazwyczaj tych, którzy wcześniej nie przygotowywali się do udziału w niniejszym wydarzeniu) bierze w nim udział nie po to, aby zapewnić wsparcie swojej partnerce, a raczej zaspokoić swoją ciekawość. W tym przypadku nie trzeba chyba podkreślać, że taka motywacja przyszłego ojca nie jest zgodna z założeniami jego udziału w tym niezwykłym wydarzeniu.

Dlatego też, liczne grono specjalistów podkreśla, że decyzja dotycząca udziału mężczyzny w porodzie rodzinnym powinna być wynikiem wspólnie przemyślanej decyzji. Dodatkowo mężczyzna powinien zdawać sobie sprawę z tego, że na sali porodowej powinien wykonywać określone zadania. Niejednokrotnie zdarza się jednak, że mężczyźni pod wpływem silnych emocji nie są w stanie w oczekiwany sposób wypełnić swojej roli.

W związku z tym, w niniejszym artykule przypominamy, jakie zadania może i powinien wykonywać mężczyzna biorący udział w porodzie rodzinnym:

• Służyć rodzącej pomocą w każdej chwili – podawać jej ręcznik, lód oraz wodę do picia zawsze wtedy, gdy tego potrzebuje;
• Nie zadawać kobiecie zbyt wielu pytań, a jeśli już, to zadawać takie, na które można udzielić odpowiedzi: TAK lub NIE;
• Nie tylko trzymać partnerkę za rękę, ale także pomagać jej w zmianie pozycji, poprawiać jej włosy;
• Dbać o komfort psychiczny oraz fizyczny kobiety, poprzez zapewnienie jej dostępu do świeżego powietrza (uchylenie okna), włączenie przyjemnej muzyki, włączenie odpowiedniego światła;
• Przypominać partnerce o właściwym oddechu (oddychać razem z nią); 
• Masować jej plecy, stanowić dla niej oparcie, przytulać (jeśli tylko tego chce);
• Pomagać w komunikacji z personelem medycznym;
• Nie nadskakiwać partnerce, ale być wrażliwym na jej potrzeby w danej chwili.

Pozytywne emocje towarzyszące mężczyźnie podczas akcji porodowej

W literaturze psychologicznej coraz częściej możemy znaleźć opracowania na temat pozytywnego wpływu udziału mężczyzny w porodzie rodzinnym. Badaniom poddawane są przede wszystkim korzyści długofalowe, które zdają się mieć szczególne znaczenie w kontekście relacji rozwijającej się między ojcem a jego dzieckiem. Niemniej jednak, mężczyźni, którzy zdecydowali się towarzyszyć swoim partnerkom w tym niezwykłym zdarzeniu, rzadziej pytani są o emocje, które odczuwali w trakcie samego porodu. Być może wynika to z faktu, iż część mężczyzn w obliczu narodzin swojego potomka doznaje wyjątkowo silnych emocji, które noszą znamiona szoku, a tym samym utrudniają zapamiętywanie szczegółów niniejszego zdarzenia.

Ci mężczyźni, którzy brali udział w porodzie podkreślają, iż przez większość czasu towarzyszyło im podekscytowanie. Inni zaznaczają, że możliwość wzięcia udziału w porodzie rodzinnym sprawiła, że jak nigdy dotąd doświadczyli oni nieopisanego poczucia wspólnoty ze swoją partnerką. Dominującą z pozytywnych emocji odczuwanych przez mężczyzn w czasie porodu rodzinnego, zdaje się być jednak szczęście. W badaniach psychologicznych mężczyźni niejednokrotnie podkreślają, iż uczucie radości, którego doświadczyli na widok nowonarodzonego dziecka, trudno jest porównać z jakimkolwiek innym uczuciem, którego mogli doświadczyć na przestrzeni swojego życia.

Negatywne emocje, które mogą towarzyszyć mężczyźnie podczas akcji porodowej

Specjaliści z zakresu ginekologii i położnictwa dostrzegają, że współcześnie większość porodów odbywa się przy udziale ojca dziecka. Warto jednak pamiętać, że niniejsze zdarzenie wiąże się nie tylko z niepowtarzalnym szczęściem oraz wzruszeniem, ale niejednokrotnie także z bardzo trudnymi emocjami. Dlatego też przyjmuje się, że w porodzie rodzinnym powinni brać udział Ci mężczyźni, którzy są do tego odpowiednio przygotowani, a także wykazują cechy dojrzałości emocjonalnej oraz wytrzymałości fizycznej. Należy bowiem pamiętać, że oprócz swojej wyjątkowości, poród (zwłaszcza z fizjologicznego punktu widzenia) może być zdarzeniem nie tyle nieestetycznym, co nawet drastycznym.

Nie dziwi więc fakt, że mężczyźni biorący udział w porodzie rodzinnym doświadczają nie tylko pozytywnych, ale często także trudnych emocji. W badaniach psychologicznych młodzi ojcowie niejednokrotnie zdradzają, iż na sali porodowej towarzyszył im nie tylko szok, ale także obezwładniające uczucie lęku o zdrowie swojej partnerki oraz rodzącego się dziecka. Część z nich przyznaje, że podczas porodu towarzyszyło im również poczucie bezradności związane z faktem, iż nie posiadają bezpośredniego wpływu na to, co się wydarzy, i że nie są w stanie realnie przynieść ulgi swojej partnerce.

W niektórych sytuacjach (zwłaszcza wtedy, gdy w żaden sposób nie jest przygotowany na to, z jakimi fizjologicznymi procesami wiąże się poród), mężczyzna może doświadczać także wstrętu i przerażenia. Zdaniem psychologów, to właśnie doświadczenie tych dwóch emocji w czasie porodu rodzinnego może wpłynąć na pogorszenie się relacji seksualnych między partnerami, a nawet na wystąpienie impotencji poporodowej u mężczyzn.

Jeśli mężczyzna zdaje sobie sprawę z tego, że trudno mu będzie zaakceptować fizjologiczne aspekty porodu, warto, aby wcześniej uzgodnił ze swoją partnerką, iż na czas badań oraz samego aktu porodu wyjdzie on z sali porodowej lub stanie w strategicznym miejscu, które zapewni obojgu uczucie komfortu. Nie powinniśmy zapominać, że poród jest nie tylko ogromnym wysiłkiem fizycznym dla kobiety, ale także sporym wyzwaniem psychologicznym dla mężczyzny. Mimo doświadczania trudnych emocji na sali porodowej, wielu mężczyzn z perspektywy czasu ocenia, że możliwość wzięcia na ręce swojego potomka bezpośrednio po narodzinach spowodowała, iż zapomnieli o wszystkim, co sprawiało im trudność.

Czy doświadczenie porodu rodzinnego może być dla mężczyzny źródłem traumy?

Udział mężczyzny w porodzie rodzinnym, niezależnie od okoliczności, zawsze wiąże się z silnymi emocjami. Niemniej jednak, od wielu czynników zależy to, jakie zabarwienie przyjmą wspomniane emocje. Część specjalistów przyznaje, że nieprzygotowanie do przebiegu niniejszego zdarzenia może wiązać się z doświadczaniem przez mężczyzn szeregu trudnych emocji. Zdarza się także, iż mimo wcześniejszego przygotowania oraz znaczącego zaangażowania mężczyzny, to co dzieje się na sali porodowej, znacząco przekracza jego wcześniejsze wyobrażenia. Może zdarzyć się również, iż w wyniku oddziaływania nieprzewidzianych czynników, akcja porodowa podlega zagrożeniu.

W takiej sytuacji mężczyzna wypraszany jest z sali porodowej, niemniej jednak towarzyszące mu w danej chwili emocje mogą być na tyle silne, że mogą doprowadzić do powstania urazu psychicznego. Źródłem traumy związanej z akcją porodową może być także nieszczęśliwe zakończenie porodu (dla matki lub dziecka).

Warto jednak wiedzieć, że nie zawsze dla powstania urazu psychicznego muszą zaistnieć obiektywnie tragiczne czynniki. Zdarza się bowiem, że po udziale w porodzie rodzinnym, traumy doświadczają Ci mężczyźni, którym trudno było pogodzić się z widokiem krwi oraz zmagającej się z bólem partnerki. W takim przypadku, jak również w każdym z wyżej wymienionych, którego konsekwencją jest zaistnienie urazu psychicznego, konieczne jest objęcie mężczyzny fachową pomocą psychologiczną.

Czy za kolejnym razem jest łatwiej?

Mężczyźni, którzy wraz ze swoimi partnerkami decydują się na udział w porodzie rodzinnym, pragną przede wszystkim, aby ich partnerka w tej wyjątkowej chwili doświadczała poczucia bezpieczeństwa. Coraz częściej zdają oni sobie również sprawę z tego, jak towarzyszenie partnerce w porodzie wpływa na relację z nią, a także z nowonarodzonym dzieckiem.

Chociaż poród stanowi spore wyzwanie psychologiczne dla mężczyzny. Zdaje się, że największe emocje wzbudza strach przed tym, co nieznane. Dlatego też, wcześniejsze doświadczenie porodu przez mężczyznę stanowi dobre przygotowanie do kolejnego udziału w tym niezwykłym zdarzeniu. W wywiadach psychologicznych mężczyźni zdradzają, że chociaż za każdym razem doświadczane przez nich emocje zdają się być równie silne, z każdym kolejnym porodem słabną te o charakterze negatywnym. Mężczyźni znacznie lepiej radzą sobie z lękiem i niepokojem, a także rzadziej doświadczają poczucia bezradności.

Podsumowanie

Zdaniem psychologów, uczestniczenie w porodzie jest ważną (niemniej jednak nie najważniejszą) częścią procesu stawania się ojcem. Doświadczenie tego niezwykłego zdarzenia może ugruntowywać w mężczyźnie poczucie oddania rodzinie, a także kształtować pozytywne postawy rodzicielskie. Poród to bez wątpienia takie wydarzenie w życiu rodziców, które wiąże się z silnymi emocjami mogącymi przybierać zróżnicowane zabarwienie. W świetle obserwacji, a także w zgodzie ze stanowiskiem licznych specjalistów, czynnikiem, który związany jest z ryzykiem doświadczenia przez mężczyznę negatywnych emocji w czasie porodu, jest przede wszystkim jego brak wiedzy i przygotowania na to, co może się zdarzyć. Dlatego też tak ważne jest, aby decyzja o udziale w porodzie rodzinnym była nie tylko decyzją obojga rodziców, ale była także poprzedzona przygotowaniami. O tym, że trudne emocje rzadziej doświadczane są przez mężczyzn, którzy wiedzą, jak może przebiegać akcja porodowa, może świadczyć między innymi fakt, iż ojcowie kilkorga dzieci w badaniach psychologicznych podkreślają, iż za każdym kolejnym razem odczuwali oni mniejsze poczucie lęku i bezradności.

Bibliografia

1. Augustyniuk K, Rudnicki J, Grochans E, Jurczak A, Wieder-Huszla S, Szkup-Jabłońska M. Uczestnictwo w zajęciach Szkoły Matek i Ojców a częstość występowania zaburzeń emocjonalnych w okresie poporodowym. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013; 19(2): 138–41.
2. Bania, A. „Wizerunek współczesnego ojca”. WiI.K. Stępkowska i K.M. Stępkowska (red.). Instytucje rodziny wczoraj i dziś. Perspektywa interdyscyplinarna Lublin: Politechnika Lubelska, 2012;
3. Cerańska Goszczyńska H., Ciastoń-Przecławska E., Kmita G. et. al., Uczestnictwo w szkole rodzenia – jego wpływ na postawy wobec porodu i karmienia piersią. Klin. Perin. Gin., supl. 1996, 13:116-126;
4. Ćwiek D., Torbe A., Gutowska-Czajka D., Czajka R. Rola szkoły rodzenia i poradni porodu rodzinnego w przygotowaniu rodziców do porodu. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia. Poród nowoczesny. [red.]: Słomko Z. i wsp. Tychy 2002;
5. Fabian HM, Radestad IJ, Waldenström U. Characteristics of Swedish women who do not attend childbirth and parenthood education classes during pregnancy. Midwifery. 2004; 20(3): 226–35;
6. Iwanowicz – Palus G. i wsp.: Nowe techniki porodowe. Alternatywne metody opieki okołoporodowej (red. G.J. Iwanowicz –Palus). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012, 13 – 78;
7. Kołomyjec P, Suchocki S, Kędra-Rakoczy M. Wykształcenie i zachowania prozdrowotne ciężarnych biorących udział w zajęciach szkoły rodzenia oraz ich wpływ na przebieg porodu i stan noworodka. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia. 2007; 43(3): 57–60;
8. Laudański T., Lipecka-Kidawska E: Analiza porodów rodzinnych w świetle 20 lat doświadczeń. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, 2004, suplement 1, 17-18;
9. Mazurkiewicz B. i wsp.: Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania. Zdrowie i dobrostan. Dobrostan i rodzina, 3, rozdział VII, Lu-blin 2014;
10. Olesiak-Andryszczak M. i wsp.: Psychospołeczne i osobowościowe determinanty deklarowanego wyboru porodu rodzinnego. Ginekologia Polska, 2004, 75 suplement, 292-297;
11. Sioma-Markowska U, Poręba R: Analiza postaw ojców w porodzie rodzinnym w materiale Katedry i Oddziału Klinicznego Ginekologii i Położnictwa w Tychach Śląskiej Akademii Medycznej. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 2008, tom 1, zeszyt 2, 141-148;
12. Sioma-Markowska U. Pozytywne aspekty obecności ojca przy porodzie. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia. 2004, 40, supl 1, 154-8;
13. Świątkowska-Freund M. i wsp.: Pozytywne aspekty obecności ojca przy porodzie. Ginekologia Położnictwo, 2007, 78, 476-478;
14. Ziółkowska K, Banaszek A, Kamiński P, [i wsp.]Wspólne uczestnictwo małżonków w porodzie-korzyści czy ryzyko? Kliniczna Perinatologia i Ginekologia. 2004, 40, supl 1, 90-93.