Czym jest tokofobia?

Aby dobrze zrozumieć specyfikę niniejszego zaburzenia, warto przypomnieć sobie, czym jest fobia. Fobia (w języku potocznym rozumiana jako strach) zaliczana jest do grupy zaburzeń o podłożu nerwicowym, których nadrzędnym objawem jest odczuwanie nieustępliwego lęku przed określonymi przedmiotami lub zjawiskami. Co ciekawe, większość osób zmagających się objawami fobii, doskonale zdaje sobie sprawę z irracjonalności własnego zachowania oraz emocji, niemniej jednak takie osoby nie są w stanie nad sobą zapanować.

Tokofobia jest zaburzeniem związanym z odczuwaniem silnego lęku przed porodem.

W obecnie obowiązujących systemach klasyfikacji zaburzeń psychicznych, wyróżnia się trzy rodzaje tokofobii:

• Tokofobia pierwotna – dotyczącą kobiet, które nigdy nie doświadczyły porodu;
• Tokofobia wtórna – która rozwinęła się u kobiet doświadczających wcześniej trudnego porodu;
• Tokofobia w następstwie depresji – która bardziej szczegółowo omówiona zostanie w dalszej części tekstu.

Chociaż o tokofobii słyszymy stosunkowo rzadko, warto wiedzieć, że w świetle analiz naukowych oraz obserwacji specjalistów, problem ten może dotyczyć od 6% do nawet 10% kobiet w wieku prokreacyjnym. Oznacza to, że blisko 1 na 10 kobiet może doświadczać silnego lęku przed porodem, a tym samym odczuwać natłok negatywnych emocji w okresie oczekiwania na dziecko.

Jakie są objawy tokofobii?

Tokofobia może występować pod różną postacią, u kobiet w różnym wieku (i o różnym statusie rodzinnym). Niemniej jednak, niniejsze zaburzenie najczęściej związane jest z odczuwaniem silnego lęku przed możliwymi zagrożeniami, które mogą wyniknąć w czasie procedury porodu naturalnego.

Kobiety cierpiące na tokofobię zmagają się z obezwładniającym strachem przed:

• Bólem, którego mogą doświadczyć;
• Utratą kontroli nad własnym ciałem i samą procedurą porodu siłami natury;
• Niewystarczającym wsparciem ze strony najbliższych;
• Niewłaściwym traktowaniem ze strony personelu medycznego;
• Możliwością nieporadzenia sobie z procedurą porodu;
• Utratą własnego zdrowia na skutek porodu;
• Śmiercią swoją i dziecka poniesioną w czasie porodu.

Odczuwany przez kobiety strach w przebiegu tokofobii może przybierać postać zarówno koszmarów sennych, jak i dolegliwości somatycznych. Nasilone objawy niniejszego zaburzenia wpływają na samopoczucie psychiczne ciężarnej, a także na możliwość swobodnego funkcjonowania przez nią w życiu codziennym i zawodowym. Dlatego też tak ważne jest otoczenie kobiety z tokofobią właściwym wsparciem i fachową opieką.

Jak rozpoznać tokofobię?

Tokofobia może występować pod postacią niespecyficznych objawów. Szczególnie wtedy, gdy dominują symptomy somatyczne (np. mdłości, zawroty głowy), szybkie postawienie trafnego rozpoznania może przysparzać specjalistom wielu trudności. Należy jednak pamiętać, że tokofobia związana jest z panicznym lękiem przed porodem, dlatego też w głównej mierze dotyczy ona kobiet w wieku prokreacyjnym. Rozpoznanie tokofobii zazwyczaj stawia psychiatra lub doświadczony psycholog. Niemniej jednak, na niniejszy problem oraz jego objawy powinni wrażliwi być także specjaliści z zakresu ginekologii i położnictwa.

Jak leczyć tokofobię? Pomoc psychiatry

W przypadku rozpoznania tokofobii wskazane jest podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych. Ze względu na złożony charakter niniejszego zaburzenia, zalecane jest przede wszystkim rozpoczęcie współpracy z doświadczonych psychologiem oraz/lub psychoterapeutą. Podczas oddziaływań terapeutycznych możliwe bowiem stanie się rozpoznanie właściwego źródła lęku przed porodem, a następnie zrozumienie go. Nadrzędnym celem psychoterapii w przebiegu tokofobii jest natomiast istotne ograniczenie lęku w życiu codziennym pacjentki, a także wyeliminowanie wpływu niniejszego zaburzenia na podejmowane przez nią decyzje.

Czy tokofobia może towarzyszyć depresji?

Specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego dostrzegają związek między występowaniem depresji a rozwojem objawów tokofobii. Co więcej, są oni zdania, że tokofobia może rozwinąć się w następstwie pierwotnego zespołu depresyjnego i może ona występować zarówno podczas pierwszej, jak i kolejnych ciąż pacjentki. W przypadku kobiet zmagających się z depresją, objawy tokofobii manifestować się będą poprzez obsesyjne wręcz przekonanie, iż kobieta nie jest w stanie podołać wyzwaniu, jakim jest poród. Ponadto, doświadcza ona błędnego przekonania, że ona lub jej dziecko mogą ponieść śmierć podczas porodu siłami natury.

Czy tokofobia jest wskazaniem do cięcia cesarskiego?

W przypadku kobiet w ciąży, które doświadczają uporczywych objawów tokofobii, konieczne może okazać się zastosowanie cięcia cesarskiego. Niemniej jednak, jeśli pacjentka jest na wczesnym etapie ciąży, wskazane jest podjęcie psychoterapii, dzięki której będzie ona w stanie ograniczyć udział lęku w tym szczególnym stanie, a także podjąć decyzję samodzielnie (i bez udziału czynników związanych z zaburzeniem) na temat tego, jak zamierza sprowadzić na świat swoje dziecko.

Czy tokofobia może występować u mężczyzn?

Chociaż o tokofobii mówi się najczęściej w kontekście kobiet, warto wiedzieć, że lęk przed ciążą i porodem może dotyczyć również mężczyzn. W ich przypadku, objawy tokofobii koncentrują się przede wszystkim wokół lęku o stan zdrowia partnerki w czasie ciąży, a także wokół obaw o zagrożenie życia jej i ich dziecka w czasie akcji porodowej. Podobnie jak w przypadku kobiet zmagających się z objawami tokofobii, tak samo w przypadku mężczyzn, zalecane jest podjęcie jak najszybszej konsultacji psychologicznej oraz – jeśli sytuacja tego wymaga – podjęcie psychoterapii.

Czy tokofobia może występować przed ciążą?

Tokofobia może występować u wszystkich kobiet, bez względu na wiek i doświadczenia prokreacyjne. W niektórych przypadkach zdarza się, że dotyczy ona młodych, bezdzietnych kobiet. Psychologowie zwracają uwagę, że w wyniku nieleczonej tokofobii, kobieta może powstrzymywać się od działań prokreacyjnych, a także całkowicie z nich rezygnować. To bardzo ważne, aby te kobiety miały możliwość podjęcia współpracy z doświadczonym psychoterapeutą. Efektem takiej współpracy nie powinno być nakłonienie pacjentki do założenia rodziny, ale wyeliminowanie wpływu zaburzenia na podejmowane przez nią decyzje.

Gdzie szukać pomocy w przypadku tokofobii?

W przebiegu tokofobii wskazane jest podjęcie terapii pod okiem doświadczonego psychoterapeuty. Za najskuteczniejszą z form psychoterapii uznaje się terapię poznawczo-behawioralną. Dzięki niej możliwe staje się rozpoznanie, przepracowanie, a następnie zmianę nieprawidłowego sposobu myślenia oraz zachowania, które powstały na skutek tokofobii. Przed podjęciem właściwego leczenia, wskazane jest także podjęcie konsultacji psychiatrycznej oraz ginekologicznej. W tym miejscu należy również zaznaczyć, że to niezwykle istotne, aby poinformować swojego ginekologa o doświadczanych objawach tokofobii.

Tokofobia – fora internetowe

We współczesnym świecie wiele kobiet, które rozpoznaje u siebie objawy tokofobii, w pierwszej kolejności swoje obawy oraz wątpliwości próbuje rozwiać na forach internetowych. I chociaż wirtualne społeczności są w stanie zapewnić rodzaj cennego wsparcia oraz dać pacjentce poczucie zrozumienia, należy pamiętać, że w żaden sposób nie są one w stanie zastąpić fachowego wsparcia psychologa oraz/lub psychoterapeuty.

Tokofobia – podsumowanie

Tokofobia (lęk przed ciążą oraz porodem) stanowi powszechne zaburzenie wśród kobiet. Jego objawy w istotny sposób wpływają na samopoczucie ciężarnej. Stanowią również niezwykle istotny czynnik w procesie podejmowania decyzji o rodzicielstwie. Wiele ciężarnych kobiet w następstwie tokofobii rezygnuje z możliwości porodu siłami natury (mimomimo iż nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych). Ponadto, emocje przeżywane przez kobietę w ciąży przyjmują negatywne zabarwienia, co w znaczny sposób może wpływać na zdrowie jej i rozwijającego się w jej łonie dziecka. Dlatego też, w przypadku rozpoznania objawów tokofobii, wskazane jest podjęcie przez kobietę (lub mężczyznę) terapii pod okiem doświadczonego psychologa, psychiatry oraz/lub psychoterapeuty.

Bibliografia

1. Billert H. Tokofobia – problem multidyscyplinarny. Prace poglądowe położnictwo. Ginekologia Polska 2007; 78: 807–811;
2. Dembińska A, Wichary E. Wybrane psychospołeczne korelaty lęku przedporodowego – znaczenie dla praktyki położniczej. Sztuka Leczenia 2016; 1: 43–54;
3. Guszkowska M. Lęk przed porodem i determinujące go czynniki – przegląd literatury. Perinatol Neonatol Ginekol 2012; 5(3): 154–161;
4. Holka-Pokorska J, Jarema M, Stefanowicz A, Piróg-Balcerzak A, Wichniak A. Elektywne cięcie cesarskie ze wskazań psychiatrycznych – analiza zjawiska, opis dwóch przypadków oraz rekomendacje kliniczne. Psychiatria Polska 2016; 50(2): 357–373;
5. Janeczek-Romanowska A. Psychologiczne aspekty porodu rodzinnego. Położna 2016; 3(62): 34;
6. Łepecka-Klusek C. Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2010: 146–156;
7. Sołdyńska M, Gierszewska M, Gebuza G, Mieczkowska E. Ocena lęku przed porodem u kobiet ciężarnych. Piel Zdr Publ 2017; 26(1): 69–75.