Wpływ pochwicy na samoocenę kobiet z nią się zmagających

Jak wspomniano we wstępie, pochwica jest uważana za zaburzenie psychosomatyczne. Polega ona na mimowolnym skurczu mięśni okołopochwowych, które w znacznym stopniu utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają odbycie stosunku seksualnego (a w niektórych przypadkach nawet przeprowadzenie badania ginekologicznego). Za powstawanie objawów pochwicy w większości przypadków odpowiedzialne są czynniki psychologiczne. Jednym z nich jest niskie poczucie własnej wartości, które z kolei może stanowić następstwo traum doświadczonych w okresie dzieciństwa.

Psychologowie dostrzegają, że wiele kobiet zmagających się z pochwicą prezentuje zaniżoną samoocenę – między innymi z uwagi na fakt, iż czują się one niepełnowartościowymi kobietami. We współczesnym świecie nietrudno bowiem dostrzec, że wzorce promowane przez masowe media wywierają na wielu kobietach presję dążenia do prezentowania (za pośrednictwem swojej postawy, jak i również wyglądu fizycznego) społecznie akceptowanego wzoru. Współczesna kobieta, w świetle promowanych standardów, oprócz tego, że jest niezależna, elegancka i dobrze zorganizowana, pozostaje w bliskim związku ze swoją seksualnością, która jest dla niej źródłem satysfakcji oraz spełnienia. Mimo zmieniających się standardów, ciało nadal traktowane jest w kategoriach atrybutu kobiecości, a świadoma seksualność jako jeden z najważniejszych elementów szczęśliwego życia partnerskiego.

Promowanie takiego podejścia może nieść ze sobą liczne konsekwencje psychologiczne, szczególnie w grupie kobiet, które zmagają się z dysfunkcjami seksualnymi (w tym pochwicą). Niepewne swojej własnej wartości, często odarte ze społecznie akceptowanego wzorca kobiecości, nie tylko unikają pracy nad własnym problemem, ale także często wycofują się z kontaktów społecznych, czego konsekwencją jest poczucie osamotnienia, a wraz z nim ulegająca obniżeniu samoocena.

Pochwica jest zatem zaburzeniem, które związane jest nie tylko z przyczynami, ale także konsekwencjami o charakterze psychologicznym. Dlatego też, bez względu na jej przebieg oraz bezpośrednią przyczynę, zawsze powinna poddawana być terapii, a kobieta z nią się zmagająca na każdym kroku powinna otrzymywać fachowe wsparcie psychologiczne.

Relacja kobiety z ciałem w obliczu pochwicy

Własne ciało postrzegane jest przez kobietę z wielu perspektyw. Wiele z nich przypisuje my bardzo duże znaczenie. Kobiety częściej i bardziej emocjonalnie podchodzą do oceny własnego ciała. Częściej niż mężczyźni stawiają się w roli nie tylko obserwatora, ale także krytyka. Swoją ocenę odnoszą często do powszechnie panujących kanonów urody. Psychologowie dostrzegają, że kobiety zmagające się z zaburzeniami zdrowia w wielu przypadkach prezentują trudną relację z własnym ciałem, które w obliczu choroby niejako staje się ich przeciwnikiem.

Taka postawa uwidacznia się również w relacjach kobiet, które doświadczają zaburzeń seksualnych, w tym przede wszystkim pochwicy. Z relacji psychologów oraz psychoterapeutów wynika, że podczas opisu objawów pochwicy używają one rzeczowników odczasownikowych „mięśnie się zaciskają”. Taka konstrukcja wypowiedzi zwraca uwagę na fakt, iż pojawiający się w pochwicy skurcz mięśni okołopochwowych jest całkowicie od nich niezależny, a ich własne ciało działa w pewien sposób w opozycji do ich pragnień.

To poczucie braku związku i możliwości zapanowania nad własnym ciałem w obliczu pochwicy może doprowadzić do sytuacji, w której kobieta jest przeświadczona, że niezależnie od podjętej pracy, nie ma ona wpływu na to, jak jej ciało reaguje w sytuacji zbliżającej się penetracji. Takie przekonanie nie tyle jest błędne, co niesie ze sobą istotne konsekwencje psychologiczne, które odpowiedzialne mogą być zarówno za pogłębienie objawów zaburzenia, jak również za pogorszenie relacji kobiety z własnym ciałem. Część kobiet w swoich wypowiedziach zwraca także uwagę, iż w obliczu pochwicy to nie one, a ich ciało decyduje za nie o możliwości podjęcia kontaktu seksualnego.

W przypadku pochwicy kobiety mogą zatem doświadczać całkowitego braku związku ze swoim ciałem. Nie odnosi się to jedynie do narządów płciowych. Okazuje się bowiem, że te kobiety, które wcześniej zmagały się z zaburzeniami obrazu własnego ciała (np. w przebiegu anoreksji, czy też bulimii) i jednocześnie przejawiały osłabioną relację z własnym ciałem, są bardziej narażone na rozwój psychosomatycznych zaburzeń seksualnych – w tym pochwicy.

Kobiety z pochwicą mogą prezentować poczucie bezsilności w relacji z własnym ciałem. Sprawia to, iż rzadko myślą one o sobie w pozytywny sposób.

Niskie poczucie kontroli nad własnym ciałem w obliczu niniejszego zaburzenia może doprowadzić do sytuacji, w której kobiety za wszelką cenę będą chciały uzyskać kontrolę w innym obszarze życia związanym z cielesnością, co może wywołać chęć nadmiernej kontroli spożywania pokarmów, czy też pedantyczną wręcz higienę lub tendencję do stosowania katorżniczych ćwiczeń fizycznych. W tym miejscu warto podkreślić, że osłabiona relacja kobiety z własnym ciałem może stanowić zarówno przyczynę, jak i skutek rozwoju pochwicy.

Obraz własnego ciała kobiet z pochwicą a satysfakcja seksualna

Nie podlega wątpliwości fakt, że życie seksualne stanowi bardzo ważną sferę życia kobiety. Psychologowie dostrzegają, że osiągnięcie satysfakcji w tym obszarze uzależnione jest od wielu czynników. W świetle badań oraz obserwacji specjalistów jednym z nich jest poczucie bliskiej relacji, oraz zadowolenia z własnego ciała.

Współczesne analizy zwracają uwagę, że duża grupa kobiet (nawet 40%) doświadcza w ciągu swojego życia trudności w życiu seksualnym. Mogą one dotyczyć między innymi:

• Obniżonego podniecenia seksualnego;
• Poczucia bólu / dyskomfortu podczas stosunku seksualnego;
• Doświadczania lęku przed bólem w trakcie stosunku seksualnego (tak jak ma to miejsce w przebiegu pochwicy);
• Problemów w osiąganiu orgazmu lub zbyt rzadkiego osiągania orgazmu.

W wielu przypadkach niska satysfakcja seksualna związana jest nie tylko z problemami z zaburzeniem obrazu własnego ciała, ale także z występowaniem dysfunkcji seksualnych, które mogą stanowić ich następstwo. Niemniej jednak wyżej wspomniane elementy nie zawsze są ze sobą powiązane. Zanim jednak przejdziemy do próby wyjaśnienia związku pochwicy, obrazu własnego ciała i satysfakcji seksualnej, pragniemy pokrótce wyjaśnić, czym jest samo spełnienie seksualne i od jakich czynników w istocie zależy.

W literaturze seksuologicznej oraz psychologicznej nie znajdziemy ujednoliconej definicji satysfakcji seksualnej. Niniejsze zjawisko potocznie rozumiane jest jako przyjemność fizyczna, która płynie z samego odbycia aktu seksualnego. Specjaliści są jednak zdania, że na osiągnięcie satysfakcji seksualnej składa się nie tylko przyjemność fizyczna, ale także satysfakcja emocjonalna oraz satysfakcja, którą jesteśmy w stanie uzyskać w wyniku kontroli nad własnym ciałem.

W tym miejscu nie sposób nie zauważyć, że ze względu na specyfikę zaburzenia, jakim jest pochwica oraz związany z nią osłabiony związek z własnym ciałem i poczuciem nad nim kontroli, osiągnięcie satysfakcji seksualnej staje się wręcz niemożliwe. Wielu specjalistów z zakresu psychologii oraz seksuologii dostrzega, że podczas dokonywania indywidualnej oceny satysfakcji seksualnej, czynnikiem odgrywającym kluczową rolę jest obraz własnego ciała (w wielu przypadkach zaburzony w przebiegu pochwicy).

Badania psychologiczne ujawniają, że zadowolenie z własnego ciała i poczucie z nim bliskiego związku wiąże się ze zwiększoną aktywnością seksualną inicjowaną przez kobiety, a także ze zwiększoną częstotliwością doświadczania orgazmu w czasie stosunku seksualnego. Dlatego też to bardzo ważne, aby plan terapii pochwicy obejmował w znacznym stopniu pracę nad akceptacją własnego ciała i adekwatnym jego obrazem.

Wpływ terapii pochwicy na obraz własnego ciała i samoocenę kobiet

Praca nad obrazem własnego ciała i kształtowaniem adekwatnej samooceny stanowi jeden z najważniejszych elementów terapii pochwicy. W tym miejscu warto zaznaczyć, że to właśnie dobrze zaplanowane oddziaływania psychologiczne / psychoterapeutyczne uważane są za niezbędne w kontekście leczenia niniejszego zaburzenia. Pochwica w wielu przypadkach powiązana jest z zaburzeniem obrazu własnego ciała, co może stanowić zarówno jej skutek, jak i przyczynę. Dzięki współpracy z doświadczonym specjalistą możliwe staje się odnalezienie psychologicznych przyczyn waginizmu (pochwicy), a dzięki temu wprowadzenie odpowiednich działań zaradczych.

Podczas leczenia niniejszego zaburzenia, niezwykle ważne jest dobre zaplanowanie poszczególnych etapów terapii. Dzięki wiedzy i doświadczeniu specjalisty, możliwe staje się wyodrębnienie kluczowych dla osiągnięcia zdrowia obszarów, które wymagają szczególnej pracy.

Co bardzo istotne, liczne badania potwierdzają, że systematyczny udział w terapii, obejmujący wysokie zaangażowanie ze strony kobiety i terapeuty (a także partnera) może przynieść wysoką skuteczność w zakresie redukcji i zapobiegania objawom pochwicy. Z relacji kobiet wynika, że praca z psychologiem pomogła im nie tylko ograniczyć lęk przed penetracją, ale przede wszystkim nawiązać pozytywną relację z własnym ciałem, które stało się dla nich źródłem satysfakcji nie tylko w sferze seksualnej.

Podsumowanie

Pochwica jest złożonym zaburzeniem, które w znacznym stopniu oddziałuje na relacje kobiet – nie tylko w kontekście seksualnym. Waginizm (pochwica) jest także ściśle związana ze zmianami w obrębie poczucia związku z własnym ciałem i zadowoleniem z niego. Znaczna część kobiet doświadczająca objawów pochwicy nie przejawia zadowolenia z wyglądu własnego ciała. Ponadto deklarują one, iż czują, że nie są w stanie uzyskać nad nim kontroli. Takie poczucie braku związku z własnym ciałem związane jest także z niskim poczuciem kontroli w innych obszarach życia, co jednocześnie wpływa na obniżenie samooceny kobiet zmagających się z niniejszym problemem. Skutkiem tego jest tendencja do wycofywania się z życia. Taka sytuacja dotyczy przede wszystkim tych pacjentek, które nie zdecydowały się na terapię pochwicy. W tym miejscu bardzo ważne jest podkreślenie skuteczności leczenia niniejszego zaburzenia. Dzięki współpracy doświadczonych specjalistów z kobietą zmagającą się z pochwicą możliwe staje się nie tylko wycofanie objawów choroby, ale przede wszystkim ponowne nawiązanie / zbudowanie od podstaw pozytywnej relacji z własnym ciałem, a przez to podniesienie poczucia własnej skuteczności i samooceny. Warto bowiem pamiętać, że dobrze zaplanowane działania terapeutyczne są w stanie przynieść realną poprawę satysfakcji z życia kobietom, które doświadczają objawów pochwicy. Niemniej jednak kluczem do jej osiągnięcia jest nie tylko wiedza psychologa / terapeuty, ale przede wszystkim zaangażowanie kobiety i relacja, którą udało się nawiązać w toku postępowania terapeutycznego.

Bibliografia

1. Ackard D., Kearney-Cooke A., Peterson C., Effect of Body Image and Self-Image on Women’s Sexual Behaviors, „International Journal of Eating Disorders”, 2000; nr 28, s. 422–429;
2. Basson R., Berman J., Burnett A. i wsp. Report of The International Consensus Development Conference on Female Sexual Dysfunction: Definitions and Classifications. American Urological Association 2000; 163: 888−893;
3. Beisert M., Chodecka A., Kapczuk K., Walczyk-Matyja K., Friebe Z., Kędzia W.: Seksualność kobiety z zespołem Mayera-Rokitanskyego-Küstera-Hausera – opis przypadku. Ginekol. Pol., 2013; 84: 811-814;
4. Binik YM, Reissing E, Pukall C, Flory N, Payne KA, Khalife S. The female sexual pain disorders: genital pain or sexual dysfunction? Arch Sex Behav 2002;31:425–9;
5. Bilejczyk A, Bilejczyk A, Pogorzelska M. Psychoterapia zespołów bólowych u kobiet. In: Rawińska MA, Bilejczyk A, Pogorzelska M. ed. Zaburzenia seksualne a psychoterapii poznawczo-behawioralna. PZWL, Warszawa 2019: 289–310;
6. Gale N.K. From body-talk to body-stories: body work in complementary and alternative medicine. Sociology of Health and Illness 2011; 33: 237−251;
7. Głębocka, A., Kulbat, J. Czym jest wizerunek ciała? [w:] A. Głębocka, J. Kulbat (red.), Wizerunek ciała. Portret Polek. Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego. 2005;
8. Heszen-Celińska, Irena, Sęk, H. Ogólna charakterystyka psychologiczna zmian w sytuacji człowieka w następstwie choroby – sytuacja choroby jako sytuacja stresowa. W: Psychologia zdrowia 2020; str. 201–212. Wydawnictwo Naukowe PWN;
9. Jakima S. Dysfunkcje seksualne. Poradnik dla lekarzy. Jakima S Dysfunkcje seksualne Poradnik dla lekarzy, Warszawa PZWL: 2019;
10. Jodko, A., Głowacz, J., Kokoszka, A. Zgłaszanie zaburzeń funkcji seksualnych jako objawu podczas terapii zaburzeń lękowych. Seksuologia Polska, 2008; 1, 26-32;
11. Karolczak A., Kulbat J., Głębocka A. Zadowolenie z własnego ciała, a treść przekonań o sobie. Analiza współzależności. Psychologia Jakości Życia 2002; 1: 59−75;
12. Kochan-Wójcik M. Problematyka badań nad psychologicznym wizerunkiem kobiecego ciała. Czasopismo Psychologiczne 2003; 9: 159−167;
13. Montejo-Gonzalez AL, Llorca G, Izquierdo JA, Ledesma A, Bousono M, Calcedo A, et al. SSRI-induced sexual dysfunction: fluoxetine, paroxetine, sertraline, and fluvoxamine in a prospective, multicenter, and descriptive clinical study of 344 patients. J Sex Marital Ther 1997;23:176–94
14. Mulhall J., King R., Glina S., Hvidsten K. Importance of and Satisfaction with Sex Among Men and Women Worldwide: Results of the Global Better Sex Survey, “Journal of Sexual Medicine”, 2008; nr 5, s. 788–795;
15. Payne K.A., Reissing E.D., Lahaie M., Binik Y.M., Amsel R., Khalife, S. What is sexual pain? A critique of DSM’s classification of dyspareunia and vaginismus. Sexual and Gender Diagnoses of the Diagnostic and Statistical Manual (DSM) 2005: 141−154;
16. Pelletier, L. G., Dion, S., Levesque, C. Can Self-Determination Help Protect Women against Sociocultural Influences about Body Image and Reduce their Risk of Experiencing Bulimic Symptoms? Journal of Social and Clinical Psychology. 2004; 23 (1), s. 61–88;
17. Pujols Y., Meston C., Seal B. The Association Between Sexual Satisfaction and Body Image in Women, “Journal of Sexual Medicine”, 2010; nr 7 (2), s. 905–916;
18. Stępniak M., Jarząbek-Bielecka G.: Pochwica jako problem ginekologiczny i seksuologiczny. W: Nauka o płci. Zagadnienia wybrane, red.: G. Jarząbek-Bielecka; Wyd. I, UM Poznań 2012; 80-85;
19. Wardle J., Foley E. Body image: stability and sensitivity of body satisfaction and body size estimation. International Journal of Eating Disorders 1989; 8: 55−62.