Ciąża to często cudowny okres dla przyszłych rodziców, zwłaszcza jeśli w pełni mogą się nią cieszyć, kiedy stan emocjonalny rodziców pozwala na przeżywanie radości z przyszłego rodzicielstwa. Pojawienie się zaburzeń psychicznych w czasie ciąży pod postacią objawów depresyjnych zdarza się znacznie rzadziej niż w okresie okołoporodowym. Jednak około 10 % przyszłych mam cierpi właśnie na depresję w ciąży. Jako, że odczuwanie silnych, zwłaszcza negatywnych emocji, ma ogromny wpływ na zdrowie zarówno matki jak i dziecka oraz na przyszłe relacje z bliskimi bardzo ważna jest wiedza o tym czym objawia się depresja w ciąży, jakie są jej przyczyny i skutki oraz jak ją leczyć.

Objawy depresji w ciąży

Objawy depresji w ciąży mogą nie być łatwe do zdiagnozowania. Podstawową trudnością jest odróżnienie klinicznych objawów choroby od zaburzeń hormonalnych, które naturalnie występują w trakcie ciąży. Natomiast jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, nie ustępują, a ich intensywność nie obniża się w drugim trymestrze ciąży ( jest to okres kiedy stan emocjonalny ciężarnej kobiety powinien się ustabilizować, kiedy emocje pozytywne przeważają nad negatywnymi) mogą być to pierwsze symptomy rozpoczynającego się depresji. Głównymi objawami tej choroby jest stale utrzymujący się smutek, rozdrażnienie, ogromna ospałość. Kobieta traci zainteresowanie codziennymi sprawami, nie ma na nic ochoty. Dodatkowo odczuwa ciągły lęk, napięcie i stres. Nie może spać lub wręcz śpi bardzo dużo, często budzi się w nocy i nie może ponownie zasnąć. Pojawiają się problem z apetytem (niechęć lub nadmierne objadanie się). Charakterystycznym objawem jest również problem z pamięcią i koncentracją uwagi jak również ogromny samokrytycyzm i poczucie winy. Kobiety mogą odczuwać niechęć do partnera, do bliskości, co z kolei prowadzi do ogromnego poczucia osamotnienia . W silnej depresji mogą pojawić się myśli i próby samobójcze.

Przyczyny depresji w ciąży

Przyczyn powstawania depresji w ciąży może być wiele. Bardzo często jedną z głównych przyczyn jest nasilający się lęki o zdrowie i życie zarówno dziecka jak i własne. Ciągły niepokój prowadzi do osłabienia organizmu oraz kobiecej psychiki, co może przyczynić się do rozwoju depresji. Dodatkowo brak wsparcia ze strony rodziny, a zwłaszcza partnera może prowadzić do odczuwania samotności i poczucia zagrożenia. Nie tylko brak stabilności rodzinnej ale również finansowej i życiowej ( brak stałego miejsca zamieszkania, ciągłe zmiany w życiu) mogą prowadzić do spadku odporności psychicznej. Ciąża to również czas wielu zmian we własnym systemie wartości, potrzebach i oczekiwaniach. To moment kiedy trzeba zderzyć się z własnymi słabościami, co do który tak trudno czasem nam się przyznać. To również presja bycia idealnym rodzicem oraz poczucie ogromnej odpowiedzialności za małe, w pełni zależne od nas dziecko.

Czynniki predysponujące do pojawienia się depresji w ciąży ( grupy ryzyka)

U części kobiet ryzyko zachorowania na depresję w trakcie ciąży jest wyższe niż u reszty. Warto jednak pamiętać, że pojawienie się w grupie ryzyka nie zawsze musi oznaczać pojawienie się depresji, tak jak brak cech z grupy ryzyka nie wyklucza możliwości zachorowania na depresję w ciąży. Kobiety, u których przed ciążą zdiagnozowano problemy emocjonalne (zaburzenia lękowe, depresję, tokofobię pierwotną lub inne poważne zaburzenia psychiczne) powinny na siebie szczególnie uważać. Równie ważnym czynnikiem są choroby psychiczne u bliskich oraz samobójstwa w rodzinie. Depresja w ciąży częściej pojawia się u kobiet, które doświadczyły poronienia lub śmierci dziecka po narodzinach. Kobiety, które nie planowały ciąży mogą postrzegać ciążę jako stratę (szansy na rozwój, ograniczenie wolności), co może predysponować do depresji w ciąży. Oprócz czynników zewnętrznych duży wpływ ma również osobowość kobiety. Osoby nadmiernie lękliwe, bardzo emocjonalne czy pesymistycznie nastawione do świata mogą mieć większe skłonności do pojawienia się depresji. Obniżone poczucie wartości, trudności w relacjach społecznych, obawy przed zmiana oraz nieumiejętność proszenia o pomoc mogą również sprzyjać pojawieniu się tej choroby.

Konsekwencje nieleczonej depresji w ciąży

Chorując na depresję w trakcie ciąży kobieta i jej nienarodzone dziecko mogą być narażone na wiele powikłań ciążowych jak przedwczesny poród, komplikacje podczas porodu czy dłuższy i silniejszy przebieg porodu. Depresja może mieć również wpływ na zdrowie i emocje dziecka po porodzie. Dzieci matek chorujących na depresję w trakcie ciąży mogą urodzić się z niska waga urodzeniową, są często bardziej płaczliwe, rozdrażnione oraz rozwijają się wolniej psychoruchowo. W dorosłości często same mają problemy emocjonalne (stany lękowe i depresyjne czy problemy ze snem). Kobiety, które w trakcie ciąży doświadczyły depresji częściej chorują na depresję poporodowa lub inne zaburzenia psychiczne w połogu niż kobiety bez takich doświadczeń.

Leczenie depresji w ciąży

Leczenie depresji w ciąży powinno odbywać się w porozumieniu z psychologiem, psychiatrą i ginekologiem, który prowadzi ciążę. Jako że konsekwencje dla zdrowia i życie matki, dziecka i reszty rodziny mogą być bardzo poważne, ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i odpowiednie leczenie. Bardzo ważne jest, aby nie bagatelizować stanu emocjonalnego kobiety, nie traktować go jako fanaberii ciężarnej kobiety, która wiąże się tylko i wyłącznie z hormonami.

Depresja jest bardzo poważną chorobą dlatego warto wiedzieć, co robić kiedy zauważy się niepokojące objawy i jak sobie pomóc. W lżejszych postaciach depresji główna forma pomocy jest psychoterapia, która pomoże nie tylko zrozumieć chorobę, ale również jej przyczyny, pomoże uporać się lękami, często ambiwalentnymi emocjami, nauczy radzenia sobie ze stresem. Psycholog zbiera obszerny wywiad o zdrowiu, sytuacji rodzinnej i zawodowej kobiety oraz przebiegu ciąży. Dla uzupełnienia wiedzy pacjentka wykonuje test na depresję. Spotkania z psychologiem może być również ważne dla rodziny, to dobry sposób, aby zrozumieć bliską osobę, nauczyć się jak z nią rozmawiać, ale również wyrazić i uporać się z własnymi emocjami. Kiedy choroba przybiera cięższa postać, konieczna może być farmakoterapia. Jakiekolwiek leki również te przeciwdepresyjne i uspokajające powinny być przyjmowane pod ścisłą kontrolą lekarza (nie ma wśród nich preparatów zupełnie obojętnych dla rozwijającego się dziecka, ale kilka leków można stosować). Psychiatra dzięki rozmowie z pacjentką dobierze odpowiednie leki, oszacuje korzyści ale i możliwe skutki przyjmowaniu konkretnego leku. Czasami w leczeniu depresji w ciąży bardzo dobre rezultaty przynosi leczenie elektrowstrząsami. Metoda ta może wydawać się przerażająca, jednak w dzisiejszych czasach jest ona bezpieczna i bezbolesna. Zabieg przeprowadzany jest we współpracy neurologa, psychiatry i anestezjologa. Poprzedzony jest bardzo obszernym wywiadem dotyczących stanu zdrowia pacjentki, ewentualnego wcześniejszego sposobu leczenia depresji oraz przebiegu ciąży. Dzięki umieszczonym na głowie pacjenta elektrodom prąd przepływa najkrótsza możliwą drogą, czyli od elektrody do elektrody, dzięki czemu prąd elektryczny działa tylko na układ nerwowy matki, nie mając wpływu na rozwijające się dziecko. Dzięki znieczuleniu ogólnemu oraz podaniu środków zwiotczających kobieta nie czuje bóle, nie występują również drgawki, co zwiększa dodatkowo bezpieczeństwo dziecka w łonie. Badania pokazują dużą skuteczność tej metody (około 70-90%), oraz że jest to bezpieczniejszy sposób leczenia niż stosowanie niektórych leków psychotropowych. Warto pamiętać, że tak jak każdy zabieg oraz przyjmowanie leków w ciąży musi odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza, a w tym wypadku całego zespołu specjalistów. Bardzo ważne jest również wsparcie najbliższych. Niestety leczenie depresji może być długotrwałe (może trwać również po porodzie) dlatego to jak dużo wsparcia, zrozumienia i życzliwości dostanie kobieta od rodziny, ma ogromne znaczenie dla szybkiego i w pełni efektywnego leczenia.