Choroba afektywna dwubiegunowa a funkcjonowanie seksualne mężczyzn

Choroba afektywna dwubiegunowa jest coraz częściej diagnozowana w naszym społeczeństwie. Niniejsze zaburzenie charakteryzuje się zmianami nastroju oraz napędu. ChAD (Choroba Afektywna Dwubiegunowa) posiada nawracający charakter i w wielu przypadkach posiada ogromne znaczenie dla funkcjonowania osób z nią się zmagających, w tym także funkcjonowania w sferze życia seksualnego. Seksualność mężczyzn z rozpoznaniem choroby dwubiegunowej może w dużym stopniu determinowana być zmiennością ich afektu (tj. naprzemiennymi epizodami manii i depresji). Co bardzo istotne, poddając analizie związek między ChAD a seksualnością mężczyzn, należy wziąć pod uwagę występujące w tym przypadku sprzężenie zwrotne. Oznacza to, że nie tylko epizody choroby mogą wpływać na zachowania seksualne mężczyzn, ale także doświadczana satysfakcja w tym obszarze może oddziaływać na samopoczucie psychiczne, a tym samym przebieg choroby.

Psychologowie dostrzegają, że wczesny początek choroby afektywnej dwubiegunowej może wywierać istotny wpływ na rozwój seksualności. W przypadku, gdy początkowe stadia choroby przypadają na okres dorastania, możemy się spodziewać niespecyficznych objawów związanych z lękiem, a także zaburzeniami snu. Czas ten związany jest jednocześnie ze wzmożonym rozwojem seksualnym, a także chęcią eksperymentowania i zdobywania doświadczeń wpływających na rozwijającą się seksualność młodego mężczyzny. Zatem nie podlega wątpliwości, że doświadczane w tym czasie objawy oraz konsekwencje w postaci obciążenia emocjonalnego przekładają się na seksualność jednostki. Zaburzenia na tle emocjonalnym, towarzyszące rozwijającej się chorobie afektywnej dwubiegunowej, mogą nasilać intensywność występujących w okresie dorastania dylematów. Wczesny rozwój ChAD może potęgować także wewnętrzne konflikty dotyczące nie tylko własnej tożsamości, ale także ciała i seksualności.

Epizod depresyjny a życie seksualne mężczyzn z chorobą afektywną dwubiegunową

Występowanie epizodu depresyjnego w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej istotnie wpływa na życie seksualne mężczyzn z nią się zmagających. W dalszej części artykułu wyjaśnimy, jak obniżony nastrój oddziałuje na aktywność w niniejszym obszarze życia. Epizod depresyjny w przebiegu ChAD (choroby afektywnej dwubiegunowej) związany jest z obniżeniem nastroju, a także samooceny, co wpływa na natężenie odczuwanego smutku, przygnębienia, a także poczucia winy. Ponadto, u pacjentów dostrzegany jest także wyraźny spadek aktywności oraz ogólnej energii i chęci do spełniania własnych pasji, oraz zainteresowań. Dodatkowo możemy obserwować obniżenie zdolności do doświadczania przyjemności. Często odnotowywany jest również spadek apetytu oraz masy ciała. W przebiegu epizodu depresyjnego pojawiają się także myśli oraz tendencje o charakterze samobójczym. Nie dziwi więc fakt, że wielu mężczyzn zmagających się z chorobą afektywną, podczas epizodu depresyjnego deklaruje niższe zadowolenie ze swojego związku. Mężczyźni zdradzają, że w tym czasie odczuwają niechęć ze strony swojej partnerki / partnera, a także niższe poczucie własnej atrakcyjności fizycznej, co przekłada się na jakość i intensywność podejmowanej aktywności seksualnej.

Liczne analizy psychologiczne potwierdzają, że w wielu przypadkach epizod depresyjny u mężczyzn związany jest z wyraźnym spadkiem, a nawet utratą zainteresowania seksualnego. Ponadto, w tym czasie rozpoznaje się także mniejszą intensywność doznań podczas stosunków oraz trudności w osiągnięciu pełnej satysfakcji. Mogą pojawić się również problemy z erekcją.

Co ważne i warte podkreślenia, podczas występowania epizodu depresyjnego u mężczyzn nie zawsze musi dochodzić do obniżenia pożądania oraz aktywności seksualnej. Zdarza się bowiem, że pacjenci w ten sposób poszukują dla siebie pocieszenia oraz zadowolenia wynikającego z bliskości fizycznej.

Epizod manii a życie seksualne mężczyzn z chorobą afektywną dwubiegunową

Występowanie epizodu manii w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej u mężczyzn istotnie wpływa na ich zachowania seksualne. W tym czasie możemy bowiem dostrzec u pacjentów wyraźne podniesienie nastroju, któremu zwykle towarzyszy wielomówność, pobudzenia psychoruchowe, a także zwiększona aktywność seksualna. Ponadto, obserwowana jest często lekkomyślność oraz przejawianie ryzykownych zachowań. Mężczyźni w czasie epizodu manii doświadczają zdecydowanie większej łatwości w nawiązywaniu i podtrzymywaniu interakcji społecznych. Równocześnie mogą przejawiać większą drażliwość i tendencję do popadania w sytuacje konfliktowe.

Specjaliści dostrzegają, że w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej u mężczyzn, epizod manii bezpośrednio związany jest ze zwiększonym zainteresowaniem sferą seksualną, a co za tym idzie ze zwiększoną aktywnością w tym obszarze. Pojawia się tendencja do poszukiwania licznych partnerek / partnerów seksualnych, a także do podejmowania impulsywnych i często przypadkowych kontaktów fizycznych. Ważną informację stanowią wyniki niektórych badań psychologicznych, które potwierdzają występowanie związku między nawiązywaniem dużej liczby przypadkowych kontaktów seksualnych w okresie manii, a zwiększonym ryzykiem samobójstwa podczas epizodu depresyjnego. W przypadku mężczyzn, którzy pozostają w stałych związkach, występowanie epizodu manii sprzyja rezygnacji z bliskości emocjonalnej z partnerką / partnerem. Pojawia się brak intymności i nastawienie na własną przyjemność podczas podejmowanych kontaktów seksualnych.

W kontekście życia seksualnego, epizod manii w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej u mężczyzn niesie ze sobą liczne zagrożenia. Wśród nich wyróżnia się podejmowanie ryzykownych zachowań seksualnych, a tym samym większe narażenie na choroby przenoszone drogą płciową.

Psychologowie podkreślają jednak, że w przebiegu manii możliwe jest pozytywne przeżywanie zwiększonej aktywności seksualnej. To czas, w którym partnerzy mogą doświadczać zwiększonej satysfakcji, a tym samym bliskości. Ważne jest jednak, aby zarówno mężczyzna zmagający się z ChAD, jak i jego potencjalna partnerka / partner seksualny byli świadomi faktu, że intensywność oraz charakter doznań seksualnych w tym czasie może częściowo podyktowany być przebiegiem choroby.

Zaburzenia seksualne u mężczyzn z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej

W przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej u mężczyzn mogą pojawić się istotne zaburzenia seksualne. Napotykane problemy zwykle zależą od aktualnej fazy choroby, a także od intensywności doświadczanych objawów oraz podejmowanego leczenia farmakologicznego. Dostępne analizy pozwalają na wyciągnięcie wniosku, iż najczęściej występującym zaburzeniem seksualnym wśród mężczyzn z chorobą dwubiegunową są zaburzenia erekcji.

Pojawienie się niniejszej dysfunkcji bezsprzecznie wpływa na ograniczenie doświadczanej satysfakcji z życia seksualnego, a także wpływa na poczucie dyskomfortu oraz niechęci do podejmowania kontaktów seksualnych. Ponadto, powoduje silny stres, który może wpływać na pogłębienie objawów choroby afektywnej dwubiegunowej. Zdaniem specjalistów, na pojawianie się zaburzeń erekcji u mężczyzn z ChAD może wpływać wiele czynników, w tym między innymi czynniki psychologiczne oraz farmakologiczne. Dodatkowo, u pacjentów może zostać rozpoznane obniżenie poziomu testosteronu, stanowiące następstwo zaburzeń snu, które towarzyszą tej chorobie.

W tym miejscu warto wspomnieć, że problem zaburzeń seksualnych u mężczyzn z chorobą afektywną dwubiegunową może być niedoszacowany. Mężczyźni rzadko bowiem spontanicznie zgłaszają swoje problemy w gabinecie specjalisty, a zagadnienie seksualności nadal uznawane jest za temat wstydliwy.

Pozostawanie w relacji a życie seksualne mężczyzn z chorobą dwubiegunową

Występowanie u mężczyzn choroby afektywnej dwubiegunowej bezsprzecznie wpływa na relację partnerską, włącznie z jej aspektem seksualnym. Niemniej jednak dynamika związku i związane z nim trudy oraz doświadczane niepowodzenia również istotnie oddziałują na samopoczucie psychiczne pacjenta, a tym samym na przebieg samej choroby i zaangażowanie w proces leczenia. Partnerki / partnerzy chorych mężczyzn mogą doświadczać frustracji, co wpływa na pogorszenie sytuacji emocjonalnej chorego, potęgując tym samym jego poczucie niemożności sprostania oczekiwaniom oraz poczucie niskiej wartości. Z takimi emocjami i przemyśleniami mamy do czynienia szczególnie podczas epizodu depresji.

Frustracja partnerki / partnera dotyczy często nie tylko życia codziennego z chorym, ale także sfery życia seksualnego, które w znacznej mierze uzależnione jest od przebiegu ChAD. Nie bez znaczenia jest tendencja do podejmowania powierzchownych i impulsywnych zachowań seksualnych przez mężczyzn w epizodzie manii. Takie zachowania istotnie zwiększają ryzyko zdrady partnerskiej, co naraża relację na ostateczny rozpad. Problemy podczas manii związane są także z możliwą natarczywością seksualną, a nawet próbami wymuszenia kontaktów seksualnych, co znacznie narusza poczucie bezpieczeństwa partnerki / partnera. Dodatkowo, mężczyzna podczas manii nie jest skory do przejawiania czułości oraz wrażliwości na potrzeby bliskiej osoby w zakresie kontaktów seksualnych, co również niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji emocjonalnych.

Badania wskazują, że mężczyźni z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej częściej przeżywają trudności i niepowodzenia w relacji partnerskiej. Dodatkowo, dostrzegany jest wysoki wskaźnik rozwodów.

Leczenie farmakologiczne a życie seksualne mężczyzn z chorobą afektywną dwubiegunową

Jednym z czynników, który istotnie oddziałuje na życie seksualne mężczyzn z chorobą afektywną dwubiegunową, jest leczenie farmakologiczne i związane z nim możliwe efekty uboczne. Podczas leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej najczęściej stosuje się stabilizatory nastroju. Często terapia uzupełniana jest także lekami o działaniu przeciwlękowym oraz przeciwdepresyjnym. Podłożem obserwowanych następstw o charakterze seksualnym w przebiegu ChAD (choroby afektywnej dwubiegunowej) mogą być niżej omówione czynniki.

• Zaburzenia dotyczące metabolizmu hormonów płciowych – Niektóre ze stosowanych leków mogą w pewien sposób modyfikować metabolizm hormonów płciowych. Badania sugerują, iż zawarty w środkach leczniczych lit może oddziaływać na stężenie testosteronu, co może wiązać się ze spadkiem libido oraz zaburzeniami erekcji.
• Podwyższenie stężenia prolaktyny we krwi (hiperprolaktynemia) – Podwyższenie poziomu prolaktyny we krwi, które może być indukowane między innymi lekami o działaniu przeciwdepresyjnym, może powodować obniżenie libido, a także zaburzenia erekcji oraz ejakulacji.
• Zaburzenia metaboliczne związane z istotnym wzrostem masy ciała – Mężczyźni z chorobą afektywną dwubiegunową, na skutek stosowanej farmakoterapii (zwłaszcza środków o działaniu przeciwpsychotycznym) oraz niewłaściwej diety i niskiej aktywności fizycznej, mogą przejawiać tendencję do przybierania na wadze, a tym samym może dojść do rozwoju zespołu metabolicznego, który często zaburza funkcjonowanie seksualne.
• Sedacja – Niektóre leki stosowane w terapii ChAD mogą wykazywać działanie uspokajające. Część pacjentów (w zależności od indywidualnej podatności na działanie leku) może doświadczać poczucia nadmiernego uspokojenia, a wręcz nieustającej senności i ociężałości, co bezsprzecznie negatywnie przekłada się na chęć angażowania się w kontakty seksualne.

W tym miejscu należy podkreślić, że pacjenci rzadko podczas wizyt kontrolnych omawiają doświadczane zaburzenia seksualne. Czasem zdarza się, iż na skutek efektów ubocznych leczenia, bez uprzedniej konsultacji ze specjalistą, rezygnują oni z dalszej terapii. Takie działanie niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji, włączając w to bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

Rozwiązywanie problemów seksualnych jako istotny element terapii choroby afektywnej dwubiegunowej

Mimo wzrostu świadomości znaczenia satysfakcji z życia seksualnego na powodzenie leczenia i przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej, nadal w gabinetach psychiatrów, psychologów i terapeutów poświęca się niniejszemu tematowi niedostateczną ilość uwagi i czasu. W praktyce nie powinniśmy bowiem zapominać, że, mimo iż sfera seksualna jest znaczącym i nieodłącznym elementem ludzkiego życia, nadal doświadczamy licznych trudności w prowadzeniu swobodnej i konstruktywnej rozmowy na ten temat. Dlatego też pacjenci rzadko zgłaszają swoje problemy w gabinetach specjalistów.

Tymczasem, trudności doświadczane w zakresie życia seksualnego są źródłem istotnej frustracji, a także pogorszenia się nastroju mężczyzn. Jak wspomniano w poprzednim akapicie, trudności seksualne są także częstym powodem rezygnacji z dalszego leczenia, co stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta.

W związku z tym, wzięcie pod uwagę możliwych problemów seksualnych doświadczanych przez mężczyzn z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej jest ważne dla powodzenia procesu terapeutycznego. Nie możemy bowiem mówić o w pełni leczniczym wpływie psychoterapii, jeśli jedna z najważniejszych sfer naszego życia nie jest w niej w ogóle poruszana.

Podsumowanie

Choroba afektywna dwubiegunowa to powszechne zaburzenie zdrowia psychicznego, które w istotny sposób wpływa na funkcjonowanie osób z nią się zmagających. Przebieg zaburzenia, a wraz z nim naprzemiennie występujące epizody manii i depresji nie pozostają bez znaczenia dla funkcjonowania seksualnego mężczyzn, u których zdiagnozowano niniejszy problem zdrowotny. W przebiegu złożonego leczenia, łączącego w sobie farmakoterapię oraz psychoterapię, pacjent może doświadczać negatywnych następstw na tle seksualnym. Niektóre ze stosowanych leków mogą bowiem przyczyniać się do obniżenia libido, a także do problemów z erekcją. Dostrzeżenie takich objawów niejednokrotnie staje się przyczyną rezygnacji z dalszego leczenia. Stanowi to konsekwencję braku rozmowy na temat życia seksualnego mężczyzn leczących się z powodu choroby afektywnej dwubiegunowej. Warto bowiem wiedzieć, że dzięki otwartej rozmowie na temat doświadczanych zaburzeń, możliwe staje się zastosowanie odpowiednich metod zaradczych, które pozwolą na osiągnięcie większej satysfakcji w niniejszej sferze życia. Przeprowadzanie otwartych, a zarazem konstruktywnych rozmów na temat wpływu przebiegu oraz leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej jest zadaniem psychiatry, oraz psychologa / psychoterapeuty, biorących udział w procesie terapeutycznym pacjenta. Stworzenie odpowiednich warunków do rozmowy i dzielenia się trudnościami w obrębie życia seksualnego mężczyzn z chorobą dwubiegunową, może okazać się niezwykle ważne dla efektywności zastosowanych metod terapeutycznych.

Bibliografia

1. Barata BC. Affective disorders and sexual function: from neuroscience to clinic. Curr Opin Psychiatry. 2017; 30(6): 396–401;
2. Bancroft J, Janssen E, Strong D, et al. The relation between mood and sexuality in heterosexual men. Arch Sex Behav. 2003; 32(3): 217–230;
3. Borowiecka-Kluza J, Miernik-Jaeschke M, Jaeschke R, Siwek M, Dudek D. Brzemię rodziny chorych z zaburzeniami afektywnymi: zarys problemu. Psychiatr. Pol. 2013; 47(4): 635–646; 
4. Casper RC, Redmond DE, Katz MM, et al. Somatic symptoms in primary affective disorder. Presence and relationship to the classification of depression. Arch Gen Psychiatry. 1985; 42(11): 1098–1104;
5. Dolczewska-Samela A. Promocja zdrowia seksualnego jako forma profilaktyki zaburzeń. Pol Przegl Nauk Zdr. 2006; 3(8): 198–201;
6. Dunn KM, Croft PR, Hackett GI. Association of sexual problems with social, psychological, and physical problems in men and women: a cross sectional population survey. J Epidemiol Community Health. 1999; 53(3): 144–148;
7. Granek L, Danan D, Bersudsky Y, et al. Living with bipolar disorder: the impact on patients, spouses, and their marital relationship. Bipolar Disord. 2016; 18(2): 192–199;
8. Maniglio R. The impact of child sexual abuse on the course of bipolar disorder: a systematic review. Bipolar Disord. 2013; 15(4): 341–358;
9. McMillan E, Adan Sanchez A, Bhaduri A, et al. Sexual functioning and experiences in young people affected by mental health disorders. Psychiatry Res. 2017; 253: 249–255;
10. Messman-Moore TL, Walsh KL, DiLillo D. Emotion dysregulation and risky sexual behavior in revictimization. Child Abuse Negl. 2010; 34(12): 967–976;
11. Nicolosi A, Moreira ED, Villa M, et al. A population study of the association between sexual function, sexual satisfaction and depressive symptoms in men. J Affect Disord. 2004; 82(2): 235–243;
12. Nomejko A, Dolińska-Zygmunt G, Zdrojewicz Z. Poczucie jakości życia a satysfakcja z życia seksualnego – badania własne. Seksuologia. 2012; 10(2);
13. Krysiak R, Szkróbka W, Okopień B. The effect of bromocriptine treatment on sexual functioning and depressive symptoms in women with mild hyperprolactinemia. Pharmacol Rep. 2018; 70(2): 227–232;
14. Lam D, Donaldson C, Brown Y, Malliaris Y. Burden and marital and sexual satisfaction in the partners of bipolar patients. Bipolar Disord. 2005; 7(5): 431–440;
15. Laurent SM, Simons AD. Sexual dysfunction in depression and anxiety: conceptualizing sexual dysfunction as part of an internalizing dimension. Clin Psychol Rev. 2009; 29(7): 573–585;
16. Perlick DA, Rosenheck RA, Miklowitz DJ, Chessick C, Wolff N, Kaczynski R. i wsp. Prevalence and correlates of burden among caregivers of patients with bipolar disorder enrolled in the Systematic Treatment Enhancement Program for bipolar disorder. Bipolar Disord. 2007; 9(3): 262–273;
17. Rybakowski J. Oblicza choroby maniakalno–depresyjnej. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne; 2008;
18. Sheets ES, Miller IW. Predictors of relationship functioning for patients with bipolar disorder and their partners. J Fam Psychol. 2010; 24(4): 371–379;
19. Sobański JA, Klasa K, Cyranka K, et al. Wpływ kumulacji urazów seksualnych na życie seksualne i związek pacjenta. Psychiatr Pol. 2014; 48(4);
20. Wiener D, Andrzejewska M, Bodnar A, et al. Zaburzenia teorii umysłu oraz empatii w schizofrenii i chorobie afektywnej dwubiegunowej. Neuropsychiatria i Neuropsychologia. 2011; 6(2);
21. Żak-Łykus A, Nawrat M. Satysfakcja seksualna, życiowa i partnerska. Family Forum. 2013: 3.