W dzisiejszych czasach coraz częściej mówi się o problemach zdrowotnych, w tym o tych związanych z ludzką psychiką. Jednak nadal stosunkowo rzadko ludzie przyznają się do cierpienia w sferze seksualnej. Obszar związany z seksualnością człowieka nadal jest owiany bardzo dużym wstydem i niepewnością, być może dlatego tak trudno o nim mówić. A warto rozmawiać również i na te tematy, ponieważ odczuwanie dyskomfortu w sferze seksualnej może mieć bardzo silny wpływ na odczuwany komfort życia w innych obszarach życia cierpiącej osoby.

Pochwica – czym jest?

Pochwica (inaczej zespół Mariona-Simsa), to dolegliwość seksualna, która wpływa znacząco na możliwość odbycia stosunku seksualnego oraz na satysfakcję w obszarze życia seksualnego, na którą cierpi około 2% kobiet.

Polega ona na mimowolnych, odruchowych i bolesnych skurczach mięśni pochwy, które zamykają jej wejście. Tak silne skurcze uniemożliwiają wprowadzenie członka do pochwy i odbycie stosunku seksualnego. U pacjentek cierpiących z powodu pochwicy dyskomfort pojawia się nie tylko przy próbie podjęcia kontaktów seksualnych, ale również na samą myśl o nich, a nawet podczas badania ginekologicznego.

Podczas odczuwania skurczy, kobiece ciało przybiera charakterystyczną postawę: wygięcie kręgosłupa, zaciskanie ud, odchylenie głowy do tyłu czy szybkie przesunięcia ciała, tak jakby kobieta chciała jak najszybciej uciec od członka. Choroba ta może dotykać kobiet w każdym wieku, jednak coraz częściej cierpią na nią osoby w młodym wieku.

Wyróżnia się dwa rodzaje pochwicy:

• pierwotną
• wtórną

O pierwotnej pochwicy mówi się, kiedy kobieta od zawsze nie mogła odbyć stosunku bez odczuwania bólu. Jest ona zdecydowanie bardziej powszechna u nastolatek i młodych kobiet. Natomiast pochwica wtórna, ma miejsce, kiedy wcześniejsze kontakty seksualne były satysfakcjonujące i nie sprawiały kobiecie bólu, jednak pod wpływem różnych, często traumatycznych wydarzeń życiowych życie seksualne uległo zmianie.

Pochwice można podzielić na trzy stopnie zaawansowania:

• Lekki – kobieta odczuwa ból i dyskomfort, ale jest w stanie odbyć stosunek seksualny
• Średni – pomimo bólu współżycie jak i wizyty ginekologiczne są możliwe
• Zaawansowany – współżycie ani badanie ginekologiczne nie jest możliwe

Pochwica – przyczyny

Przyczyn pochwicy może być wiele. Mogą to być problemy organiczne, emocjonalne, w relacji z partnerem jak również łączyć się ze sobą.

Z przyczyn organicznych, które mogą przyczyniać się do powstania pochwicy, są m.in.:

• gruba błona dziewicza,
• zmiany w zewnętrznych narządach płciowych (np.: owrzodzenia, otarcia),
• wady rozwojowe narządów rodnych,
• endometrioza,
• stany zapalne pochwy.

Pochwica może być również wywołana czynnikami emocjonalnymi. Pochwica pierwotna może wiązać się z lękiem przed rozpoczęciem współżycia, przed bólem, który może wiązać się z seksem (zwłaszcza u osób, które są bardzo wrażliwe na ból) oraz przed zarażeniem się chorobami przenoszonymi drogą płciową. Rygoryzm religijny oraz trudne relacje z rodzicami mogą również mieć wpływ na pojawienie się pochwicy u młodych osób.

Brak edukacji seksualnej, wiedzy dotyczącej tego, jak wygląda stosunek seksualny, narządy płciowe czy o sposobach zabezpieczeń przed ciążą i chorobami mogą wywoływać silny lęk związany ze współżyciem. Wychowanie w rodzinie gdzie seks był tematem tabu, przekonania, że seks jest zły, niemoralny prowadzący do rozwiązłości seksualnej a mężczyzna jawi się jako osoba potencjalnie zagrażająca kobiecie, nie ułatwia akceptacji bliskości z drugim człowiekiem.

Skrywanie swoich preferencji seksualnych, potrzeb i fantazji może również skutkować pochwicą. Kobiety cierpiące na pochwicę, czasem mają za sobą trudne i bolesne wspomnienia dotyczące wykorzystywania seksualnego lub przemocy w dzieciństwie, co bardzo mocno odciska piętno na późniejszych kontaktach intymnych w dorosłym życiu.

Pochwica wtórna może pojawiać się u kobiet, które przeżyły traumatyczne przeżycia związane z przeszłymi kontaktami seksualnymi oraz, które doświadczyły bolesnych zabiegów medycznych. Problemy w relacji partnerskiej, brak komunikacji dotyczącej własnych potrzeb, fantazji, przemoc ze strony partnera może mieć wpływ na rozwój tej choroby.

U kobiet, które nie mają dzieci, ale jednocześnie bardzo pragnął je mieć, pochwica może być reakcją obronną związaną z ogromnym cierpieniem dotyczącym comiesięcznych utrat związanych z marzeniami o dziecku. Jest swego rodzaju zabezpieczeniem przed ponownym cierpieniem.

Brak atrakcyjności fizycznej partnera, duża nieśmiałość zwłaszcza w sferze erotycznej, zbyt bierny lub za bardzo eksperymentujący partner w łóżku może przyczynić się do odczuwania lęku i bólu podczas stosunku.

Kobiety cierpiące na zaburzenia lękowe, depresję czy zaburzenia osobowości dużo częściej odczuwają silny lęk, obniżony nastrój czy mają trudności z zaakceptowaniem pozytywnego obrazu własnego ciała, co przekłada się również na satysfakcję w związkach partnerskich oraz sferę seksualną. Z racji swoich trudnością mogą być częściej narażone na dolegliwości związane z pochwicą.

Pochwica – objawy

Głównym objawem pochwicy jest odczuwanie silnych, mimowolnych skurczy mięśni pochwy. Skurcze te są bardzo nieprzyjemne oraz bolesne, co sprawia, że cierpi na tym sfera seksualna kobiety. W wyniku skurczy pochwa staje się ciasna, a każda próba ingerencji czy to odbycie stosunku seksualnego, wprowadzenia tamponu czy wizyta ginekologiczna staje się bardzo nieprzyjemna i często kobiety po prostu unikają wszelkich sytuacji, które mogą wywołać te nieprzyjemne doznania.

Pochwica – leczenie

Leczenie pochwicy odbywa się najczęściej kilkutorowo. Najważniejsze jest, aby ustalić przyczynę tej dolegliwości, dlatego tak ważna jest współpraca kilku specjalistów: ginekologa, seksuologa, psychologa czy psychiatry.

Jeżeli okaże się, że przyczyną są trudności somatyczne/ organiczne, które za pomocą zabiegu będzie można usunąć i tym samym poprawić jakość życia seksualnego pacjentki, to pomoc seksuologa czy psychologa nie będzie potrzebna. Jeśli jednak okaże się, że przyczyny są psychogenne, czyli te o podłożu emocjonalnym, współpraca z tymi specjalistami będzie niezbędna.

Terapia seksuologiczna czy psychoterapia przede wszystkim polega na przerwaniu negatywnego schematu związanego z seksem. Automatyczne skojarzenia seksu z bólem, a co za tym idzie do awersji można przerwać. Na początku to przede wszystkim rozmowa, która przynosi kobietom (oraz parom) ogromną ulgę. W końcu można o tym rozmawiać, o lęku, o poczuciu winy, poczuciu odrzucenia oraz braku akceptacji własnej osoby. Takie spotkania pomagają/uczą również rozmawiania o seksie, o własnej seksualności, swoich potrzebach, preferencjach seksualnych, fantazjach. To również moment na poznanie własnego ciała. Kobiety często dostają zadania domowe, aby krok po kroku poznawać własne ciało, same, ale również z partnerem.

Bardzo ważna jest również edukacja seksualna oraz przełamywanie schematów dotyczących seksu, roli kobiety i mężczyzny oraz związków partnerskich (zaczerpniętych z wcześniejszych pokoleń w naszej rodzinie), które mogą mieć ogromny wpływ na satysfakcję seksualną. Kiedy lęk się zmniejsza, obraz własnej osoby wzrasta, a relacje partnerskie się wzmocnią, bardzo często satysfakcjonujący seks jest jak najbardziej możliwy. Bardzo ważną rolę odgrywa również terapia manualna mięśni dna miednicy, prowadzona przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę.

Czasem w leczeniu pochwicy wykorzystuje się farmakoterapię oraz różne urządzenia. Pomagają one stopniowo rozszerzyć ujście do pochwy i przezwyciężać lęk przed penetracją. Leki miejscowo rozluźniające, znieczulające, terapia hormonalna czy leki przeciwlękowe mogą okazać się pomocne w powrocie do zdrowia.

Niekiedy w leczeniu pochwicy wykorzystuje się farmakoterapię oraz różne urządzenia, które pomagają stopniowo rozszerzyć ujście do pochwy i stopniowo przezwyciężać lęk przed penetracją. Leki miejscowo rozluźniające, znieczulające, terapia hormonalna czy leki przeciwlękowe mogą okazać się pomocne w powrocie do zdrowia.