Czym są zaburzenia erekcji?

Zgodnie z definicją Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH, z ang. National Institute of Health), zaburzenia erekcji oznaczają utrzymującą się niezdolność do osiągnięcia oraz / lub utrzymania wzwodu prącia, co uniemożliwia podjęcie satysfakcjonujących kontaktów seksualnych. Jak wspomniano we wstępie, zaburzenia erekcji stanowią jeden z najpowszechniejszych problemów seksualnych, z którym zmagają się współcześni mężczyźni, co sprawia, że spotyka się on ze sporą uwagą specjalistów z różnych dziedzin, w tym psychologii oraz seksuologii. Stanislav Kratochvil (uznany czeski psycholog kliniczny, psychoterapeuta oraz autor publikacji z dziedziny seksuologii) wyjaśnia natomiast niniejsze zjawisko jako problem związany z brakiem stwardnienia lub niedostatecznym stwardnienie męskiego organu płciowego, co znacznie utrudnia, a nawet uniemożliwia podjęcie satysfakcjonującego współżycia. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na fakt, że definicja Kratochvila ukazuje pewną stopniowość niniejszego zaburzenia, co znajduje odzwierciedlenie we współczesnych systemach klasyfikacji chorób. Dlatego też, zaburzenia erekcji możemy podzielić ze względu na nasilenie doświadczanych przez mężczyznę objawów.

• Wzwód pojawia się podczas wstępnych etapów współżycia (tzw. gry wstępnej). Niemniej jednak dochodzi do jego zmniejszenia lub całkowitego zaniku przed bezpośrednią próbą podjęcia współżycia.
• Wzwód pojawia się, jednak tylko wtedy, gdy stosunek jest spontaniczny.
• Pojawia się jedynie częściowy wzwód, który nie pozwala na odbycie pełnego stosunku seksualnego.
• Wzwód nie pojawia się, co całkowicie uniemożliwia penetrację.
  

Zaburzenia erekcji mogą pojawiać się na różnych etapach życia albo trwać już od początku okresu dojrzewania. Co ciekawe, mogą one także posiadać charakter sytuacyjny (co oznacza, że pojawiają się jedynie w specyficznych okolicznościach) lub uogólniony.

Diagnoza zaburzeń erekcji – perspektywa psychologiczna

W sytuacji, w której mężczyzna doświadczający problemów z erekcją w pierwszej kolejności zgłasza się do gabinetu psychologa / seksuologa / psychoterapeuty, bardzo ważne jest poinformowanie go o podjęciu właściwych kroków diagnostycznych. Już od początku zgłoszenia problemu, poprzez cały proces diagnostyczny, zadaniem specjalisty zdrowia psychicznego jest wspieranie pacjenta, a także branie czynnego udziału w stawianiu rozpoznania. Psycholog powinien przeprowadzić z mężczyzną obszerny wywiad dotyczący objawów seksualnych, a także ogólnego zdrowia psychicznego. Ponadto, niezbędne jest uzupełnienie wywiadu o informacje dotyczące jakości obecnej relacji o charakterze seksualnym, a także na temat poprzednich relacji romantycznych. Następnie, pacjent powinien zostać skierowany na:

• Podstawowe badanie lekarskie – związane z przeprowadzeniem wywiadu przez lekarza specjalistę, a także z przeprowadzeniem badania fizykalnego skoncentrowanego na układzie moczowo-płciowym. Ważne jest także przeprowadzenie oceny funkcjonowania układu wewnątrzwydzielniczego, naczyniowego oraz nerwowego.
• Testy laboratoryjne – dostosowane do objawów zgłaszanych przez pacjenta. O rodzaju takich testów decyduje lekarz prowadzący.
• Ocenę psychiatryczną – oprócz opinii psychologa, w procesie stawiania diagnozy niezbędne jest włączenie oceny psychiatry. Okazuje się bowiem, że zaburzenia seksualne u mężczyzn mogą stanowić jeden z objawów zaburzeń psychicznych, które nie zostały jeszcze rozpoznane.

Diagnoza obejmuje nie tylko postawienie rozpoznania, ale także wskazanie możliwych przyczyn zaburzenia. Zazwyczaj specjaliści skłaniają się ku etiologii mieszanej, z naciskiem na czynniki organiczne lub psychologiczne. Rozpoznanie możliwych przyczyn zaburzeń erekcji jest niezbędne dla zaproponowania dalszych metod leczenia.

Ogólne przyczyny zaburzeń erekcji u mężczyzn

Jak wspomniano we wcześniejszej części artykułu, przyczyna zaburzeń erekcji jest zazwyczaj wieloczynnikowa. Niemniej jednak, w literaturze przedmiotu wyróżnia się zwykle 4 najistotniejsze grupy czynników, które mogą doprowadzić do rozwoju problemów z erekcją u mężczyzn.

Są nimi:

• Czynniki o charakterze organicznym / biologicznym – związane bezpośrednio ze zmianami chorobowymi w organizmie mężczyzny. Zmiany te mogą obejmować zaburzenia układu naczyniowego, nerwowego oraz hormonalnego, a także miejscowe uszkodzenie ciał jamistych;
• Czynniki o charakterze psychogennym / psychospołecznym – związane wyłącznie z czynnikami psychologicznymi, którym nie towarzyszą żadne zmiany somatyczne w organizmie mężczyzny i nie są one związane z prowadzonym stylem życia;
• Czynniki mieszane – najczęściej rozpoznawane i stanowiące połączenie czynników organicznych oraz psychologicznych;
• Czynniki nieznane – źródło występowania problemów z erekcją nie jest możliwe do zidentyfikowania.

Psychologiczne przyczyny zaburzeń erekcji u mężczyzn

Choć często o tym zapominamy, to właśnie czynniki psychologiczne w znacznej mierze odpowiadają za rozwój zaburzeń o charakterze seksualnym. Specjaliści są jednak zdania, iż rzadko zdarza się, aby stanowiły one wyłączną przyczynę zaburzeń erekcji, ale zdarzają się i takie przypadki. Zdaniem seksuologów, jesteśmy w stanie wyróżnić kilka negatywnych czynników psychologicznych, które istotnie zwiększają ryzyko rozwoju dysfunkcji seksualnych, w tym zaburzeń erekcji u mężczyzn.

Są nimi:

• Problemy w relacjach partnerskich – związane między innymi z walką o dominację, obniżeniem pociągu seksualnego, podejrzeniami o zdradę, spadkiem atrakcyjności partnera / partnerki seksualnej;
• Doświadczanie lub bycie świadkiem przemocy – zarówno fizycznej, psychologicznej, jak i seksualnej;
• Problemy z poczuciem własnej wartości oraz wiary we własne możliwości seksualne;
• Doświadczanie intensywnego stresu – związanego z życiem rodzinnym oraz/lub zawodowym;
• Żal po utracie bliskiej osoby;
• Problemy z akceptacją własnego ciała, np. na skutek zmiany jego wyglądu po urazie / wypadku;
• Występowanie określonych zaburzeń psychologicznych, w tym depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej oraz schizofrenii.

Psychoterapeuci z nurtu poznawczo-behawioralnego w swojej praktyce dostrzegają, że istotny wpływ na nasilenie problemów z erekcją u mężczyzn mają negatywne myśli oraz doświadczanie niepokoju dotyczącego ich sprawności seksualnej. Takie skupienie się na problemach i częste poddawanie ich analizie może doprowadzić do wyuczonego rozpraszania sygnałów erotycznych, a tym samym do obniżenia reaktywności, a także znacznego obniżenia przyjemności seksualnej. Nietrudno dostrzec, że ten sposób powstawania / nasilania zaburzeń z erekcją dobrze opisuje mechanizm „błędnego koła”. Pojawienie się problemów wzmaga negatywne myśli na temat własnej sprawności seksualnej, a także podnosi poziom lęku przed kolejnym stosunkiem, co istotnie zwiększa ryzyko pojawienia się dysfunkcji. Udział czynników psychologicznych w rozwoju zaburzeń erekcji jest zatem bardzo istotny i bezwzględnie wymaga podjęcia odpowiednich działań.

Sytuacja psychologiczna mężczyzn z zaburzeniami erekcji

Pojawienie się problemów z erekcją niesie ze sobą szereg konsekwencji psychologicznych. Dlatego też istotne jest, aby już od momentu rozpoznania, a także przez cały proces leczenia, mężczyzna miał zapewnione fachowe wsparcie terapeutyczne. Badania oraz obserwacje specjalistów zwracają uwagę, że mężczyźni doświadczający dysfunkcji erekcyjnej odznaczają się podniesionym poziomem lęku. Wizja stosunku seksualnego może wzbudzać w nich niepewność, a nawet strach, że nie będą w stanie zaspokoić swojej partnerki. To z kolei nie pozostaje bez znaczenia dla samooceny, a w dalszej konsekwencji dla nastroju mężczyzny, który może ulec znacznemu obniżeniu.

Pojawienie się negatywnych myśli na temat własnej osoby, spowodowane doświadczaniem problemów seksualnych, niejednokrotnie jest nasilone pod wpływem oddziaływania stereotypów. Powszechnie obowiązujące mity na temat sprawności seksualnej doprowadzają do sytuacji, w której mężczyzna narzuca na siebie często zbyt wysokie wymagania, a niemożność sprostania im rodzi frustracje i zniechęcenie wobec dalszych prób współżycia – co może tylko nasilać istniejące już problemy z osiągnięciem wzwodu.

Zdaniem specjalistów, zaburzenia erekcji występujące u mężczyzn, którzy nie poddają się leczeniu i nie korzystają ze wsparcia psychologicznego, w wielu przypadkach mogą doprowadzić zarówno do rozwoju zaburzeń lękowych, jak i zaburzeń afektywnych (w tym depresji). W dłuższej perspektywie mogą doprowadzić nawet do istotnych problemów małżeńskich, co jeszcze bardziej nasila negatywną sytuację psychologiczną mężczyzny.

Wsparcie psychologiczne / psychoterapeutyczne jako metoda leczenia zaburzeń erekcji u mężczyzn

Wsparcie psychologiczne oraz psychoterapeutyczne jest bardzo istotne w leczeniu zaburzeń seksualnych u mężczyzn. Zdaniem specjalistów, niezależnie od przyczyny problemów z erekcją, a także zastosowanych do tej pory sposobów leczenia, wprowadzenie psychoterapii niesie ze sobą szereg pozytywnych konsekwencji – nie tylko w kontekście zwiększenia efektywności postępowania leczniczego, ale także w kontekście podnoszenia komfortu życia pacjenta. Jeśli za przyczynę problemów z erekcją u mężczyzny uznaje się współoddziaływanie czynników o znaczeniu biologicznym, środowiskowym i psychologicznym, psychoterapia stanowi doskonałe uzupełnienie postępowania medycznego. Natomiast w przypadku rozpoznania wyłącznie psychologicznych przyczyn dysfunkcji erekcyjnej, psychoterapia może stanowić jedyną formę oddziaływania leczniczego. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że przed rozpoznaniem psychologicznych przyczyn problemów z erekcją konieczne jest przeprowadzenie szeregu konsultacji oraz badań specjalistycznych. Takie rozpoznanie nie może być stawiane wyłącznie przez specjalistę zdrowia psychicznego.

Psychoterapia zaburzeń seksualnych u mężczyzn obejmuje główne nurty terapeutyczne, które są odmienne pod względem założeń teoretycznych, a także technik leczenia. Jednym z najczęściej stosowanych, a zarazem dobrze przebadanych, jest nurt terapii poznawczo-behawioralnej. Niniejszy model zakłada, że za centralny punkt modelu dysfunkcji seksualnej powinniśmy uznać wzajemne oddziaływanie myśli, zachowań, stosunków międzyludzkich oraz czynników biologicznych. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat terapii zaburzeń seksualnych w nurcie poznawczo-behawioralnym, zapoznaj się z artykułem „Zaburzenia seksualne u mężczyzn – terapia poznawczo-behawioralna” na naszej stronie internetowej.

Już pierwsza wizyta w gabinecie specjalisty jest ważnym elementem terapii i pozwala na rozpoczęcie aktywnego procesu powrotu do zdrowia. Niestety, tylko niewielka ilość mężczyzn zgłasza się o pomoc do specjalisty. Najczęściej z powodu odczuwania wstydu i – w jego konsekwencji – stosowania licznych mechanizmów obronnych. Mężczyźni niejednokrotnie wzmacniają w sobie poczucie przekonania, że problem sam przejdzie, albo szukają czynników zewnętrznych (np. w zachowaniu, umiejętnościach seksualnych, czy wyglądzie partnera / partnerki), które odpowiadają za ich sytuację. Takie działanie niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji. Przede wszystkim, opóźnia konsultację ze specjalistą, która jest kluczowa dla ustalenia przyczyn dysfunkcji, a także dla ustalenia dalszego postępowania terapeutycznego.

Pozostałe metody leczenia zaburzeń erekcji

W leczeniu zaburzeń erekcji u mężczyzn zazwyczaj stosuje się terapię skojarzoną, obejmującą oddziaływanie psychologiczne, farmakoterapię, a także (w określonych przypadkach) leczenie chirurgiczne. We współczesnej literaturze przedmiotu znajdziemy podział metod leczenia dysfunkcji erekcyjnej na 3 główne grupy. Wybór metody uzależniony jest nie tylko od przyczyny dysfunkcji, ale także stopnia nasilenia doświadczanych objawów.

• Terapia zaburzeń erekcji pierwszego rzutu – obejmuje oddziaływanie psychoterapeutyczne, stosowanie wybranych leków doustnych, a także wskazanych przez specjalistę urządzeń próżniowych.
• Terapia zaburzeń erekcji drugiego rzutu – obejmuje iniekcję preparatu leczniczego do ciał jamistych lub podawanie leków docewkowo;
• Terapia zaburzeń erekcji trzeciego rzutu – obejmuje wszczepienie implantów do ciał jamistych.

Podsumowanie

Zaburzenia erekcji stanowią nie tylko powszechny, ale przede wszystkim poważny problem, który oddziałuje niemal na wszystkie obszary życia pacjenta. Dlatego też tak ważne jest, aby w przypadku rozpoznania u siebie tej dysfunkcji seksualnej, mężczyzna jak najszybciej zgłosił się do gabinetu specjalisty. Szybkie postawienie rozpoznania, a także ustalenie możliwych przyczyn zaburzeń erekcji umożliwia zaproponowanie odpowiednich metod leczenia. Współcześnie, ważnym elementem postępowania terapeutycznego jest psychoterapia seksualna. Dzięki specjalistycznemu wsparciu psychologicznemu możliwe staje się nie tylko zmniejszenie objawów zaburzenia, ale przede wszystkim zminimalizowanie jego oddziaływania na inne sfery funkcjonowania mężczyzny.

Bibliografia

1. Althof SE. Zaburzenia wzwodu. Psychoterapia indywidualna i partnerska. W: Leiblum S, Rosen R, red. Terapia zaburzeń seksualnych. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; 2005, s. 283–319;
2. Bach AK, Barlow DH, Wincze JP. The enhancing effects of manualized treatment for erectile dysfunction among men using sildenafil: A preliminary investigation. Beh. Ther. 2004; 35: 55–73;
3. Beisert M. Psychologia zaburzeń seksualnych. W: Sęk H, red. Psychologia kliniczna. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2005, s. 202– 221;
4. Capogrosso P., Colicchia M., Ventimiglia E., Castagna G., Clementi M.C., Suardi N. i wsp.: One patient out of four with newly diagnosed erectile dysfunction is a young man worrisome picture from the everyday clinical practice. J Sex Med. 2013, 10 (7), 1833–1841;
5. Darewicz B, Darewicz J. Chirurgiczne leczenie impotencji. Zagadnienia wybrane. W: Gapik L, Woźniak A, red. Terapia w seksuologii. Poznań: Wydawnictwo: P.W. „Interfund”; 2001, s. 22–31;
6. `Depko A. Fizjologia reakcji seksualnej mężczyzn. [W:] Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V., Podstawy seksuologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: 111-121;`Depko A. Fizjologia reakcji seksualnej mężczyzn. [W:] Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V., Podstawy seksuologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: 111-121;
7. Dęmbe K, Jasik M, Karnafel W. Zaburzenia erekcji jako problem diagnostyczny i terapeutyczny u pacjentów chorujących na cukrzycę. Diabetologia na co dzień 2007; 5: 29–32;
8. Dunn K.M., Croft P.R., Hackett G.I.: Association of sexual problems with social, psychological, and physical problems in men and women: a cross sectional population survey. J Epidemiol Community Health. 1999, 53 (3), 144–148;
9. Feldman H.A., Goldstein I., Hatzichristou D.G., Krane R.J., McKinlay J.B.: Impotence and its medical and psychosocial correlates: results of the Massachusetts Male Aging Study. J Urol. 1994, 151 (1), 54–61;
10. Hawińska M., Czyżkowska A. Wybrane cechy osobowości a seksualność. Przegląd Seksuologiczny 2008; 15: 5-10;
11. Izdebski Z. Zdrowie seksualne mężczyzn. Wybrane zagadnienia. Seksuologia Polska, 2012; 10: 1-8;
12. Jakiel G. Seksualność mężczyzn w okresie andropauzy. [W:] Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V., Podstawy seksuologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010;
13. Nobre PJ, Pinto Gouveia J., Gomes FA. Sexual Dysfunctional Beliefs Questionnaire: An instrument to assess sexual dysfunctional beliefs as vulnerability factors to sexual problems. Sex. Relat. Ther. 2003; 18(2): 171–204;
14. Oettingen J. Propozycja postępowania terapeutycznego w przypadku zaburzeń erekcji. Podejście poznawczo-behawioralne. Psychoterapia 2014; 2(169): 91-105;
15. Onik ., Knapik K., Cieślar G., Sieroń A., Flak B., Brus H., Sieroń-Stołtny K. Rehabilitacja w zaburzeniach erekcji. Kinezyterapia 2014; 2: 27-29;
16. Reynolds B. Psychological treatment of erectile dysfunction in men without partners: outcome results and a new direction. J. Sex Marit. Ther. 1991; 17(2): 136–146;
17. Rosen RC. Medyczne i psychologiczne postępowanie przy zaburzeniach wzwodu. W: Leiblum SR, Rosen RC, red. Terapia zaburzeń seksualnych. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; 2005, s. 320–351;
18. Sipiński A. Zaburzenia erekcji. W: Lew-Starowicz Z, Skrzypulec V, red. Podstawy seksuologii. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2010, s. 192–209;
19. Schouten B.W., Bosch J.L., Bernsen R.M., Blanker M.H., Thomas S., Bohnen A.M.: Incidence rates of erectile dysfunction in the Dutch general population. Effects of definition, clinical relevance and duration of follow up in the Krimpen Study. Int J Impot Res. 2005, 17 (1), 58–62;
20. Serefoglu E.C., McMahon C.G., Waldinger M.D., Althof S.E., Shindel A., Adaikan G. i wsp.: An evidence based unified definition of lifelong and acquired premature ejaculation: report of the second International Society for Sexual Medicine Ad Hoc Committee for the Definition of Premature Ejaculation. J Sex Med. 2014, 11 (6), 1423–1441;
21. Waszyńska K. Treść fantazji a podejmowanie zachowań seksualnych w grupie młodych dorosłych — badania własne. Seksuologia Polska 2010; 8(1): 34-40.