Znaczenie pracy zawodowej w życiu mężczyzn

Praca zawodowa dla wielu dorosłych osób stanowi jedną z najważniejszych sfer życia. Postrzegana jest ona jako przestrzeń na osiągnięcie niezbędnych do życia środków finansowych, ale także jako motywator samorozwoju oraz szans na osiągnięcie wewnętrznego spełnienia.

Co ciekawe, wyniki współczesnych obserwacji oraz badań naukowych zwracają uwagę, że mężczyźni oraz kobiety są skłonni do przypisywania pracy zawodowej odmiennych znaczeń. Choć niniejsze dane nie powinny podlegać generalizacji, większość przeprowadzonych badań zwraca uwagę na to, iż dla wielu kobiet praca oznacza zarówno źródło dochodu, jak i możliwość samorozwoju. Mężczyźni kojarzą pracę zawodową częściej z koniecznością, a także wysiłkiem i rutyną, co nie przekłada się na odczuwanie przez nich wysokiej satysfakcji.

W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że dla wielu współczesnych mężczyzn chęć osiągnięcia sukcesu w sferze zawodowej stanowi ważny element tożsamości. Wówczas, praca zawodowa posiada dla nich większe znaczenie. Postrzegają ją oni bowiem jako swego rodzaju inwestycję, w której w zamian za zainwestowane zaangażowanie otrzymuje się nie tylko środki finansowe, ale także poczucie spełnienia.

Niektórzy ze współczesnych mężczyzn są także skłonni postrzegać pracę zawodową w kategoriach wyzwania, któremu pragną sprostać. Natomiast za pośrednictwem wspinania się po kolejnych szczeblach kariery, zyskują oni nie tylko wyższą pozycję społeczną, ale także wyższe poczucie własnej wartości.

Praca w życiu mężczyzny może być zatem nie tylko obowiązkiem, ale także źródłem motywacji, satysfakcji oraz poczucia uogólnionego dobrostanu.

W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę na to, jakie koszty mężczyzna ponosi, próbując mierzyć się z kolejnymi wyzwaniami życia zawodowego. Chociaż w mediach głównego nurtu możemy dziś dostrzec wiele zróżnicowanych treści na temat postrzegania współczesnego mężczyzny, nadal jesteśmy w stanie dostrzec intensywnie promowaną potrzebę osiągnięcia sukcesu i zdobywania coraz większej ilości dóbr materialnych.

To w niektórych przypadkach może tworzyć wśród mężczyzn poczucie presji osiągnięcia sukcesu, który w ich oczach stanowi miarę nie tylko ich zaradności, ale także męskości.

Odczuwanie tak silnej motywacji do osiągnięcia sukcesu, przy jednoczesnym stawianiu pracy zawodowej na pierwszym miejscu, może z czasem doprowadzić do rozwoju konfliktów wewnętrznych. Przedłużanie się niniejszego stanu staje się niejednokrotnie przyczyną doświadczania przewlekłego stresu, przemęczenia, a także poważnych problemów psychicznych.

Informacja o ciąży, a gotowość mężczyzny na zmiany w dotychczasowym życiu

Jak wspomniano we wstępie, informacja o tym, że mężczyzna za kilka miesięcy stanie się ojcem, stanowi źródło nie tylko intensywnych emocji, ale także swoisty przełom dotyczący zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. W odróżnieniu od kobiet, które w wielu przypadkach, na skutek przemian fizjologicznych, odczuwają więź z dzieckiem już od momentu rozpoznania ciąży, mężczyźni potrzebują więcej czasu, aby uświadomić sobie, że w niedługim czasie na świecie pojawi się ich potomek.

Zdanie sobie z tego sprawy uruchamia u mężczyzny szereg mechanizmów psychologicznych, związanych z pobudzeniem wyobraźni, przywołaniem niektórych wspomnień, a także stworzeniem nowych marzeń i oczekiwań wobec przyszłości.

Informacja o ciąży staje się dla mężczyzn faktem zazwyczaj w momencie, w którym u kobiety dostrzegalne są wyraźne zmiany fizjologiczne, a także podczas badań w gabinecie ginekologicznym (ze szczególnym uwzględnieniem badania USG, podczas którego przyszły ojciec po raz pierwszy ma szansę zobaczyć swoje dziecko).

Doświadczenie pierwszego „kontaktu” z dzieckiem zaczyna wpływać na myślenie mężczyzny oraz kształtowanie się jego wizerunku ojcostwa. To również moment, w którym w pewien sposób przyszły ojciec zmuszony jest do przyjęcia konkretnej postawy wobec zmian, które bezsprzecznie zajdą w najbliższej przyszłości. Zmian, które związane są z pełnieniem szeregu nowych obowiązków, o których istnieniu wcześniej nawet nie myślał.

Nawet w sytuacji mężczyzn, którzy wraz ze swoją partnerką planowali ciążę, zdanie sobie sprawy z tych zmian może wywoływać szereg intensywnych emocji, na które składają się nie tylko radość, ale także obawy, a nawet lęk.

W tym miejscu warto podkreślić, że czas potrzebny mężczyźnie na osiągnięcie poczucia wewnętrznej gotowości na rodzicielstwo uzależniony jest od wielu czynników. Im większe pragnienie posiadania potomstwa, tym czas ten zdaje się być krótszy i łatwiejszy.

Zdaniem psychologów, czynnikami, które w znacznym stopniu wpływają na poczucie wewnętrznej gotowości do ojcostwa, wyróżnia się:

• stabilność relacji uczuciowej z partnerką,
• dojrzałość uczuciową,
• motywację do posiadania dziecka,
• poczucie stabilności zawodowej oraz finansowej,
• hierarchię wartości, w której posiadanie potomstwa zajmuje wysokie miejsce.

Nie podlega wątpliwości także fakt, że tym co wpływa na gotowość do podołania zmianom związanym z rodzicielstwem jest także to, czy ciąża była planowana, czy też nie. Okazuje się bowiem, że pojawienie się nieplanowanej ciąży w przypadku części mężczyzn może wywoływać szok i niedowierzanie, a w niektórych przypadkach nawet zaprzeczenie.

Niektórzy mężczyźni, którzy przejawiają niską gotowość na rodzicielstwo (która może uwarunkowana być różnorodnymi czynnikami), mogą odrzucać myśl, że dziecko jest ich. Dodatkowo, może im towarzyszyć wrażenie, że poczęte dziecko jest tylko sposobem na przywiązanie do siebie i stworzenie nierozerwalnej więzi.

Już na etapie ciąży, niektórzy mężczyźni mogą także doświadczać obaw (choć zazwyczaj nie w takim stopniu, jak kobiety) wynikających z konieczności poświęcenia planów dotyczących życia zawodowego oraz realizacji własnych pasji, na rzecz stabilnego życia rodzinnego.

Praca zawodowa a zaangażowanie mężczyzny w okres ciąży

Pierwsza ciąża stanowi ważny, a zarazem zupełnie nowy etap w życiu każdej pary. Stawia ona przed nimi wyzwania, z którymi do tej pory nie musieli się mierzyć i bez wątpienia wystawia ich związek na trudną próbę.

Przyglądając się niniejszemu zagadnieniu, nie trudno oprzeć się wrażeniu, że to właśnie przyszła mama ma więcej obowiązków oraz w pewien sposób zmuszona jest do większych poświęceń niż mężczyzna. Nie powinniśmy jednak zapominać, że czas oczekiwania na narodziny pierwszego dziecka wpływa także na sytuację mężczyzny.

Zadaniem partnera jest bowiem wspieranie przyszłej mamy na wielu polach. Począwszy od przejęcia części obowiązków domowych, poprzez zapewnianie jej wsparcia psychicznego w trudnych chwilach. Dodatkowo czas pełnienia roli ojcowskiej w okresie prenatalnym jest szansą na zbudowanie więzi emocjonalnej z dzieckiem, między innymi poprzez próby nawiązywania kontaktu werbalnego, a także ze pośrednictwem dotyku. Ponadto przyszli ojcowie coraz częściej pragną angażować się w zajęcia przygotowawcze, związane między innymi z uczestnictwem w zajęciach szkoły rodzenia.

Nie bez znaczenia jest także wewnętrzna chęć mężczyzn do zapewnienia przyszłej rodzinie możliwie jak najlepszych warunków materialnych, co może wiązać się z wytworzeniem silnej presji oraz intensyfikować doświadczany stres. Stres ten nasila się szczególnie wtedy, gdy sytuacja zawodowa mężczyzny nie jest stabilna. Wówczas, próbując ochronić swoje „Ja” przed niepowodzeniem, mężczyzna może odbierać perspektywę powiększenia rodziny jako sytuację zagrażającą jego dotychczasowej stabilizacji oraz poczuciu komfortu i bezpieczeństwa.

To, w jakim stopniu przyszły tata będzie angażował się w zadania związane z oczekiwaniem na przyjęcie dziecka, w znacznej mierze uzależnione jest od jego hierarchii wartości.

Mężczyźni, którzy wyrażają wysoką potrzebę osiągnięcia sukcesu zawodowego, dóbr materialnych, a także prestiżu zawodowego, rzadko wyrażają chęć czynnego angażowania się w sprawy związane z dzieckiem. Wykazują również niskie zainteresowanie przeżyciami partnerki w okresie ciąży.

Obserwacje psychologów zwracają także uwagę na fakt, iż wyrażają oni mniejszą potrzebę uczestnictwa w badaniach w gabinecie ginekologa (co znacząco wpływa na proces wytwarzania więzi emocjonalnej z dzieckiem). Ponadto niechętnie uczestniczą w zajęciach szkoły rodzenia i wyrażają niższą potrzebę uczestnictwa w porodzie rodzinnym.

Takie zachowania stoją niejako w kontrze do zachowań mężczyzn, dla których posiadanie potomstwa zajmuje wyższe miejsce w hierarchii wartości niż chęć osiągnięcia sukcesu zawodowego. Niemniej jednak, także u nich może dojść do intensyfikacji życia zawodowego w okresie ciąży. Związane jest to przede wszystkim z chęcią zwiększenia zasobów finansowych rodziny, a także osiągnięcia stabilnej pozycji zawodowej, która w przyszłości pozwoli na spędzanie większej ilość czasu w towarzystwie rodziny.

Zmiany w życiu mężczyzny wynikające z narodzin dziecka

Nie potrzeba wnikliwych analiz, aby stwierdzić fakt, iż jeszcze do niedawna, zmiany w obrębie codziennej aktywności po narodzinach dziecka były zdecydowanie większe wśród kobiet, niż wśród mężczyzn. Niemniej jednak, wraz ze wzrostem zjawiska zaangażowanego tacierzyństwa, możemy dziś mówić także o istotnych zmianach w codziennej aktywności mężczyzn. Dotyczy to zmian na wielu obszarach życia, w tym również życia zawodowego.

W badaniach psychologicznych mężczyźni dostrzegają istotne różnice dotyczące życia małżeńskiego, towarzyskiego oraz zawodowego. W tym miejscu warto jednak wiedzieć, że zmiany te posiadają subiektywny charakter, a ich intensywność uzależniona jest od indywidualnych doświadczeń jednostki.

Na podstawie współczesnych analiz jesteśmy w stanie dostrzec kilka wyraźnych zmian w obrębie życia mężczyzny, które wiążą się bezpośrednio z narodzinami dziecka. Zmiany te zaczynają dokonywać się jeszcze w okresie ciąży, choć wówczas posiadają one charakter przygotowawczy.

Oznacza to, iż mężczyzna w okresie ciąży może poświęcać więcej czasu na aktywności związane z przyjęciem dziecka na świat. Składają się na nie między innymi: regularne uczestnictwo w badaniach, uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia, zdobywanie wiedzy na temat rozwoju dziecka, a także wiedzy dotyczącej najważniejszych zasad związanych z opieką nad dzieckiem, jak i również aktywności związane z przygotowywaniem przestrzeni mieszkalnej na przyjęcie malucha.

Co ciekawe, już w czasie ciąży może dochodzić do zmian nie tylko w obrębie aktywności, ale także dynamiki relacji partnerskiej. Psychologowie, a także sami rodzice podczas badań zwracają uwagę, że wraz z rozwojem ciąży, ich uwaga zaczyna koncentrować się głównie na dziecku, co może wpływać na więź między partnerami.

Niemniej jednak, zmiany w okresie ciąży posiadają jedynie charakter wstępny. To właśnie w momencie narodzin oraz w pierwszych miesiącach po narodzinach potomka, zmiany w dotychczasowym stylu życia są najbardziej dostrzegane przez mężczyzn. Co ciekawe, zmiany zdają się być tym bardziej intensywne, im większe jest zaangażowanie ojca w proces wychowawczy i opiekuńczy.

Młodzi ojcowie dostrzegają, że po narodzinach istotnie zmienia się ilość czasu, którą do tej pory mogli swobodnie dysponować. Obowiązki związane z opieką nad dzieckiem w znaczny sposób ograniczają bowiem nie tylko realizację własnych pasji, ale także spełnianie aspiracji zawodowych. Zmiana ta zdaje się być najbardziej odczuwalna przez rodziców, którzy w niedawnym czasie przywitali na świecie swoje pierwsze dziecko.

Psychologowie zwracają jednak uwagę, że wraz z rozwojem umiejętności związanych z opieką nad dzieckiem dochodzi do wytworzenia się swoistej rutyny, która pomaga w organizacji codziennych obowiązków, a tym samym pozwala na lepsze dysponowanie czasem.

Mimo to, nadal wielu mężczyzn jest zdania, iż po narodzinach dziecka nie są oni w stanie poświęcać tyle czasu na karierę zawodową i rozwój osobisty, co przed przyjściem na świat potomka. Dla jednych stanowi to wynik niemożności właściwej organizacji czasu i obowiązków, a dla innych wynik własnego wyboru.

W wyniku zmian, które zachodzą w życiu mężczyzny po narodzinach dziecka, niektórzy z nich decydują się na świadomą rezygnację z pełnienia części obowiązków zawodowych na rzecz spędzania większej ilości czasu z rodziną, co jest dla nich źródłem spełnienia i wyższej jakości życia.

Próba pogodzenia życia rodzinnego z pracą

Jak wspomniano we wcześniejszej części artykułu, praca zawodowa stanowi niezwykle istotny, a zarazem czasochłonny element życia, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Dlatego też, w pewien sposób utrudnia ona prowadzenie domu, a także aktywne uczestniczenie w życiu rodzinnym. Ponadto, w przypadku oddziaływania niekorzystnych czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych, może dojść do rozwoju konfliktu między życiem rodzinnym i zawodowym.

Współcześni psychologowie zwracają uwagę, że mimo dynamicznie zmieniającego się modelu rodziny, to właśnie mężczyźni istotnie częściej poświęcają swój rodzinny czas na realizację ambicji zawodowych. Dzieje się tak z wielu różnych powodów. Jednym z nich może być chęć zapewnienia rodzinie jak najlepszego bytu materialnego, a innym ucieczka od problemów osobistych.

Podczas próby osiągnięcia kompromisu między realizacją zadań zawodowych, a tych związanych z życiem rodzinnym, mężczyźni starają się spędzać jak największą ilość czasu ze swoimi dziećmi w dni wolne od pracy. Niestety nie zawsze się to udaje.

Z obserwacji socjologów wynika, że współcześni ojcowie poświęcają najwięcej czasu na realizację poniższych zadań.

• obowiązki zawodowe – to właśnie one bezsprzecznie zajmują najwięcej czasu mężczyzn, dla których istotny jest rozwój kariery zawodowej, a także realizacja potrzeb materialnych rodziny;
• spędzanie czasu z rodziną – zgodnie ze współczesnym modelem tacierzyństwa, młodzi ojcowie starają się jak najwięcej uwagi poświęcać swoim dzieciom, aby w ten sposób aktywnie uczestniczyć w ich procesie wychowawczym;
• obowiązki domowe – związane z przejęciem części zadań związanych z funkcjonowaniem domu;
• realizacja własnych pasji i życie towarzyskie – zdaje się, że coraz więcej młodych rodziców nie znajduje czasu na realizację własnych pasji. Wynika to między innymi z nadmiernej ilości obowiązków zawodowych oraz domowych.

Próba pogodzenia życia zawodowego z rodzinnym związana jest z poświęcaniem wolnego czasu na wykonywanie różnych aktywności z dziećmi. Współcześni mężczyźni dostrzegają, że czasem wpływa to na pogorszenie się jakości relacji partnerskiej. Każda wolna chwila związana jest bowiem ze spędzaniem czasu z dziećmi. Wówczas, brakuje możliwości spędzenia intymnych chwil w towarzystwie ukochanej osoby.

Odczuwanie potrzeby samorozwoju w kontekście życia zawodowego, a także pragnienie spełnienia wymagań współczesnego tacierzyństwa, może doprowadzić do odczuwania presji. Wówczas, mężczyzna pragnie w jak najlepszy sposób sprostać oczekiwaniom nie tylko swojego pracodawcy, ale także poszczególnych członków rodziny.

To może doprowadzić do negatywnych konsekwencji psychologicznych, przyjmujących postać konfliktu wewnętrznego, mogącego z kolei doprowadzić do odczuwania przewlekłego stresu, a tym samym zaburzeń zdrowia psychicznego. Zdaniem psychologów, niemożność pogodzenia aspiracji zawodowych z tymi dotyczącymi życia rodzinnego, może wpływać na zwiększenie ryzyka rozwoju zaburzeń nastroju oraz zaburzeń lękowych. W takiej sytuacji bardzo ważne jest otoczenie mężczyzny odpowiednim wsparciem, na które składa się także wsparcie psychologiczne.

W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że próba pogodzenia obowiązków zawodowych oraz rodzinnych może wywrzeć pozytywny wpływ na organizację zadań. Duża ilość obowiązków uczy rozsądnego gospodarowania swoim czasem. Chęć zapewnienia dzieciom odpowiedniego bytu materialnego popycha do samorozwoju, a tym samym rozwoju zawodowego. Poprzez spędzanie czasu z dzieckiem, mężczyzna jest w stanie doskonalić swoje kompetencje komunikacyjne, a także te dotyczące pracy w zespole.

Podsumowanie

Dynamicznie zmieniające się wzory dotyczące męskości oraz samego ojcostwa doprowadziły także do pojawienia się nowych wzorów zachowań związanych z pracą. Specjaliści dostrzegają, że coraz więcej mężczyzn pragnie brać czynny udział w wychowaniu dziecka oraz prowadzeniu gospodarstwa domowego. Natomiast realizacja kariery zawodowej, mimo że jest dla nich bardzo ważna, przestaje być integralnym elementem tożsamości oraz poczucia spełnienia. Nie możemy jednak ukrywać, że mimo zmieniających się wzorów, nadal jesteśmy w stanie zaobserwować sporą grupę mężczyzn, którzy mimo posiadania rodzin zdają się „żyć wyłącznie pracą” i to właśnie pracy podporządkowują oni swoją codzienność. To mężczyźni, dla których chęć osiągnięcia sukcesu, prestiżu i wysokiej pozycji zawodowej w wielu przypadkach odbywa się kosztem relacji z dziećmi. Co więcej, takie uparte dążenie do celu, bez możliwości odreagowania doświadczanego stresu, niejednokrotnie doprowadza do rozwoju poważnych zaburzeń psychosomatycznych.

Nie podlega wątpliwości fakt, że narodziny (zwłaszcza pierwszego) dziecka istotnie wpływają na obowiązki i aspiracje zawodowe mężczyzny. Zdaniem psychologów, pogodzenie tych dwóch ważnych, życiowych ról w znacznej mierze zależy od gotowości mężczyzny do ojcostwa, a także jego hierarchii potrzeb i wartości. Równocześnie, nie powinniśmy zapominać, że mężczyźni pragnący realizować na najwyższym poziomie zarówno zobowiązania rodzinne, jak i te dotyczące pracy, mogą doświadczać intensywnego stresu. Wówczas, bardzo ważne jest zapewnienie im odpowiedniego wsparcia, w tym także wsparcia psychologicznego.

Bibliografia

1. Arcimowicz K. (2008), Przemiany męskości w kulturze współczesnej, [w:] Fuszara M. (red.) Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Trio, Warszawa;
2. Baran S. (2004), Ojcostwo od poczęcia [w:] H. Cudak (red.), Rocznik Pedagogiki Rodziny, tom VII, Piotrków Trybunalski;
3. Bergman H., Hobson B. (2002), Compulsory Fatherhood: The Coding of Fatherhood in the Swedish Welfare State [w:] B. Hobson (ed.), Making Men into Fathers Men, Masculinities, and the Social Politics of Fatherhood, Cambridge (UK)–New York: Cambridge University Press;
4. Bielawska-Batorowicz E. (2005), Rozwój więzi z dzieckiem w okresie ciąż y u matek i ojców [w:] E. Bielawska-Batorowicz (red.), Psychologiczne aspekty prokreacji, Katowice. Exley H. (2000), Być tatą, Częstochowa;
5. Bryan D.M. (2013), To Parent or Provide? The Effect of the Provider Role on Low-Income Men’s Decisions about Fatherhood and Paternal Engagement, Fathering: A Journal of Theory, Research, and Practice about Men as Fathers, no.11(1), s. 71–89.
6. Ceranek-Dadas A., Neumann-Schmidtke E., (2004), Ojcostwo-kierunek przemiany roli, w: „Pedagogika Społeczna” nr 2–4;
7. Dąbrowska – Wnuk M., (2007), Na drodze ku nowemu ojcostwu, w: Mandal E. (red.), W kręgu gender, Katowice;
8. Fuszara M. (red.) (2008), Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Trio, Warszawa;
9. Harwas-Napierała B., Trempała J. (2005), Psychologia rozwoju człowieka Charakterystyka okresów życia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa;
10. Kuhhirt M. (2012), Childbirth and the Long-Term Division of Labour within Couples: How Do Substitution, Bargaining Power, and Norms Affect Parents’ Time Allocation in West Germany?, European Sociological Review, no. 28(5), s. 565–582;
11. Kwiatkowska A., Nowakowska A., (2006), Mężczyzna polski. Psychospołeczne czynniki warunkujące pełnienie ról zawodowych i rodzinnych, Białystok;
12. Liberska H., Matuszewska M. (2001), Małżeństwo. Męskość – kobiecość, miłość, konflikt, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań;
13. Więcławska A., (2009), Kryzys ojcostwa czy nowe ojcostwo?, w: Cz. Kustra (red.), Wdzięczność i zobowiązanie. Myśl Jana Pawła II źródłem inspiracji współczesnego środowiska akademickiego, Toruń;
14. Więcławska A., (2009), Problemy współczesnego ojcostwa, w: Plopa M. (red.) Człowiek u progu trzeciego tysiąclecia. Zagrożenia i wyzwania, Elbląg, t.3;
15. Więcławska A., (2011), Mężczyzna jako ojciec, opiekun i wychowawca, w: Biernat T. (red.) Z problemów pedagogiki. Uniwersalność opieki międzyludzkiej, Chojnice, Zeszyt Naukowy nr 3/1p;
16. Więcławska (2013), Ojcostwo bez tajemnic, w: Plopa M. (red.), Człowiek we współczesnym świecie. Zagrożenia i wyzwania: perspektywa interdyscyplinarna, Elbląg, t.5;
17. Więcławska (2014), Mężczyzna jako ojciec. O kryzysie męskości i ojcostwa we współczesnym świecie, w: Raszeja-Kotelba B., Baranowska-Szczepańska M., ON bez tajemnic. Problemy, analizy, perspektywy, Poznań;
18. Więcławska A. (2017), Wychowanie do rodzicielstwa wyzwaniem współczesnej edukacji, w: Nawrot M, Zając D. (red.), Dziecko i dzieciństwo. Wybrane konteksty badań, Bydgoszcz
19. Zachorowska-Mazurkiewicz A. (2015), Koncepcja opieki w ekonomii – związki pomiędzy teorią i polityką ekonomiczną a opieką [w:] R.E. Hryciuk, E. Korolczuk (red.), Niebezpieczne związki: macierzyństwo, ojcostwo i polityka, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.