Dlaczego ojcowie coraz częściej decydują się na udział w porodzie rodzinnym?

Porody rodzinne stanowiły swego rodzaju odpowiedź na nadmierną medykalizację samego procesu porodu. Jeszcze w latach 80-tych ubiegłego wieku, wielu kobietom przyszło bowiem rodzić bez odpowiedniego wsparcia psychicznego, co niejednokrotnie doprowadzało do rozwoju negatywnych skojarzeń z narodzinami dziecka, a w niektórych przypadkach nawet do rozwoju trwałych urazów. Współczesne stanowisko przedstawicieli środowisk medycznych oraz psychologicznych nie pozostawia jednak złudzeń, że poród powinien stanowić wyjątkowe zdarzenie, które zgodnie z własnymi potrzebami, mamy prawo przeżywać w gronie najbliższych nam osób.

Nie dziwi więc fakt, że z roku na rok, rodzinna forma porodu cieszy się coraz większą popularnością. Coraz częściej zdajemy sobie bowiem sprawę z tego, że doświadczenia, które nabywamy w okresie okołoporodowym, a także podczas samego porodu stanowią źródło zróżnicowanych przeżyć psychicznych, a tym samym stwarzają możliwość dokonywania zmian wewnętrznych, jak również pełniejszego dojrzewania do pełnienia roli rodzicielskiej. W związku z tym, coraz więcej współczesnych mężczyzn zaangażowanych jest w proces przygotowań na narodziny dziecka.

Dzięki licznym badaniom naukowym oraz obserwacjom psychologicznym wiemy dziś, że czynny udział mężczyzny podczas opieki nad partnerką w ciąży, a także nawiązywanie kontaktu z rozwijającym się w jej łonie dzieckiem, sprzyja rozwojowi silnych więzi z noworodkiem. Pozytywny wpływ na relację ojca z dzieckiem ma także możliwość jego uczestnictwa w czasie porodu. Dzięki temu jest on w stanie doświadczyć tego, co przez wiele lat dane było tylko matkom, a zatem przywitania dziecka na świecie w chwili jego narodzin.

Czynnikiem, który w znacznej mierze wpływa na zwiększone zainteresowanie mężczyzn porodami rodzinnymi, jest także zmieniający się model ojcostwa, a wraz z nim stereotypowe postrzeganie roli mężczyzny w rodzinie. Ponadto ważnym czynnikiem jest wzrastająca świadomość kobiet oraz ich partnerów na temat znaczenia otrzymywanego wsparcia w tym wyjątkowym momencie.

W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że decyzja o uczestnictwie mężczyzny w czasie porodu rodzinnego powinna stanowić wyraz szczerych pragnień obojga rodziców. W żadnym przypadku nie powinna motywowana być naciskiem jednej ze stron, a tym bardziej modą na wspólne doświadczanie porodu. Ważną informację stanowi także fakt, że choć wiele badań podkreśla korzyści dla relacji ojca z dzieckiem płynące z udziału mężczyzny w porodzie, nie ma takich danych naukowych, które dowodziłyby, że jest to czynnik warunkujący wypełnianie roli rodzicielskiej z powodzeniem. Należy bowiem pamiętać, że ojcostwo jest znacznie bardziej złożonym wyzwaniem.

Jakich uczuć może doświadczyć ojciec w czasie porodu rodzinnego?

Udział w porodzie rodzinnym to bez wątpienia wyjątkowe doświadczenie, które może wywoływać wiele skrajnych, niejednokrotnie trudnych do pogodzenia emocji. Dlatego też, niniejsze zdarzenie może prowokować przejawianie nietypowych sposobów wyrażania emocji, a także podejmowanie nieracjonalnych zachowań. W literaturze przedmiotu znajdziemy przede wszystkim opisy pozytywnych doświadczeń związanych z udziałem mężczyzny w porodzie rodzinnym. Psychologowie podkreślają, że wielu mężczyzn relacjonuje, iż w tym momencie, jak nigdy do tej pory, doświadczali poczucia niezwykłej wspólnoty z partnerką oraz rodzącym się dzieckiem. Ponadto, zdradzali oni, że moment ujrzenia po raz pierwszy swojego dziecka generował nieznane dotąd szczęście oraz gwałtowne wzruszenie, które było trudne do opanowania.

Warto jednak wiedzieć, że ze względu na swoją specyfikę, towarzyszenie partnerce w czasie aktu porodu może związane być także z doświadczaniem trudnych emocji, takich jak:

• Poczucie bezradności – mężczyźni niejednokrotnie w obliczu bólu partnerki obwiniają się za to, że nie są w stanie jej realnie pomóc;
• Poczucie zaskoczenia – związanego z widokiem sfer intymnych kobiety w nieznanym dotąd kontekście;
• Poczucie przerażenia – związanego niejednokrotnie z trudnym przebiegiem porodu, a w niektórych przypadkach, także z koniecznością podjęcia przez personel medyczny odpowiednich działań.

Psychologowie podkreślają także, iż mężczyznom w czasie porodu rodzinnego zdarza się doświadczać poczucia winy. W niektórych przypadkach, na skutek drastyczności niniejszego zdarzenia, może dochodzić także do wywołania ataków lęku oraz ataków paniki u osób towarzyszących.

Jak możesz pomóc swojej partnerce w czasie porodu?

Poród to wydarzenie, które bez wątpienia związane jest z doświadczaniem silnych emocji. Oprócz radości, strachu przed tym, co nieznane, a także zniecierpliwienia, wiele kobiet może doświadczać lęku. Dlatego też, perspektywa przeżycia porodu w towarzystwie bliskiej osoby niejednokrotnie jest dla nich ogromną otuchą.

Mężczyźni decydujący się na partnerowanie podczas porodu rodzinnego, nawet wtedy, kiedy są do tego przygotowani, zdają się odczuwać bezradność i nie do końca wiedzą, jak w tych wyjątkowych chwilach pomóc swojej partnerce. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że dla wielu kobiet już sama obecność partnera jest niezastąpionym wsparciem. Wsparcie to nabiera jeszcze większego znaczenia wtedy, gdy przyszła mama najbardziej obawia się samotności podczas podejmowania się tego niecodziennego wyzwania.

Analizując informacje zawarte w poradnikach, a także w literaturze specjalistycznej, możemy wyróżnić kilka wskazówek, dzięki którym partnerom łatwiej będzie zrozumieć, jak mogą pomóc swoim partnerkom w czasie porodu.

Oto najważniejsze z nich:

• Czuwać przy partnerce i służyć jej pomocą w podawaniu wody, ręcznika itp.;
• Jeśli partnerka wyraża taką potrzebę, mówić do niej, dodawać jej otuchy, pytać ją o jej potrzeby (w formie pytań zamkniętych, tak aby nie musiała podejmować wysiłku związanego z formułowaniem rozbudowanej odpowiedzi);
• Służyć pomocą podczas wstawania, prób zmian pozycji, podczas wchodzenia do wanny, przebierania się. Odgarniać delikatnie włosy z twarzy, jeśli sytuacja tego wymaga;
• Subtelnie proponować różne rozwiązania, które mogą wpłynąć na poprawę samopoczucia rodzącej. Na przykład, proponować uchylenie okna, włączenie ulubionej muzyki, przyciemnienie światła;
• Wspierać partnerkę w procesie prawidłowego oddychania;
• Kiedy kobieta wyraża taką potrzebę, podpierać jej plecy, przytrzymywać, przytulać i całować
• Pełnić rolę pośrednika pomiędzy rodzącą a personelem medycznym;
• Wykonywać delikatny masaż pleców, który może choć w niewielkim stopniu złagodzić odczuwany przez kobietę ból;
• Być w pobliżu i cierpliwe czekać na to, aby móc się przysłużyć partnerce pomocą.

Kobieta rodząca w wielu przypadkach mierzy się z nieznanym jej dotąd doświadczeniem bólu, który może wpływać na podejmowanie przez nią gwałtownych reakcji. W związku z tym mężczyzna w tym ważnym momencie powinien wykazać się nie tylko wyrozumiałością, ale także cierpliwością. Nie powinien on ponaglać partnerki ani wyrażać swoją twarzą zniecierpliwienia, czy też poirytowania.

Nie każdy mężczyzna uczestniczący w porodzie rodzinnym wypełnia i powinien wypełniać wymienione wyżej zadania. Czasem sama obecność partnera, bez jego aktywnego udziału i zaangażowania w akcję porodową, jest dla kobiety ogromnym wsparciem. Niemniej jednak to bardzo ważne, aby partnerzy, przed wspólnym udziałem w porodzie, przeprowadzili rozmowę na temat własnych oczekiwań względem zachowania partnera, a także aby przeanalizowali różne scenariusze przebiegu niniejszego zdarzenia.

Wiedza czy instynkt, co lepiej przygotuje nas do udziału w porodzie rodzinnym?

Bez względu na to, jak bardzo istotne i często związane z ogromnym szczęściem, warto podkreślić, że doświadczenie porodu rodzinnego jest dla wielu mężczyzn doświadczeniem niezwykle trudnym. Dlatego też, wskazane jest, aby jego decyzja o udziale w tym niezwykłym wydarzeniu była poprzedzona nie tylko licznymi rozmowami z partnerką, ale także gruntownym przygotowaniem.

Psychologowie zwracają uwagę, że mężczyzna kierujący się wyłącznie intuicją i nie mający pojęcia o przebiegu i trudnościach związanych z akcją porodową, często sprawują rolę wyłącznie widza, a czasem i krytyka całego zdarzenia. Zdarza się bowiem, iż mężczyźni, którzy nie byli przygotowani na przebieg porodu, mogą w nieprawidłowy sposób oceniać zachowania swojej partnerki, a tym samym wpływać na pogorszenie się jej samopoczucia i w rezultacie na utrudnienie akcji porodowej.

W związku z tym, jeszcze raz warto podkreślić, że decyzja o wspólnym uczestniczeniu w porodzie powinna podparta być zarówno przygotowaniem, jak i rozmowami na temat własnych oczekiwań oraz wyobrażeń na temat tego niezwykłego zdarzenia.

Analizując postawy współczesnych ojców, którzy decydują się na udział w porodzie rodzinnym, jesteśmy w stanie stwierdzić, że większość z nich przygotowuje się do niniejszego zdarzenia między innymi poprzez:

• Wspólne uczestniczenie z małżonką w zajęciach szkoły rodzenia;
• Poszukiwanie wiedzy zarówno w literaturze specjalistycznej, poradnikowej, jak i w prasie i w telewizji.

Tylko nieliczni mężczyźni (około 10%) decydujący się na udział w porodzie rodzinnym nie przygotowują się do niniejszego zdarzenia i pragną polegać na własnej intuicji. W tym miejscu warto jednak podkreślić, że zgodnie ze stanem obecnej wiedzy (podpartej obserwacjami specjalistów), to właśnie Ci ojcowie, którzy nie byli przygotowani, doświadczają najintensywniejszego lęku w czasie porodu, a także jego konsekwencji psychologicznych w kontekście nawiązywania relacji z noworodkiem, a także relacji partnerskiej (ze szczególnym uwzględnieniem sfery życia intymnego).

Krótki poradnik dla ojców pragnących uczestniczyć w porodzie rodzinnym

Jak wspomniano w powyższej części artykułu, przygotowanie partnera do porodu rodzinnego w znacznym stopniu wpływa na jego świadome i zaangażowane uczestnictwo w niniejszym procesie, a także oddziałuje na stosunek do personelu medycznego, noworodka i w końcu do samej rodzącej.

Poniżej przygotowaliśmy krótki poradnik, który być może wesprze niektórych mężczyzn w przygotowaniach do porodu rodzinnego. Warto podkreślić, że informacje tu zawarte nie są wyczerpujące, ale mogą zwrócić uwagę na z pozoru błahe, niemniej jednak nie mniej ważne czynności, które mogą wpłynąć na pomyślny przebieg porodu i dobre samopoczucie kobiety rodzącej.

• Zdecyduj się na udział w porodzie rodzinnym tylko wtedy, gdy jest to wyraz waszych wspólnych potrzeb. W porodzie rodzinnym nie powinien uczestniczyć mężczyzna, który nie jest tego pewien, a także mężczyzna, którego partnerka wyraża obawy związane z jego obecnością;  
• Jeśli to możliwe, staraj się uczestniczyć w akcji porodowej od samego początku. W świetle analiz psychologów, osoba towarzysząca w miarę rozwoju akcji porodowej adaptuje się do kolejnych jego etapów i tym samym jest w stanie w sposób bardziej wymierny współodczuwać niniejsze doświadczenie;
• Zdobądź przynajmniej podstawową wiedzę na temat fizjologii porodu oraz tego, co kobieta może przeżywać w tym czasie;
• Dokładnie zapoznaj się z zawartością, funkcjami i nazwami przedmiotów znajdujących się w torbie rodzącej. Dzięki temu, komunikacja między wami w czasie akcji porodowej będzie płynniejsza, a Ty nie będziesz musiał emocjonalnie szukać czegoś o nieznanym Ci wyglądzie i nazwie;
• W zbliżającym się czasie porodu zadbaj o to, aby Twoje auto było zawsze gotowe do drogi;  
• W czasie akcji porodowej powstrzymaj się od korzystania z telefonu, skoncentruj się wyłącznie na potrzebach swojej partnerki.

Szkoła rodzenia jako ważny element przygotowań do porodu rodzinnego

Partnerzy, którzy decydują się na wspólne uczestnictwo w porodzie, coraz częściej decydują się także na udział w szkole rodzenia, która bez wątpienia stanowi istotny element przygotowania do niniejszego zdarzenia.

Warto bowiem wiedzieć, że zajęcia szkoły rodzenia umożliwiają nabycie przez przyszłych rodziców nie tylko wiedzy teoretycznej, ale także praktycznej. Wiedza ta dotyczy okresu samej ciąży, porodu, a także opieki nad nowonarodzonym dzieckiem. Zajęcia w szkołach rodzenia najczęściej prowadzone są przez doświadczone położne. Niemniej jednak, na poszczególnych zajęciach mogą pojawiać się goście pod postacią ekspertów z dziedziny ginekologii, czy też pediatrii.

Co bardzo istotne, podczas zajęć szkoły rodzenia uczestnikom przekazywane są najważniejsze informacje na temat fizjologicznych aspektów ciąży i akcji porodowej. Dodatkowo poruszane są kwestie psychologiczne związane z niniejszym okresem, a także rola i sytuacja mężczyzny w tym wyjątkowym czasie.

I chociaż programy szkół rodzenia mogą się różnić między sobą, warto wiedzieć, że łączy je fakt, iż wiedza przekazywana podczas zajęć jest zawsze aktualna i podparta dowodami naukowymi. Dlatego też, można uznać, że szkoła rodzenia stanowi ważny element na drodze przygotowań do uczestnictwa mężczyzny w porodzie rodzinnym.

Podsumowanie

Uczestnictwo mężczyzny w porodzie staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem. Wpływa na to nie tylko poparcie ekspertów z dziedziny położnictwa, ale także liczne badania naukowe, które potwierdzają pozytywny wpływ udziału w niniejszym zdarzeniu na kształtowanie się prawidłowych postaw rodzicielskich. Warto jednak pamiętać, że dla wielu osób doświadczenie porodu może być wydarzeniem niezwykle trudnym, a nawet traumatycznym. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy osoba towarzysząca nie jest przygotowana na to, co może się zdarzyć. Dlatego też, tak często podkreśla się znaczenie odpowiedniego przygotowania do udziału w porodzie rodzinnym. Dodatkowo należy pamiętać, że decyzja o wspólnym doświadczeniu porodu powinna być wnikliwie przeanalizowana i powinna stanowić wyraz szczerych chęci, zarówno ze strony mężczyzny, jak i kobiety. W przeciwnym przypadku może związana być z doświadczaniem trudnych emocji, które wpłyną negatywnie nie tylko na przebieg samej akcji porodowej, ale także na zaburzenie relacji partnerskiej w przyszłości.

Bibliografia:

1. Ahlborg T, Strandmark M. (2006). Factors influencing the quality of intimate relationships six months after delivery-first-time parents’ own views and coping strategies. J Psychosom Obstet Gynaecol. 27(3):163–172;
2. Bielawska-Batorowicz E. (1987). Ciąża i poród w świetle badań psychologicznych. Przegląd Psychologiczny 3: 679-695;
3. Bielawska-Batorowicz E. (1999). Psychologia prokreacji jako dziedzina badań i obszar praktycznej działalności psychologa. Przegląd Psychologiczny 42 (1-2): 221-239;
4. Bielawska-Batorowicz E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk;
5. Dąbrowska – Wnuk M. (2013). Przywiązania rodziców do swego dziecka w prenatalnym okresie jego życia [w:] A. Żywczok (red.), Miłość – akt preferencji duchowości człowieka. Studium bliskości uczuciowej, 103-119. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”;
6. Dąbrowska – Wnuk M.(2014). Uwarunkowania więzi emocjonalnej między rodzicami a ich prenatalnym dzieckiem [w:] A. Żywczok (red.), Znajomość. Koleżeństwo. Przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej, 23-39. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”;
7. Dąbrowska – Wnuk M. (2015). The man – a future father – in search of new identity [w:] M. Szyszka, Ł. Tomczyk, V. Gulevska, D. Petrovski (red.), Modern social and educational challenges and phenomena. Polish and Macedonian perspective, 285-298. Cracow-Bitola: Pedagogical University of Cracow, Department of Social Pedagogy and Andragogy;
8. Fijałkowski W. (1992), Konsekwencje psychologiczne uczestnictwa ojca w porodzie, w: Z zagadnień psychologii prokreacyjnej, E. Bielawska-Batorowicz, D. Kornas-Biela (red.), 947-50), Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego;
9. Guzikowski W. (2008), Optymalizacja porodu, (w:) Optymalizacja porodu – zagadnienie interdyscyplinarne, E. Lichtenberg-Kokoszka E. Janiuk, J. Dzierżanowski (red.), Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls;
10. Kaźmierczak W. Fiedler P., Węgrzyn P. (2006): Rola porodu rodzinnego we współczesnym położnictwie, Wiadomości Lekarskie, tom 59, nr 5-6, s. 317-319;
11. Kwiatek M., Gęca T., Biegaj-Fic J. (2011), Szkoła rodzenia – profil pacjentek oraz wpływ zajęć na przebieg porodu i stan noworodka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, tom 17, nr 3, s. 111-115;
12. Liberska H. (2014). Rozwój rodziny i rozwój w rodzinie [w:] I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, 221-240. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA;
13. McBridge B.A., Rane T.R. (1997). Role identity, role investments, and paternal involvement: Implications for parenting programs for men. Early Childhood Research Quarterly, 12,2: 173-197;
14. Nesterowicz-Wyborska J. (2011). Jak badać ojcostwo, czyli o potrzebie (re)konceptualizacji pojęcia ojcowskiego zaangażowania [w]: H. Liberska, A. Malina (red.), Wybrane problemy wspólczesnych małżeństw i rodzin, 137-148. Warszawa: Wydawnictwo Difin SA;
15. Redshaw M., Henderson J. (2013). Father’s engagement in pregnancy and childbirth; evidence from a national survey”, BMC – Pregnancy and Childbirth 2013;
16. Reniecka E. (2011). Idea rodzicielstwa bliskości [w]: H. Liberska, A. Malina (red.), Wybrane problemy współczesnych małżeństw i rodzin, 131-135. Warszawa: Wydawnictwo Difin SA;
17. Senator D. (2012). Teorai więzi Johna Bowlby’ego [w:] B. Tryjarska (red.), Bliskośc w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości, 17-39. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar;
18. Summersgill P. (1995). Rodzący mężczyzna, czyli odwet odepchniętych ojców [w:] J. Alexander, V. Levy, S. Roch (red.), Praktyka położnicza, 110-128. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL;
19. Szczypiorska A. (2013), Macierzyństwo: oczekując na narodziny dziecka, (w:) Rodzicielstwo wobec wyzwań współczesnego świata, Ateneum, Przegląd Familiologiczny, Rok I, 1;
20. Tryjarska B. (2012). Style przywiązania partnerów a tworzenie bliskich związków w dorosłości [w:] B. Tryjarska (red.), Bliskośc w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości, 185-217. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar;
21. Więznowska-Mączyńska K., Pięta B., Opala T. (2005), Za i przeciw porodu rodzinnego, Przegląd Ginekologiczno-Położniczy, tom 5, zeszyt 6, s. 351-355;
22. Wojaczek M. (2011). Rozwój więzi z dzieckiem w prenatalnym okresie życia [w:] E. Lichtenberg-Kokoszka, E. Janiuk, J. Dzierżanowski (red.), Ciąża c