Czym jest stres?

Mimo prężnego rozwoju nauk psychologicznych, nadal nie udało się ustalić jednoznacznej definicji pojęcia stresu. Przyczyną niniejszego stanu rzeczy jest z pewnością złożoność tego zjawiska. Stres jest bowiem swego rodzaju procesem, który odpowiedzialny jest za wywoływanie reakcji emocjonalnych o różnym charakterze i stopniu nasilenia. Co ciekawe, niemożliwe jest także wyodrębnienie jednolitych czynników odpowiedzialnych za wywoływanie stresu. Każdy z nas posiada inny zestaw cech oraz doświadczeń, które predysponują do przejawiania określonych reakcji emocjonalnych, na skutek kontaktu z czynnikiem potencjalnie stresogennym. Warto jednak wiedzieć, że zdaniem niektórych naukowców, stres stanowi proces adaptacyjny, dzięki któremu łatwiej jest nam rozpoznawać swoje możliwości, a tym samym funkcjonować w świecie społecznym.

Stres w chorobie nowotworowej

Podejrzenie choroby nowotworowej odpowiedzialne jest za wywołanie silnych emocji zarówno u pacjenta, jak i jego bliskich. Natomiast, rozpoznanie niniejszego zaburzenia stanowi początek istotnych zmian w dotychczasowym stylu życia, które niejednokrotnie związane są z uwolnieniem silnych emocji, a nawet lęku. Doświadczenie stresu w chorobie nowotworowej niejednokrotnie wzmacnia się w czasie trwania procesu leczenia. Niektóre z badań mogą wywoływać uczucie dyskomfortu, a oczekiwanie na ich wyniki często skłania pacjentów do pesymistycznych postaw wobec podjętej ścieżki leczenia. U części pacjentów dochodzi do intensyfikacji stresu pod wpływem niepewności o losy swoich bliskich i samego siebie. Mogą pojawiać się u nich także takie objawy, jak: kołatanie serca, intensywne pocenie się oraz duszności. Warto wiedzieć, że silne emocje nie opuszczają także tych pacjentów, którzy proces leczenia mają już za sobą. Zdarza się bowiem, iż dochodzi w ich przypadku do rozwoju syndromu Damoklesa (zgodnie z wierzeniami mitologii greckiej, nad jego głową wisiał ostry miecz, który wywoływał stałe poczucie zagrożenia). W niniejszym przypadku, pacjenci obawiają się nawrotu choroby i ciężko jest im powrócić do codziennego funkcjonowania.

Badania naukowe dowodzą, iż wykazywanie pozytywnego nastawienia, otrzymywanie właściwego wsparcia, jak również redukcja negatywnych emocji, posiadają istotne znaczenie dla przebiegu choroby oraz procesu leczenia. Dlatego też, tak ważne jest wykształcenie skutecznych metod radzenia sobie ze stresem, nie tylko w przebiegu choroby nowotworowej.

Powszechne sposoby radzenia sobie ze stresem

Każdy z nas w swoim życiu doświadcza sytuacji o zróżnicowanym natężeniu stresu. Z czasem, jesteśmy w stanie wykształcić efektywne sposoby radzenia sobie z nim. Niemniej jednak, doświadczenie sytuacji przewlekłego stresu, związanego nierozerwalnie z chorobą nowotworową, może wymagać od nas opracowania nowych metod zwalczania stresu, które przyczynią się do podniesienia naszego nastroju. Wśród najczęściej podejmowanych przez pacjentów strategii radzenia sobie z negatywnymi emocjami wyróżniamy:

• Poszukiwanie informacji na temat choroby i skutecznych metod leczenia;
• Rozmowę o problemach i poszukiwanie wsparcia zarówno wśród bliskich, jak i w gabinecie specjalisty (np. psychoonkologa);
• Stosowanie zaprzeczenia;
• Poszukiwanie wsparcia w modlitwie;
• Poczucie humoru;
• Próbę utrzymania dotychczasowych nawyków oraz stylu życia.

Warto wiedzieć, iż wykształcenie właściwych dla jednostki metod radzenia sobie ze stresem, a tym samym redukcja negatywnych emocji, wpływa na zwiększenie poczucia satysfakcji z życia, również w sytuacji choroby.

Trening autogenny Schultza jako sposób radzenia sobie ze stresem w przebiegu choroby nowotworowej

Wśród szeroko opisywanych metod radzenia sobie ze stresem w przebiegu choroby nowotworowej, szczególne miejsce zajmują techniki relaksacyjne. Jedną z najpopularniejszych z nich jest trening autogenny Schultza, który został uznany za oficjalną technikę psychoterapeutyczną już w pierwszej połowie minionego wieku. Celem treningu autogennego jest kształtowanie u pacjenta cech o charakterze adaptacyjnym, w tym wytrwałości oraz chęci podejmowania współpracy, które są niezwykle ważne w procesie leczenia choroby nowotworowej. Za sprawą prostych ćwiczeń, możliwe staje się osiągnięcie regeneracji sił psychicznych i fizycznych pacjenta, a ponadto osiągnięcie stanu odprężenia i oderwania się od codziennych zmartwień.

Na czym polega trening autogenny Schultza?

Podstawy treningu autogennego Schultza jesteśmy w stanie opanować w ciągu 12 tygodni. W tym czasie przechodzi się sześć, następujących po sobie etapów, które odpowiadają poszczególnym obszarom organizmu:

• Mięśniom;
• Naczyniom krwionośnym;
• Sercu;
• Układowi oddechowemu;
• Narządom jamy brzusznej;
• Głowie.
  

Niezwykle ważne jest, aby trening autogenny Schultza wykonywany był w atmosferze spokoju, na przykład w pozycji siedzącej, półleżącej lub leżącej. Ponadto, należy wykonywać go systematycznie, najlepiej 2-3 dziennie. Najpierw przez 15-20 minut, a następnie przez 15-30 minut.

Podczas pierwszych dwóch tygodni treningu należy pracować na wywoływaniem wrażenia ciężkości ciała. Osiągnięcie niniejszego stanu możliwe staje się poprzez sześciokrotne powtarzanie sugestii dotyczących określonych obszarów ciała. Na przykład: „moja lewa ręka staje się ciężka”; „moja prawa noga staje się ciężka”. Podczas wykonywania niniejszego ćwiczenia, warto powtarzać sobie pojedyncze sugestie o charakterze odprężającym. Na przykład: „jestem spokojny/a”; „czuję się odprężony/a”. I etap treningu ma pozwolić nam na osiągnięcie uczucia spokoju i odprężenia.

W czasie kolejnych dwóch tygodni należy pracować nad wywoływaniem uczucia ciepła w poszczególnych obszarach ciała. Osiągnięcie niniejszego stanu możliwe staje się poprzez powtarzanie sugestii: „czuję jak do mojej prawej ręki napływa ciepło”; „moja lewa noga staje się ciepła”. II etap treningu odpowiedzialny jest także za wywoływanie uczucia odprężenia u pacjenta.

W piątym i szóstym tygodniu treningu należy pracować nad osiągnięciem równomiernej i rytmicznej pracy serca. Osiągnięcie niniejszego stanu możliwe staje się poprzez powtarzanie sugestii: „czuję jak moje serce bije rytmicznie”; „moje serce bije rytmicznie i spokojnie”. III etap treningu ma za zadanie pomóc nam w kontroli czynności serca, podczas doświadczania nagłych zdarzeń o silnym natężeniu stresu.

Podczas kolejnych dwóch tygodni należy pracować nad uspokojeniem swojego oddechu. Możemy to osiągnąć poprzez powtarzanie sobie sugestii, które mogą brzmieć w podobny sposób: „oddycham spokojnie i głęboko”; „mój oddech jest spokojny i głęboki, czuję się odprężony”. IV etap treningu ma pomóc nam w zachowaniu równowagi oraz utrzymaniu prawidłowego oddechu, nawet w czasie sytuacji odznaczających się natężeniem negatywnych emocji.

W czasie dziewiątego i dziesiątego tygodnia treningu należy pracować nad wywoływaniem uczucia ciepła w okolicach splotu słonecznego. Możemy to osiągnąć poprzez powtarzanie sobie sugestii: „czuję jak do mojego brzucha napływa ciepło”; „mój brzuch staje się ciepły”.

V etap treningu autogennego Schultza może pomóc szczególnie tym osobom, które pod wpływem stresu odczuwają zaburzenia czynności układu trawiennego.

Ostatnie dwa tygodnie treningu polegają na wykształceniu umiejętności wywoływania wrażenia chłodnego czoła. Osiągniecie niniejszego stanu możliwe jest poprzez powtarzanie sobie następujących sugestii: „moje czoło staje się chłodne”; „do mojego czoła napływa przyjemne uczucie chłodu”. VI etap treningu może okazać się cennym wsparciem w przypadku pacjentów, u których dochodzi do pojawienia się problemów z pamięcią oraz koncentracją, podczas sytuacji o silnym natężeniu stresu.

Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania dotyczące treningu autogennego Schultza

Czy podczas wykonywania treningu może towarzyszyć nam muzyka?

Dźwięki otaczającej nas przyrody, szum morza oraz odpowiednio dobrana muzyka relaksacyjna jest w stanie pomóc nam osiągnąć szybsze uczucie odprężenia podczas wykonywania treningu autogennego Schultza.

Czy trening autogenny Schultza musi być wykonywany pod okiem specjalisty?

Niniejsza technika relaksacji nie jest trudna w opanowaniu. Dlatego też, możemy wykonywać ją samodzielnie, w zaciszu własnego domu lub pod okiem specjalisty, na przykład w gabinecie terapeutycznym.

W jakich miejscach możemy spotkać się z treningiem autogennym Schultza?

Niniejsza technika relaksacji stosowana jest nie tylko w gabinecie psychoterapeutycznym. Warto wiedzieć, że możemy spotkać się z nią także na oddziałach szpitalnych, gdzie prowadzona jest pod okiem przeszkolonego personelu.

Czy warto korzystać w filmów instruktażowych, dostępnych w internecie?

Jeśli trudno jest nam przeprowadzić skuteczną relaksację w pojedynkę, możemy skorzystać z bezpłatnych filmów instruktażowych dostępnych powszechnie w internecie. Warto jednak wiedzieć, że niektóre z nich mogą prowadzone być w sposób nieprawidłowy lub taki, który nie odpowiada naszym indywidualnym preferencjom.

Podsumowanie

Stres jest naturalnym zjawiskiem, które towarzyszyć nam może na różnych etapach życia, również w sytuacji choroby. I chociaż w większości przypadków posiada on charakter adaptacyjny, niejednokrotnie może negatywnie wpływać na stan naszego zdrowia i determinację do podejmowania dalszych działań terapeutycznych. Dlatego też, tak ważne jest opracowanie efektywnych strategii radzenia sobie ze stresem. Jedną z technik, która jest w stanie pomóc nam w osiągnięciu stanu odprężenia, może okazać się trening autogenny Schultza.

Bibliografia

1. Basińska B. (2001), Radzenie sobie z konfrontacją stresową a kontinuum zdrowie – choroba nowotworowa, „Psychoonkologia”, nr 8(1);
2. Benson H., Frankel H., Apfel R., Daniels M.D., Schniewind H.E., Nemiah J.C., Sifneos P.E., Crassweller K.D., Greenwood M.M., Kotch J.B., Arns P.A., Rosner B., Treatment of anxiety: A comparison of the usefulness of self-hypnosis and a meditational relaxation technique, „Psychotherapy and Psychosomatics” 1978, nr 30;
3. Heszen I. (2013), Psychologia stresu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN;
4. Juczyński Z. (2000), Radzenie sobie ze stresem spowodowanym chorobą nowotworową, [w:] K. de Walden-Gałuszko (red.), Psychoonkologia, Kraków: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego;
5. Zieliński P., Wprowadzenie do przedmiotu: Metody relaksacyjno-koncentrujące, „Pedagogika. Prace Naukowe. Przyznawanie głębi do kręgu słów, myśli, idei i działań”, t. 8-9-10, red. S. Podobiński, B. Snoch, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, Częstochowa 1999-2000-2001.