Cytologia – informacje ogólne

Cytologia to badanie polegające na pobraniu komórek ze śluzówki tarczy szyjki macicy i kanału szyjki macicy. Pobrany materiał jest odpowiednio konserwowany, barwiony i oceniany pod mikroskopem pod kątem obecności atypowych komórek. Cytologia pozwala na wykrycie stanów przedrakowych i raka szyjki macicy na wczesnym stadium, umożliwiając zastosowanie leczenia oszczędzającego i poprawiając rokowanie pacjentek.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje cytologii:

• cytologię klasyczną (konwencjonalną),
• cytologię płynną (cienkowarstwową, LBC- liquid-based cytology).

Obie metody charakteryzują się znaczną swoistością, a ich czułość jest podobna. W niektórych badaniach wykazano niewielką przewagę LBC w zakresie czułości, która nie została jednak potwierdzona w badaniach randomizowanych. Każda z wymienionych technik ma zastosowanie w diagnostyce raka szyjki macicy. 

Cytologia klasyczna (konwencjonalna)

Cytologia klasyczna polega na pobraniu materiału cytologicznego przy pomocy szczoteczki na szkiełko, następnie materiał jest utrwalany przy pomocy odpowiednich preparatów i barwiony hematoksyliną i eozyną lub barwnikiem Papanicolaou. Konwencjonalna cytologia jest powszechnie uznaną metodą, jednak ma swoje ograniczenia, wśród których możemy wyróżnić konieczność szybkiego utrwalenia materiału po pobraniu, zróżnicowana jakość próbek, w tym okazjonalnie pojawiające się niesatysfakcjonujące wyniki, które wymagają powtórzenia.   

Cytologia płynna (cienkowarstwowa, LBC- liquid-based cytology)

Cytologia na podłożu płynnym polega na pobraniu materiału przy pomocy szczoteczki, podobnie jak podczas cytologii klasycznej. W cytologii płynnej całość materiału jest przenoszona do pojemnika z roztworem rozpuszczalnika, następnie przy pomocy cytometrii przepływowej komórki nabłonka zostają oddzielone od innych komórek np. zapalnych, komórek krwi, które w przypadku cytologii klasycznej mogą utrudniać interpretację.

Z próbki pobranej podczas badania cytologii płynnej można wykonać dodatkowe badania: PCR DNA HPV i badanie markerów nowotworowych (p16, Ki67), co umożliwia dokładniejszą ocenę bez konieczności pobierania kolejnych próbek.

Porównanie metod cytologicznych

Sposób pobrania materiału do badania cytologicznego nie różni się istotnie między cytologią płynną, a klasyczną. Komórki są pobierane przy pomocy specjalnych szczoteczek. W przypadku cytologii klasycznej komórki są przenoszone na szkiełko i utrwalane, a w cytologii płynnej cały materiał zostaje wprowadzony do pojemnika z płynnym podłożem. Odmienna technika badania skutkuje tym, że w przypadku cytologii cienkowarstwowej można odizolować komórki nabłonka od np. komórek zapalnych, komórek krwi. W przypadku cytologii klasycznej takie komórki utrudniają ocenę preparatu. Wiąże się to z wyższym odsetkiem niesatysfakcjonujących rozmazów w cytologii klasycznej w porównaniu z cienkowarstwową.

Jak dotąd nie ma jednoznacznych danych, które wskazywałyby, że czułość i swoistość cytologii płynnej jest w istotny sposób wyższa od czułości i swoistości cytologii klasycznej, ponieważ pobranie materiału następuje dokładnie w taki sam sposób.  

Potencjalne korzyści, które się pojawiają wynikają z faktu innego sposobu przygotowania materiału do badania, co skutkuje możliwością uzyskania bardziej czytelnego obrazu, a zatem mniej badań zostanie uznane jako niemożliwe do oceny ze względów technicznych. Następstwem tego jest nieco większa czułość w zakresie rozpoznawania mniej nasilonych zmian w obrębie szyjki macicy.

Korzyścią cytologii płynnej jest możliwość wykonania jednocześnie cytologii i analizy pod kątem DNA HPV, co według danych może zwiększyć czułość diagnostyki. Dodatkową zaletą cytologii płynnej jest możliwość wykonania oznaczenia markerów nowotworowych z pobranej próbki.

Natomiast jako zaletę cytologii klasycznej uznaje się wyższą czułość w diagnostyce zmian bardziej zaawansowanych np. dysplazji dużego stopnia. 

Cytologia klasyczna a cytologia płynna (LBC) – podsumowanie

Cytologia klasyczna i płynna zostały uznane przez różne towarzystwa krajowe i międzynarodowe za równorzędne metody diagnostyki zmian w obrębie szyjki macicy, ze względu na podobną czułość, potwierdzoną w licznych badaniach i zgodnie z rekomendacjami.

W bezpłatnych badaniach przesiewowych w Polsce stosowana jest cytologia klasyczna, ze względu na niższy koszt badania. Regularne wykonywanie cytologii, niezależnie od techniki badania, ma kluczowe znaczenie we wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy.

Bibliografia:

1. Siebers A. Klinkhamer P. Grefte M. et al. „Comparison of Liquid-Based Cytology With Conventional Cytology for Detection of Cervical Cancer Precursors- A Randomized Controlled Trial” JAMA 2009- Vol 302, No.16
2. Karnon J, Peters J, Platt J, Chilcott J, McGoogan E, Brewer N. Liquid-based cytology in cervical screening: an updated rapid and systematic review and economic analysis. Health Technol Assess 2004;8(20).
3. Klinkhamer, P.J.J.M., Meerding, W.J., Rosier, P.F.W.M. and Hanselaar, A.G.J.M. (2003), Liquid‐based cervical cytology. Cancer, 99: 263-271.
4. Karimi-Zarchi M, Peighmbari F, Karimi N, Rohi M, Chiti Z. A Comparison of 3 Ways of Conventional Pap Smear, Liquid-Based Cytology and Colposcopy vs Cervical Biopsy for Early Diagnosis of Premalignant Lesions or Cervical Cancer in Women with Abnormal Conventional Pap Test. Int J Biomed Sci. 2013;9(4):205-210.
5. Phaliwong P, Pariyawateekul P, Khuakoonratt N, Sirichai W, Bhamarapravatana K, Suwannarurk K. Cervical Cancer Detection between Conventional and Liquid Based Cervical Cytology: a 6-Year Experience in Northern Bangkok Thailand. Asian Pac J Cancer Prev. 2018;19(5):1331-1336.
6. Zheng B, Austin RM, Liang X, Li Z, Chen C, Yan S, Zhao C. Bethesda System reporting rates for conventional Papanicolaou tests and liquid-based cytology in a large Chinese, College of American Pathologists-certified independent medical laboratory: analysis of 1394389 Papanicolaou test reports. Arch Pathol Lab Med. 2015 Mar;139(3):373-7.
7. Nishio H, Iwata T, Nomura H, Morisada T, Takeshima N, Takano H, Sasaki H, Nakatani E, Teramukai S, Aoki D. Liquid-based cytology versus conventional cytology for detection of uterine cervical lesions: a prospective observational study. Jpn J Clin Oncol. 2018 Jun 1;48(6):522-528.8. Maurizio Martini, Sara Capodimonti, Tonia Cenci, Mirna Bilotta, Guido Fadda, Luigi Maria Larocca, Esther Diana Rossi; To Obtain More With Less: Cytologic Samples With Ancillary Molecular Techniques—The Useful Role of Liquid-Based Cytology. Arch Pathol Lab Med 1 March 2018; 142 (3): 299–307.