Co to jest samobadanie piersi?

Samobadanie piersi (breast self-examination, BSE) jest metodą profilaktyki wtórnej raka piersi. Polega na regularnym oglądaniu i badaniu palpacyjnym własnych piersi, według określonego schematu, zwracając uwagę na wszelkie zmiany. Pozwala kobiecie na poznanie budowy swoich piersi i wczesne wykrycie nieprawidłowości. 

W jakim celu wykonuje się badanie piersi?

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym i drugą najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych u kobiet w Polsce. Zmiany wykryte we wczesnym stadium w ponad 90% przypadków mogą być skutecznie leczone. Ponad 50% przypadków raka piersi u kobiet jest wykrywanych przez pacjentki w badaniu palpacyjnym. Dlatego tak ważna jest świadomość wyglądu własnych piersi, oraz czujność i regularność w samobadaniu. 

Kiedy należy wykonać badanie piersi?

Badanie piersi powinno się wykonywać od 20 roku życia, co miesiąc.

U kobiet miesiączkujących najlepiej przeprowadzić je pomiędzy 6 a 10 dniem cyklu (po miesiączce), aby uniknąć bolesności piersi podczas palpacji.

Kobiety po menopauzie i w ciąży mogą wykonywać badanie palpacyjne piersi  w wybranym dniu miesiąca. Ważna jest regularność badania.

Samobadanie piersi krok po kroku

W pozycji stojącej

Oglądanie

• Rozbierz się do pasa i stań przed lustrem trzymając ręce wzdłuż ciała
• Powtórz oględziny w pozycji z rękami założonymi za głowę
• Obejrzyj piersi z rękami opartymi na biodrach
• W wyżej wymienionych pozycjach obejrzyj dokładnie swoje piersi, zwracając uwagę na: 
  • Zmiany w kształcie, symetrii i ułożeniu piersi
  • Wciągnięcia, zmarszczenia lub przebarwienia skóry w okolicach gruczołów sutkowych
  • W ocenie weź pod uwagę poprzednie badania, oraz porównanie z drugą piersią
  • Zmiany w wyglądzie brodawek sutkowych np. wciągnięcie, przebarwienie, owrzodzenie, zmiany w kierunku ustawienia
  • Zmiany w okolicy pachowej, szczególnie znaczne powiększenie węzłów chłonnych

Badanie palpacyjne

• Można wykonać pod prysznicem, namydlając ciało
• Unieś zgiętą w łokciu lewą rękę, połóż ją z tyłu głowy
• Prawą ręką przy pomocy trzech płasko ułożonych palców (wskazującego, środkowego i serdecznego) badaj lewą pierś, uciskając ją i wykonując w punkcie ucisku koliste ruchy
• Tkanka piersi powinna być oceniona stosując stopniowany ucisk: od badania powierzchownego, po głębokie 
• Badanie można przeprowadzić na różne sposoby:
  • Ruchy w kształcie koncentrycznych okręgów- zbadaj całą pierś, zataczając spiralnie zgodnie z ruchem wskazówek zegara coraz mniejsze okręgi, zbliżając się ku brodawce
  • Ruchy promieniste- należy podzielić pierś podobnie do tarczy zegara i przesuwać dłoń od brodawki w kierunku godziny 12, a następnie 1,2,3 i kolejnych
  • Ruchy góra dół- pierś podziel na wąskie, pionowe pasy, kieruj ruch ręki na przemian do góry i do dołu, zataczając małe koła
  • Zalecane jest wybranie jednej metody i trzymanie się jej w kolejnych badaniach

• Zbadaj dokładnie brodawkę sutkową, delikatnie ściskając ją kciukiem i palcem wskazującym. Zwróć uwagę na obecność wydzieliny i jej charakter
• Zbadaj dół pachowy, sprawdź czy wyczuwalne są węzły chłonne pachowe
• Pamiętaj, aby nie pominąć żadnego fragmentu piersi
• W ten sam sposób zbadaj drugą pierś

W pozycji leżącej

• Połóż się na wznak i wsuń złożony ręcznik lub poduszkę pod lewą łopatkę (takie ułożenie ułatwi dostęp do większej powierzchni gruczołu piersiowego)
• Lewą rękę połóż pod głowę 
• Prawą ręką zbadaj lewą pierś, stosując techniki opisane podczas badania w pozycji stojącej
• W taki sam sposób zbadaj prawą pierś
• Zbadaj okolicę pachową

W jakiej sytuacji zgłosić się do lekarza?

Ból piersi, zmiany skórne, wyciek z brodawki, guzek, znaczne zmiany w rozmiarze czy kształcie piersi są wskazaniem do wykonania badania klinicznego piersi przez lekarza ginekologa lub onkologa oraz skierowania pacjentki na badania obrazowe. Niezależnie od nieprawidłowości w samobadaniu, należy zgłaszać się na przesiewowe badanie mammograficzne, które jest w stanie wykryć zmiany niewyczuwalne podczas badania palpacyjnego.

Samobadanie piersi – podsumowanie

Świadomość wyglądu własnych piersi oraz regularne wykonywanie samobadania wzbudza czujność onkologiczną, inicjuje szybszy proces diagnostyczny i pozwala osiągnąć korzystniejsze wyniki leczenia. Samobadanie piersi jest pierwszym elementem w procesie diagnostycznym zmian w piersi, dlatego tak istotne jest edukowanie kobiet w tym zakresie. Niezależnie od samobadania piersi warto regularnie wykonywać USG piersi lub mammografię. Rodzaj i częstość wykonywania badania należy skonsultować z lekarzem.

Bibliografia

1. J. Henderson, D. Duffee, T. Ferguson “Breast Examination Techniques” July 31st 2020, StatPearls Publishing
2. J. P. Kösters, P. C. Gøtzsche “Regular self-examination or clinical examination for early detection of breast cancer” Cochrane Database of Systematic Reviews 2003, Issue 2
3. A. B. Miller, C. J. Baines “The role of clinical breast examination and breast self-examination” Preventive Medicine, Volume 53, Issue 3, 2011, Pages 118-120
4. A. Miller “Practical Applications for Clinical Breast Examination (CBE) and Breast Self-Examination (BSE) in Screening and Early Detection of Breast Cancer” Breast Care 2008; 3:17-20
5. Z. Chouliara, V. Papadioti-Athanasiou, K. Power, V. Swanson “Practice of and Attitudes toward Breast Self-Examination (BSE): A Cross-Cultural Comparison between Younger Women in Scotland and Greece” Health Care for Women International, 2004, 25:4, 311-333
6. B. Ślusarska, G. Nowicki, E. Łachowska, H. Piasecka, A. Marciniak „Knowledge of women concerning breast cancer prevention in selected socio-demographic conditions.” Med Og Nauk Zdr., 2016, 22(1), 59-65