+48 881 20 20 20
+48 881 20 20 20

Mięśniaki macicy - przyczyny, diagnostyka i leczenie

Mięśniaki macicy są łagodnymi zmianami powstającymi z nadmiernie powstających komórek mięśniowych gładkich. Są to najczęstsze niezłośliwe choroby proliferacyjne narządu rodnego, jednak dokładna ich częstość nie jest znana, gdyż część przypadków przebiega bezobjawowo i nie jest diagnozowanych.

Badania histopatologiczne wyciętych macic wskazują na obecność mięśniaków w siedmiu na dziesięć preparatów. Może odzwierciedlać to w pewnym stopniu, jak częste jest to zjawisko, biorąc pod uwagę kliniczne i bezobjawowe mięśniaki. Rozpatrując tylko pierwszą grupę, szacuje się, że są przyczyną problemów zdrowotnych u 25% kobiet w populacji ogólnej i u 30-40% powyżej 40 roku życia. Są także najczęstszą przyczyną histerektomii.

Rozróżnia się kilka typów mięśniaków macicy:

  • Podsurowicówkowe – surowicówka to błona zbudowana z tkanki łączne pokrywająca macicę, mięśniaki rosną „na zewnątrz”
  • Śródścienny – najczęstszy typ umiejscowiony się między warstwami mięśni macicy.
  • Podśluzówkowy – rozwijający się tuż pod warstwą śluzową, potencjalnie stwarzający największe ryzyko wystąpienia objawów klinicznych.
  • Mięśniak uszypułowany – masa mięśniaka utrzymuje łączność ze ścianą macicy poprzez wąski fragment tkanki.
mięśniaki macicy

Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej zadawane lekarzom pytania.

Co jest przyczyną mięśniaków macicy?

Mechanizm rozwoju mięśniaków nie jest w pełni wyjaśniony, ale obecnie przyjmuje się, że wysokie stężenie estrogenu odgrywa dominującą rolę w ich patogenezie, dlatego też typowo występują w okresie reprodukcyjnym, gdy gospodarka hormonalna kobiet jest w pełnym rozkwicie. Po menopauzie mięśniaki zazwyczaj zmniejszają swe rozmiary. Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju mięśniaków jest otyłość i wysokotłuszczowa dieta. Wykazano, ze kobiety o masie 70 kg mają 3-krotnie wyższe ryzyko zachorowania od kobiet w przedziale 50-60 kg. Pomimo tego, że nie wskazano konkretnego genu zwiększającego ryzyko, predyspozycje genetyczne zostały dość dobrze udokumentowane – pokrewieństwo I stopnia zwiększa szanse na zachorowanie 2,5x, biorąc pod uwagę przypadki mięśniaków w młodym wieku zależność jest jeszcze większa. Wczesna pierwsza miesiączka, nierództwo, późna pierwsza ciąża, duże odstępy czasowe między porodami, a także rasa czarna również korelują ze zwiększoną częstością występowania mięśniaków. Związek między występowaniem mięśniaków a stosowaniem doustnych leków antykoncepcyjnych nadal nie jest do końca poznany.

Kiedy należy podejrzewać mięśniaki macicy?

Mięśniaki macicy zazwyczaj są bezobjawowe i wykrywa się je przez przypadek w czasie badania wykonywanego z innego powodu. Ewentualne dolegliwości zależą od wielkości oraz lokalizacji zmiany. Bardzo duże guzy umiejscowione podsurowicówkowo mogą nie dawać żadnych objawów, a już niewielkie mięśniaki wpuklające się w światło macicy mogą spowodować np. obfite krwawienia. Najczęstsze objawy to intensywne krwawienia i bóle podbrzusza związane z miesiączką, ale mogą wystąpić też bóle lędźwi, krwawienia między miesiączkami, bolesne współżycie, czy nieustanne parcie na mocz. W rzadszych przypadkach mięśniaki mogą stać się przyczyną trudności w zajściu w ciążę, zaparć, wzdęć brzucha, a nawet niedrożności przewodu pokarmowego lub wodonercza, na wskutek uciśnięcia jelit lub moczowodu.

Jak groźne są mięśniaki macicy?

Mięśniaki są zmianami łagodnymi, to znaczy, że zazwyczaj nie stanowią bezpośredniego zagrożenia życia. W rzadkich sytuacjach, obecnie szacowanych w około jeden na tysiąc występuje forma złośliwa, która wiąże się ze znacznie poważniejszym rokowaniem – wg badań prowadzonych przez National Cancer Institue w ramach programu SEER pięć lat przeżywa 63% kobiet, którym zdiagnozowana mięsaka macicy w stopniu I, czyli ograniczonym do macicy, 36% z naciekaniem okolicznych tkanek i węzłów chłonnych (stadium II i III) oraz 14% w przypadku przerzutów odległych (stadium IV). Ryzyko to jednak jest na tyle niewielkie, że w przypadku zdiagnozowania mięśniaka nie zaleca się standardowo usunięcia macicy, jeśli nie ma ku temu dodatkowych wskazań. Odmianę złośliwą należy podejrzewać, jeśli guz agresywnie wzrasta po okresie menopauzy. Istnieją także sytuacje kliniczne, w których komórki mięśniaka pomimo swego łagodnego charakteru odrywają się od natywnej masy i przemieszczają się do odległych regionów organizmu, mogąc stworzyć zagrożenie dla życia, jeśli dostaną się do serca lub płuc. Na szczęście takie sytuacje są opisywane w literaturze bardzo rzadko.

Jak się diagnozuje mięśniaki macicy?

Bardzo duże zmiany mogą być wyczuwalne w badaniu palpacyjnym, jednak złotym standardem diagnostyki mięśniaków macicy jest przezpochwowe badanie ultrasonograficzne [TSV – transvaginal ultrasound]. Są one najczęstszą nieprawidłowością stwierdzaną podczas tego badania. Rozróżniamy mięśniaki hiperechogenne, gdy skalcyfikowane, lub hypoechogenne, gdy są dobrze unaczynione. Tomografia komputerowa nie zapewnia wystarczająco szczegółowego obrazu, w porównaniu z USG cechuje się mniejszą swoistością rozpoznawania zmian i wiąże się z napromienianiem miednicy, ale również jest wykorzystywana. MRI jest najdokładniejszym badaniem przy diagnostyce mięśniaków, jednak ze względu na niską dostępność nie jest standardem w postępowaniu.

Badania obrazowe pozwalają na określenie lokalizacji i wielkości mięśniaka, jednak nie dają pewności co do właściwości biologicznych zmiany. Nowotwór złośliwy może sugerować szybki wzrost lub wzrastanie po menopauzie, a także cechy inwazji otaczających tkanek, tzn. przekraczanie warstwy mięśniowej i niszczenie naciekanych struktur. Cechą procesu złośliwego jest wnikanie do światła naczyń limfatycznych i krwionośnych, wędrowanie do odległych rejonów organizmu i tworzenie przerzutów zdolnych do proliferacji, angiogenezy (tworzenia nowych naczyń) i destrukcji lokalnych tkanek. Biopsja nie jest wskazana – w sytuacji, w której badania obrazowe stwarzają wątpliwości co do łagodnego charakteru mięśniaka postępowanie chirurgiczne jest wskazane.

Jak mięśniaki mogą wpłynąć na możliwość posiadania dziecka?

Mięśniaki macicy rzadko utrudniają zajście w ciążę – stanowią 3% przyczyn niepłodności u kobiet. Najczęściej kobiety z mięśniakami normalnie donoszą ciążę. Współistniejąca niepłodność najczęściej towarzyszy typowi podśluzówkowemu, także bardzo duże zmiany mogą wpłynąć na płodność zatykając ujście jajowodów. Po odpowiednim leczeniu szanse na zapłodnienie znacznie wzrastają.

Jakie opcje terapeutyczne są dostępne w przypadku mięśniaków macicy?

Leczenie można podzielić na farmakologiczne i zabiegowe. Postępowanie zależy od wieku pacjentki, jej stanu ogólnego, preferencji, wielkości i lokalizacji mięśniaków oraz występowania objawów. Bezobjawowe z reguły nie wymagają interwencji, ale należy poddać je specjalistycznej kontroli co kilka miesięcy. Standardowo, jeśli kobieta posiada liczne i duże mięśniaki macicy lub przebiegające z nasilonymi objawami, kobietom proponuje się metody zabiegowe.

Kiedy należy zastosować leczenie farmakologiczne i jakie leki się stosuje?

Pacjentki z niewielkimi lub umiarkowanymi objawami, u których nie ma wątpliwości, co do łagodności zmiany mogą otrzymać leczenie farmakologiczne. Stosuje się je też, jako metodę zmniejszającą rozmiar guza przed zabiegiem. Jedyne leki, które mają zarejestrowane wskazania do farmakoterapii mięśniaków macicy to obecnie: analogi gonadoliberyny oraz octan uliprystalu.

mięśniaki leczenie farmakologiczne

Czym różnią się od siebie te grupy leków?

Analogi gonadoliberyn (GnRH – gonadotropin-realising hormone) są najstarszą grupą leków stosowanych w leczeniu mięśniaków i jednocześnie najlepiej przebadaną. Działają poprzez hamowanie wydzielania substancji produkowanych przez przysadkę, które stymulują jajniki do produkcji hormonów płciowych, w tym estrogenów. Prowadzi to do zmniejszenia masy mięśniaków, wielkości krwawień oraz nasilenie bólu w ciągu maksymalnie dwunastu tygodni, niestety jednak objawy mogą nawrócić po przerwaniu terapii. Ponadto, leków tych nie można stosować dłużej, niż 6 miesięcy ze względu na demineralizację kości. Specjalista może zalecić terapię kombinowaną, w której analogii GnRH są łączone z pochodnymi estrogenowymi oraz progesteronowymi (terapia add back), dzięki czemu terapię można kontynuować dłużej, bez uciążliwych działań niepożądanych, takich jak uderzenia gorąca i suchości w pochwie.
Octan uripristalu jest pierwszym lekiem z grupy selektywnych modulatorów receptora progesteronowego, który można stosować doustnie. Mechanizm działania opiera się na częściowym antagonizmie wobec progesteronu, co hamuje owulację i działa antyproliferacyjnie i proapoptotycznie na komórki mięśniaka. Kliniczny efekt jest bardzo dobry, porównywalny do analogów gonadoliberyny, jednak dzięki nie ingerowaniu w gospodarkę etrogenową, leki te wywołują mniej efektów ubocznych i są lepiej tolerowane przez pacjentki.
Stosowane są też inne leki, które mogą być używane w szczególnych sytuacjach klinicznych takie jak: wkładka wewnątrzmaciczna uwalniająca lewonorgestrel, kwas transeksamowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, danazol, doustna antykoncepcja i hormonalna terapia zastępcza.

Jakie rodzaje zabiegów można przeprowadzać na mięśniakach macicy?

Pomimo licznych zalet farmakoterapii, to metody chirurgiczne umożliwiają pełne wyleczenie.

Stosowane są dwie metody:
• Histerektomia jest najczęściej wykonywanym zabiegiem u pacjentek z mięśniakami macicy. Polega na laparoskopowym lup laparotopowym usunięciu całej macicy i jest zalecana kobietom, które nie planują już zachodzić w ciąże. Może być całkowita i częściowa – z pozostawieniem szyjki macicy.
• Miomektomia polega na wyłuszczeniu mięśniaka miejscowo z pozostawieniem macicy i możliwością prokreacji w przyszłości. Może być wykonywana poprzez laparoskopię, laparotomię, a w przypadku niewielkich mięśniaków podśluzowych – histeroskopię.
Sposób laparoskopowy wiąże się z niższym ryzykiem poważnych powikłań, lepszym efektem kosmetycznym, mniejszymi dolegliwościami bólowymi krótszą hospitalizacją i rekonwalescencją w stosunku do laparotomii, a także mniejszymi kosztami, pomijając finansową amortyzację niezbędnego sprzętu. Niemniej jednak, w przypadku bardzo rozległych zmian laparotomia może być konieczna.

Czy zabieg laparoskopowy jest mniej skuteczny od laparotomii?

Duże randomizowane badanie dowiodło, że laparoskopia jak i laparotomia wiążą się z taką samą szansą zajścia w ciążę i takim samym ryzykiem poronienia, pęknięcia mięśnia macicy lub porodu przedwczesnego w kolejnej ciąży. Ukazało się badanie, w którym laparotomia wiązała się z odrobinę mniejszą częstością nawrotów mięśniaków. Laparoskopia natomiast wiąże się z krótszym okresem hospitalizacji i rekonwalescencji, mniejszymi dolegliwościami bólowymi i znacznie lepszym efektem kosmetycznym.
W przypadku bardzo dużych zmian laparotomia jest metodą z wyboru, można jednak próbować farmakologicznie zmniejszyć masę guza i następnie resekować go mniej inwazyjnym sposobem. Optymalną metodę leczenia wybiera specjalista wraz z pacjentką.

Czy istnieją metody alternatywne dla leczenia chirurgicznego?

Mniej rozpowszechnioną metodą jest embolizacja tętnicy macicznej (UAE – uterine artery embolization), czyli zabieg niszczący guz poprzez zatrzymanie do niego dopływu krwi. Wg niektórych badań występuje nieco większa częstość komplikacji w przyszłej ciąży w porównaniu do laparoskopii oraz nieco większy wskaźnik nawrotu mięśniaków, jednak niewątpliwą zaletą tego zabiegu jest minimalna inwazyjność, w związku z czym embolizację można wykonywać nawet u bardzo obciążonych pacjentek oraz krótszy czas rekonwalescencji. Metodę tę można stosować również w przypadku nadmiernych krwawień z innych przyczyn, np. położniczych lub adenomiozy.
Termoablacja ultradźwiękowa (HIFU – high intensity focused ultrasound) jest metodą zarejestrowaną w 2004 r. przez Agencję Leków i Żywności (FDA – Food and Drug Administration) do leczenia mięśniaków macicy, polegającą na skierowaniu wiązki energii wprost do guza, podnosząc temperaturę do 65-85°C i powodując nekrozę koagulacyjną. Sąsiednie tkanki nie ulegają uszkodzeniu. Proceder jest monitorowany w czasie rzeczywistym poprzez obrazowanie rezonansu magnetycznego (MRI – magnetic resonance imaging) lub ultrasonograficzne. Termoablacja ultradźwiękowa jest minimalnie inwazyjna lub nieinwazyjna, wymaga jednak hospitalizacji, stosowania znieczulenia ogólnego i rekonwalescencji. Badania wykazały, że jest to metoda bezpieczna, eliminująca objawy mięśniaków z minimalnym ryzykiem powikłań wymagających bardziej inwazyjnych metod. Tę innowacyjną metodę stosuje się też do leczenia raka prostaty i innych złośliwych nowotworów, schorzeń neurologicznych, jak choroba Parkinsona, a także w medycynie estetycznej. Niestety, w Polsce jest stosowana w bardzo niewielu ośrodkach.

mapa dojazdu

Centrum Medyczne Meavita

Nasza lokalizacja

ul. Rusznikarska 14 lokal XX,
31-261 Kraków

Rejestracja pacjentów

pon – czw: 8:00 – 18:00
pt: 8:00 – 16:00
+48 881 20 20 20
+48 881 30 30 30
kontakt@meavita.pl

Fizjoterapia

mgr Ewelina Bijak
+48 881 03 03 07

mgr Konrad Węgliński
+48 881 91 91 60

fizjoterapia@meavita.pl

Poradnia dietetyczna

mgr Aneta Żebrowska

dietetyka@meavita.pl

Infolinia testy prenatalne

+48 881 03 03 03

Poradnia psychologiczna

mgr Gabriela Czarnecka
+48 881 03 03 04

mgr Dorota Stachnik
+48 881 03 03 05

mgr Aleksandra Wasilewska

psychologia@meavita.pl

Inspektor Ochrony Danych

Łukasz Długosz
iod@meavita.pl

Nasze strony

Media społecznościowe

Współpraca

Treści publikowanie na stronie mają charakter informacyjny oraz edukacyjny, nie stanowią porady medycznej.