Wizyta u ginekologa jest dla wielu kobiet stresująca, szczególnie dla dziewcząt, kobiet niewspółżyjących i po raz pierwszy wybierających się na kontrolę ginekologiczną. Dobrym sposobem na zredukowanie stresu i dyskomfortu związanego z badaniem jest uzyskanie informacji z zaufanych źródeł na temat odpowiedniego przebiegu wizyty ginekologicznej, pytań zadawanych przez ginekologów oraz dodatkowych badań które mogą zostać zlecone. Odpowiednie podejście i delikatność lekarza pozwalają na poprawę komfortu pacjentki przed i w trakcie badania oraz zachęcają pacjentki do kolejnych wizyt.  

W jakich sytuacjach wskazana jest wizyta dziewicy u ginekologa?

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, optymalny czas pierwszej wizyty w Poradni Ginekologicznej dla dziewcząt to wiek między 12. a 15. rokiem życia, zwykle po pierwszej miesiączce.

Podczas pierwszej wizyty lekarz ocenia przebieg cyklu miesiączkowego oraz istnieje możliwość kwalifikacji do szczepienia przeciwko wirusowi HPV (za zgodą pacjentki i rodziców). Pierwsza wizyta najczęściej ma charakter edukacyjny na temat fizjologii żeńskiego układu płciowego, seksualności, oraz różnych metod antykoncepcji (w zależności od wieku dziewczynki).

Do ginekologa dziecięcego powinny zgłosić się dziewczęta szczególnie w przypadku wystąpienia objawów dotyczących układu rozrodczego:

• Nieprawidłowych krwawień z dróg rodnych
• Dolegliwości bólowych brzucha, podbrzusza
• Urazu narządów płciowych, miednicy mniejszej
• Podejrzenia wady rozwojowej narządów płciowych
• Zaburzeń pokwitania
• Zaburzeń miesiączkowania
• Zakażenia narządów płciowych

U kobiet niewspółżyjących zaleca się regularne, coroczne wizyty kontrolne u ginekologa oraz zgłaszanie się w każdym przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości.

Jak odpowiednio wybrać lekarza?

Badanie ginekologiczne osoby małoletniej powinno być przeprowadzone przez doświadczonego lekarza ginekologa dziecięcego- kobietę, lub ewentualnie mężczyznę, w towarzystwie położnej. 

W przypadku dorosłych kobiet niewspółżyjących badanie powinien przeprowadzić doświadczony lekarz ginekolog-położnik. Osoba przeprowadzająca badanie powinna wykazać się należytym zrozumieniem pacjentki, delikatnością i umiejętnym wykonaniem badania z dostosowaniem np. rozmiaru wzierników do odpowiedniej pacjentki.

Jakich pytań należy się spodziewać na pierwszej wizycie?

Podczas wizyty lekarz może zapytać o:

• powód zgłoszenia się do ginekologa,
• przebieg dotychczasowego rozwoju somatyczno-płciowego,
• datę pierwszej i ostatniej miesiączki,
• długość cykli menstruacyjnych,
• aktywność seksualną,
• przebyte zakażenia intymne.

Należy szczerze odpowiedzieć na pytanie o aktywność seksualną, aby lekarz odpowiednio dostosował swoje podejście do konkretnej sytuacji, wykazując się szczególną wyrozumiałością i delikatnością. Ginekolog może spytać również o inne choroby aktualnie występujące, przewlekłe, wywiad chorób w rodzinie, oraz warunki socjoekonomiczne.

Na czym polega badanie ginekologiczne dziewicy?

Badanie przedmiotowe ogólne

• Stan ogólny i emocjonalny
• Rozwój fizyczny (masa ciała, wzrost, BMI, typ budowy ciała, proporcje, obecność cech dysmorficznych, wad rozwojowych)
• Wygląd skóry całego ciała
• Stadium rozwoju płciowego (według skali Tannera)
• Typ owłosienia

Badanie ginekologiczne dziewicy

W pierwszym etapie badania lekarz ocenia skórę i błonę śluzową zewnętrznych narządów płciowych, przyśrodkowych powierzchni ud, pośladków, odbytu, krocza, warg sromowych większych i mniejszych oraz długość i wygląd łechtaczki. Ginekolog zwraca uwagę na budowę błony dziewiczej i ujście zewnętrzne cewki moczowej oraz obecność i rodzaj wydzieliny pochwowej. 

U dziewcząt i kobiet nieaktywnych seksualnie w przypadku konieczności wykonania badania dwuręcznego, powinno być ono przeprowadzone drogą przezodbytniczą, a w niektórych przypadkach (krwawienie z dróg rodnych, obecność ciała obcego w pochwie, podejrzenie wad rozwojowych) lekarze wykorzystują wzierniki dziecięce o mniejszych rozmiarach lub waginoskop.

Wziernik jest nakładany po rozchyleniu warg sromowych większych i nałożeniu lignokainy w żelu w okolice ujścia zewnętrznego pochwy. U małych dzieci i dziewic lekarz manewruje wziernikami dziecięcymi dwułyżkowymi, rozwierając tylko końce dalsze krótkich ramion wzierników, a końce bliższe powinny być ze sobą złączone (aby zapobiec uszkodzeniu błony dziewiczej). Badanie przy użyciu waginoskopu jest dużo łatwiejsze i nie wymaga takiej zręczności od lekarza jak badanie z użyciem wzierników dziecięcych.

Jakie dodatkowe badania można wykonać u dziewicy?

USG narządu rodnego u dziewicy

Badanie ultrasonograficzne narządów miednicy mniejszej umożliwia ocenę:

• prawidłowości narządów płciowych,
• grubości endometrium,
• wielkości i liczby pęcherzyków jajnikowych
• oraz wykrycie torbieli i guzów jajnika.

Badanie USG u dziewicy można wykonać głowicą przezbrzuszną przy wypełnionym pęcherzu moczowym lub rektalną (przezodbytniczą). Głowica dopochwowa powinna być stosowana u kobiet współżyjących.

Cytologia u dziewicy

Cytologia powinna być wykonywana również u kobiet niewspółżyjących. Mimo, że większość zakażeń spowodowanych wirusem HPV jest przenoszonych drogą płciową, istnieje ryzyko zakażenia przez kontakt bezpośredni ze skórą osoby zakażonej lub poprzez przedmioty wspólnego użytku np. ręczniki. Z tego powodu również kobiety niewspółżyjące, powinny poddawać się okresowemu screeningowi w kierunku raka szyjki macicy.

Pierwsza cytologia u dziewicy powinna być pobrana przed ukończeniem 25. roku życia. Pobranie materiału z tarczy szyjki macicy u dziewicy jest zwykle możliwe, ponieważ błona dziewicza fizjologicznie nie blokuje całkowicie wejścia do pochwy (dzięki temu możliwa jest ewakuacja krwi miesiączkowej). 

Szczepienie na HPV dziewicy

Szczepienie przeciwko wirusowi HPV jest działaniem profilaktycznym najbardziej skutecznym w grupie dziewcząt i młodych kobiet przed rozpoczęciem współżycia. Podczas wizyty dziewicy u ginekologa, lekarz udziela informacji na temat szczepienia, oraz ocenia wskazania do zaszczepienia.

Szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego jest zalecana u dziewcząt w wieku 11-12 lat, a w przypadku niezaszczepionych kobiet – do 26. roku życia. U kobiet w grupie wiekowej od 27. do 45. roku życia, zaleca się podjęcie decyzji na temat zaszczepienia przeciwko wirusowi HPV przez pacjentkę po rozmowie z lekarzem i ocenie ryzyka narażenia na zakażenie.

Szczepionka przeciwko HPV nie ma udowodnionej skuteczności u pacjentek powyżej 45. roku życia. Wiele miast finansuje programy bezpłatnych szczepień przeciwko HPV. Po więcej informacji dotyczących możliwości bezpłatnego szczepienia przeciwko HPV, należy zgłosić się do swojego lekarza ginekologa.  

Inne badania

Celem dokładnej diagnostyki w wybranych sytuacjach lekarz może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne. W zaburzeniach miesiączkowania oraz opóźnionym pokwitaniu konieczne jest pobranie krwi w celu oznaczenia poziomu hormonów. W diagnostyce guzów jajnika oznaczane są markery nowotworowe, a w celu weryfikacji wyniku badania USG w diagnostyce guzów miednicy mniejszej wykonuje się badania obrazowe (tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny brzucha i miednicy).

Podsumowanie

Kobiety niewspółżyjące nie powinny unikać regularnych kontroli ginekologicznych. Badanie ginekologiczne dziewicy powinno być przeprowadzone w sposób delikatny, z wyczuciem. U dziewicy można wykonać USG narządów rodnych (jednak bez użycia głowicy przezpochwowej) oraz pobrać materiał do badania cytologicznego. Kobietom nieaktywnym seksualnie zaleca się kontrolę cytologiczną najpóźniej od 25. roku życia. U dziewcząt pierwsze wizyty ginekologiczne najczęściej mają charakter edukacyjny, pełne badanie jest wykonywane tylko w przypadku wyraźnych wskazań. 

Bibliografia

1. Skrzypulec-Plinta V, Drosdzol-Cop A. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego „Pierwsza wizyta osoby małoletniej u lekarza ginekologa” Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016. 1(2):83-85. Via Medica.
2. Sowińska-Przepiera E, Jarząbek-Bielecka G, Andrysiak-Mamos E. „Zasady badania ginekologicznego i oceny rozwoju somatyczno-płciowego dziewcząt” Endokrynologia Pediatryczna 2010;2(31):65-74.
3. Gruszka J., Wrześniewska M., Adamczyk-Gruszka O., Wizyta u ginekologa – aspekt psychologiczny, diagnostyczny i leczniczy, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 2, 126–130.
4. Bedei I, Bumbuliene Z, Sirakov M, Mahmood T, Woode P.L. Provision of paediatric and adolescent gynaecology in Europe today: A joint review by the European Association of Paediatric and Adolescent Gynaecology (EURAPAG) and European Board and College of Obstetrics and Gynaecology (EBCOG). European Journal of Obstetrics &Gynecology& Reproductive Biology 2019. 235(4):116-120. 
5. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists 2002 „Gynaecological Examinations: Guidelines for Specialist Practice”
6. Jach R, Sznurkowski J, Bidziński M „Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka szyjki macicy” Curr Gynecol Oncol 2017, 15 (1), 24-337. The Advisory Committee on Immunization Practices Expands Recommendations on HPV Vaccine, Leaves Some Decisions Up to Patients and Their Providers. June 28, 2019 Rene F. Najera