Test ROMA
Rak jajnika jest drugim, po raku trzonu macicy (endometrium) najczęstszym nowotworem żeńskich narządów rodnych. W 2020 roku rak jajnika zajął 5 miejsce pod względem częstości zachorowań na nowotwory u kobiet w Polsce. Ok. 70% raków jajnika jest diagnozowanych w zaawansowanym stadium choroby, co wynika m.in. z tego, że rak jajnika nie daje charakterystycznych objawów i długo może rozwijać się niezauważony. Test ROMA jest wykorzystywany w diagnostyce raka jajnika. Pozwala on oszacować prawdopodobieństwo występowania złośliwych zmian nowotworowych w jajniku u osób z podejrzeniem raka jajnika wykorzystując do tego trzy parametry: poziom dwóch markerów nowotworowych w surowicy krwi – CA 125 i HE4 oraz status menopauzalny osoby badanej.
Spis treści
Co to jest test ROMA?
Test ROMA (ang. Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) to algorytm służący do szacowania prawdopodobieństwa, że wykryty guz przydatków jest złośliwym nabłonkowym nowotworem jajnika.
Ocena ryzyka obecności raka jajnika w teście ROMA jest obliczana na podstawie następujących parametrów:
- poziomu markera nowotworowego CA 125 (antygen nowotworowy Ca 125) w surowicy krwi
- poziomu markera nowotworowego HE4 (ludzkie białko z komórek nabłonkowych najądrza) w surowicy krwi
- statusu menopauzalnego osoby badanej
Skojarzona ocena na podstawie oznaczenia poziomu HE4 i CA 125 z dodatkowym uwzględnieniem statusu menopauzalnego (jest to czynniki ryzyka raka jajnika) poprawia parametry diagnostyczne, czyli zwiększa czułość i swoistość badania w porównaniu do sytuacji gdy wyniki obu markerów nowotworowych interpretujemy oddzielnie.
Algorytm obliczeniowy dla badania Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika:
DLA KOBIET PRZED MENOPAUZĄ:
PI = -12 + 2,38 x Ln[HE4] + 0,0626 x Ln[CA 125]
DLA KOBIET PO MENOPAUZIE:
PI = -8,9 +1,04 x Ln[HE4] + 0,732 x Ln[CA 125]
ROMA (%) = e(PI)/ [1+ e(PI)] x 100
gdzie:
PI – indeks predykcyjny
Ln – logarytm naturalny
e – podstawa logarytmu naturalnego
Wartość diagnostyczna testu ROMA została potwierdzona w wielu badaniach naukowych. W 2021 r w renomowanym czasopiśmie naukowym Scientific Reports opublikowano metaanalizę 32 badań oceniających skuteczność testu ROMA w ocenie ryzyka wystąpienia złośliwego raka jajnika. Przeanalizowane łącznie wyniki badań z tych 32 publikacji wykazały wysoką czułość i swoistość testu ROMA. Sprawdzono również to, czy test ROMA ma taką samą skuteczność dla kobiet w wieku przed- i postmenopauzalnym. Okazało się, że najwyższa czułość i swoistość testu dotyczy różnicowania złośliwych i łagodnych nowotworów jajnika u kobiet po menopauzie. Poniższa tabela przedstawia wyniki tej metaanalizy.
TEST ROMA | Czułość testu | Swoistość testu |
Test ROMA – wyniki całkowite | 86% (95% CI: 84-87%) | 79% (95% CI: 78-80%) |
Test ROMA – wyniki dla kobiet w wieku przedmenopauzalnym | 80% (95% CI: 78-83%) | 80% (95% CI: 79-82%) |
Test ROMA – wyniki dla kobiet w wieku postmenopauzalnym | 88% (95% CI: 86-89%) | 83% (95% CI: 81-84%) |
Marker nowotworowy CA 125
Marker nowotworowy CA 125 to białko, które fizjologicznie jest produkowane przez prawidłowe komórki nabłonkowe m.in. jelita grubego, trzustki, jajowodów, żołądka oraz błon surowiczych – opłucnej, otrzewnej i osierdzia, natomiast nie jest wytwarzany przez prawidłowe komórki jajnika. Podwyższony poziom CA 125 występuje w ok.90% zaawansowanych raków jajnika i w ok. 50% raków jajnika we wczesnym stadium rozwoju (I i II stadium rozwoju wg Figo). Rak jajnika nie jest jedynym stanem patologicznym, w którym obserwujemy nadekspresję markera nowotworowego CA 125.
Wzrost stężenia CA 125 spotykamy m.in. w:
- raku wątroby,
- trzustki,
- żołądka
oraz chorobach nienowotworowych jak:
- stany zapalne trzustki,
- wątroby,
- przewodu pokarmowego,
- otrzewnej,
- szyjki macicy,
- torbiele jajnika,
- kamica żółciowa,
- marskość wątroby.
Więcej informacji na temat markera nowotworowego CA 125 znajdziesz w artykule poświęconym temu markerowi – MARKER NOWOTWOROWY CA 125 (ANTYGEN NOWOTWOROWY CA 125).
Marker nowotworowy HE4
Marker nowotworowy HE4 (ludzkie białko komórek nabłonkowych najądrza) to białko, które jest produkowane przez komórki nabłonkowe znajdujące się m.in. w układzie oddechowym, w jelicie, w układzie rozrodczym. Wzrost poziomu HE4 w surowicy krwi możemy zaobserwować w raku jajnika, a także w innych nowotworach, jak rak endometrium, rak trzustki, jelita grubego czy też niedrobnokomórkowy rak płuc, przy czym aktualnie w praktyce klinicznej oznaczanie poziomu HE4 jest jednym z elementów diagnostyki w raku jajnika. Podwyższone wartości stężenia białka HE4 obserwowane są w 90% surowiczych i endometrialnych raków jajnika oraz w ok. 50% jasnokomórkowych raków jajnika.
Więcej informacji na temat markera znajdziesz w poświęconym mu artykule – MARKER NOWOTWOROWY HE4.
Test ROMA – jak wygląda badanie
Test ROMA – jak wygląda badanie?
W teście ROMA oznaczany jest poziom dwóch markerów nowotworowych:
- białko CA 125 (antygen nowotworowy)
- białko HE4 (ludzkie białko komórek nabłonkowych najądrza) w surowicy krwi.
Badanie jest wykonywane za pomocą testów immunoenzymatycznych, wykorzystujących odpowiednie dla tych białek przeciwciała (anty-MUC16 i anty-HE4).
Pobranie krwi do badania nie musi odbywać się na czczo, natomiast warto zwrócić uwagę na następujące kwestie:
- zaleca się, aby badanie było wykonane w stanie zdrowia, tzn. bez gorączki, przeziębienia, infekcji
- ze względu na fizjologiczny wzrost poziomu CA 125 w trakcie krwawienia miesięcznego, po badaniu ginekologicznym, stosunku seksualnym zaleca się, aby pacjentka w dniu badania nie była w trakcie miesiączki, a od badania ginekologicznego i/lub stosunku seksualnego powinno upłynąć 48 godzin
- w okresie poprzedzającym badanie zaleca się prowadzić higieniczny tryb życia, unikać alkoholu, papierosów i innych używek, starać się unikać stresu oraz nadmiernego wysiłku fizycznego, a na badanie udać się po przespanej nocy
- ze względu na potencjalnie możliwy wpływ biotyny na wynik testu wg niektórych rekomendacji zaleca się odstawienie suplementów zawierających biotynę (witaminę H) na min. 2 doby przed pobraniem krwi
Test ROMA – kto powinien wykonać badanie
Kto powinien wykonać test ROMA:
- na test ROMA zwykle kieruje lekarz, w związku z podejrzeniem raka jajnika, co może wynikać z wykrycia zmiany w obrębie przydatków podczas USG i/lub występowania niepokojących objawów, które mogłyby wskazywać na raka jajnika
Test ROMA wykonuje się w celu:
- oceny prawdopodobieństwa ryzyka raka jajnika u kobiet ze zmianami guzowatymi w obrębie miednicy mniejszej
- oceny prawdopodobieństwa ryzyka raka jajnika u kobiet, u których w ocenie lekarskiej występują niepokojące dolegliwości kliniczne w okolicach podbrzusza wymagające pogłębionej diagnostyki, np. ból, ucisk, uczucie pełności, ból przy oddawaniu moczu, krwawienia z pochwy poza czasem miesiączki
- przedoperacyjnej oceny ryzyka złośliwości ujawnionego guza jajnika w przypadkach, gdy inne metody diagnostyczne nie wskazały jednoznacznie na jego złośliwy charakter
PRZECIWWSKAZANIA do wykonania testu ROMA:
- kobiety poniżej 18. roku życia.
- kobiety będące w trakcie chemioterapii
- kobiety uprzednio leczone z powodu nowotworu
Jaka jest cena testu ROMA?
Badanie można wykonać między innymi w Centrum Medycznym Meavita w Krakowie. Aby sprawdzić jaka jest cena testu ROMA zajrzyj do punktu pobrań (TEST ROMA).
Test ROMA wyniki – interpretacja
Test ROMA jest rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (PTOK) jako element diagnostyki we wszystkich przypadkach podejrzenia raka jajnika. Wynik testu ROMA jest wyrażony w procentach i wyniki dzielą się na 2 grupy ryzyka wysokiego lub ryzyka niskiego.
Normy testu ROMA, gdzie oznaczenie poziomu CA 125 i HE4 zostało wykonane testami Roche Elecsys w analizatorach Cobas Roche (najczęściej wykonywane oznaczenia):
KOBIETA PRZED MENOPAUZĄ | KOBIETA PO MENOPAUZIE | ||
NISKIE RYZYKO ROMA <11,4% | WYSOKIE RYZYKO ROMA >11,4% | NISKIE RYZYKO ROMA <29,9% | WYSOKIE RYZYKO ROMA >29,9% |
Uzyskane wyniki testu ROMA pozwalają na ocenę ryzyka rozwoju zmian złośliwych w jajnikach, ale wynik tego badania ma wartość diagnostyczną tylko w połączeniu z innymi badaniami oraz stanem klinicznym pacjentki. Dlatego też interpretację wyniku należy zostawić lekarzowi, który oceni indywidualne ryzyko pacjentki pod kątem raka jajnika i wcale ostateczne ryzyko nie musi być zgodne z wynikiem ryzyka testu ROMA. Podwyższone wartości markerów nowotworowych CA 125 i HE4 mogą świadczyć o rozwijającym się procesie chorobowym, który z dużym prawdopodobieństwem może obejmować jajniki. Niemniej jednak każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy połączonej z pogłębioną diagnostyką.
Test ROMA – podsumowanie
Test ROMA jest matematycznym algorytmem, dzięki któremu można ocenić prawdopodobieństwo złośliwego nowotworu jajnika u kobiet z guzami obecnymi w obrębie miednicy mniejszej. Wyniki testu ROMA kwalifikują osoby badane z podejrzeniem raka jajnika do grupy o niskim bądź wysokim ryzyku występowania u nich raka jajnika. Test polega na łącznej interpretacji poziomu dwóch markerów nowotworowych: HE4 i CA 125 w surowicy krwi z uwzględnieniem statusu menopauzalnego badanej osoby. Takie podejście zwiększa czułość i swoistość diagnostyczną badań poziomu CA 125 i HE4.
Bibliografia
- Suri A, Perumal V, Ammalli P, Suryan V, Bansal SK. Diagnostic measures comparison for ovarian malignancy risk in Epithelial ovarian cancer patients: a meta-analysis. Sci Rep. 2021 Aug 27;11(1):17308. doi: 10.1038/s41598-021-96552-9. PMID: 34453074; PMCID: PMC8397730.
- Cradic KW, Lasho MA, Algeciras-Schimnich A. Validation of the Cut-points Recommended for ROMA Using the Roche Elecsys CA125 and HE4 Assays. Ann Clin Lab Sci. 2018 Jan;48(1):90-93. PMID: 29531002.
- Ribeiro JR, Gaudet HM, Khan M, Schorl C, James NE, Oliver MT, DiSilvestro PA, Moore RG, Yano N. Human Epididymis Protein 4 Promotes Events Associated with Metastatic Ovarian Cancer via Regulation of the Extracelluar Matrix. Front Oncol. 2018 Jan 22;7:332. doi: 10.3389/fonc.2017.00332. PMID: 29404274; PMCID: PMC5786890.
- Goff BA, Agnew K, Neradilek MB, Gray HJ, Liao JB, Urban RR. Combining a symptom index, CA125 and HE4 (triple screen) to detect ovarian cancer in women with a pelvic mass. Gynecol Oncol. 2017 Nov;147(2):291-295. doi: 10.1016/j.ygyno.2017.08.020. Epub 2017 Aug 30. PMID: 28860006.
- Lu J, Zheng Z, Zhang Q, Li G, Li F, Le Z, Huang J, Xie X, Zhang J. Measurement of HE4 and CA125 and establishment of reference intervals for the ROMA index in the sera of pregnant women. J Clin Lab Anal. 2018 Jun;32(5):e22368. doi: 10.1002/jcla.22368. Epub 2017 Nov 30. PMID: 29194801; PMCID: PMC6817043.
- Basta P, Bidziński M, Kluz T, Nowak-Markwitz E, Olejek A, Sawicki W. Zasady postępowania z chorymi z podejrzeniem i rozpoznaniem raka jajnika — rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego . Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016; 1(3): 127-129.
- Romagnolo C, Leon AE, Fabricio ASC, Taborelli M, Polesel J, Del Pup L, Steffan A, Cervo S, Ravaggi A, Zanotti L, Bandiera E, Odicino FE, Scattolo N, Squarcina E, Papadakis C, Maggino T, Gion M. HE4, CA125 and risk of ovarian malignancy algorithm (ROMA) as diagnostic tools for ovarian cancer in patients with a pelvic mass: An Italian multicenter study. Gynecol Oncol. 2016 May;141(2):303-311. doi: 10.1016/j.ygyno.2016.01.016. Epub 2016 Jan 19. PMID: 26801941.
- Basta A, Bidziński M, Bieńkiewicz A et al. Recommendation of the Polish Society of Oncological Gynecology on the diagnosis and treatment of epithelial ovarian cancer. Oncol Clin Pract 2015; 11: 233–243.
- Białas P., Jankowska A. Biochemiczne markery nowotworowe raka piersi i jajnika. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu. 2015;2(43):115–121.
- Chudecka-Głaz A, Cymbaluk-Płoska A, Mankiszak J, Sompolska-Rzechuła A, Strojna A, Byra E, Tołoczko-Grabarek A, Rzepka-Górksa I. Preoperative diagnostic performance of ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) in relation to etiopathogenesis of epithelial ovarian tumors. J Mol Biomark Diagn 2013, JMBD, an open access journal.
- Simmons AR, Baggerly K, Bast RC Jr. The emerging role of HE4 in the evaluation of epithelial ovarian and endometrial carcinomas. Oncology (Williston Park). 2013 Jun;27(6):548-56. PMID: 23909069; PMCID: PMC4085777.
- Anton C, Carvalho FM, Oliveira EI, Maciel GA, Baracat EC, Carvalho JP. A comparison of CA125, HE4, risk ovarian malignancy algorithm (ROMA), and risk malignancy index (RMI) for the classification of ovarian masses. Clinics (Sao Paulo). 2012;67(5):437-41. doi: 10.6061/clinics/2012(05)06. PMID: 22666786; PMCID: PMC3351260.
- Van Gorp T, Cadron I, Despierre E, Daemen A, Leunen K, Amant F, Timmerman D, De Moor B, Vergote I. HE4 and CA125 as a diagnostic test in ovarian cancer: prospective validation of the Risk of Ovarian Malignancy Algorithm. Br J Cancer. 2011 Mar 1;104(5):863-70. doi: 10.1038/sj.bjc.6606092. Epub 2011 Feb 8. PMID: 21304524; PMCID: PMC3048204.