Kilka słów na temat mastektomii

Mastektomia to jedna z metod leczenia nowotworów piersi. Polega ona na amputacji gruczołu piersiowego.

Mastektomia prosta – polega na usunięciu gruczołu piersiowego bez usuwania węzłów chłonnych dołu pachowego.

Mastektomia radykalna – polega na usunięciu całego gruczołu piersiowego wraz dużą częścią skóry i brodawką piersiową, nienaruszone pozostają mięśnie ściany klatki piersiowej. Ponadto, mastektomii radykalnej zawsze towarzyszy usunięcie zawartości układu chłonnego w obrębie pachy.

Mastektomia stanowi ogromne wyzwanie emocjonalne dla każdej kobiety. Niejednokrotnie niniejszy zabieg może doprowadzić także to zaburzenia obrazu własnego ciała. Ponadto, wspomniany sposób leczenia raka piersi związany jest z ryzykiem rozwoju zaburzeń psychicznych (w tym depresji). Mimo to, warto pamiętać, że mastektomia stanowi często jedyną metodę skutecznego leczenia, dzięki której możliwe staje się odzyskanie zdrowia pacjentki.

Jakość życia po mastektomii

Samo rozpoznanie choroby nowotworowej, ze szczególnym uwzględnieniem nowotworu piersi, stanowi przyczynę silnego stresu. Kobieca pierś jest nie tylko narządem dotkniętym zmianą, ale także atrybutem kobiecości, seksualności i macierzyństwa. Warto wiedzieć, że na obniżenie jakości życia pacjentek istotnie wpływa stres związany z chorobą. Niemniej jednak, to leczenie onkologiczne odpowiedzialne może być za wywołanie istotnych zaburzeń sfery emocjonalnej. Natomiast zabieg mastektomii wpływa na wszystkie sfery życia kobiety, zarówno w kontekście psychologicznym, emocjonalnym, seksualnym, jak i fizycznym. Nie podlega wątpliwości fakt, że utrata piersi narusza integralną fizyczność ciała, która nierozerwalnie związana jest z poczuciem własnej tożsamości. Liczne badania naukowe dowodzą, że kobiety po przebytym zabiegu mastektomii czują się inne, niż przed operacją. Niektóre z nich postrzegają siebie jako kobiety niepełnowartościowe, a nawet niepełnosprawne. Co za tym idzie, rodzi się w nich lęk przed powrotem do dawnego życia.

Psychospołeczne następstwa mastektomii

Utrata piersi na skutek leczenia onkologicznego wywiera ogromny wpływ zarówno na sferę psychiczną, emocjonalną, jak i społeczną. Zmiany w wyglądzie ciała niejednokrotnie stanowią przyczynę trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji międzyludzkich. Ponadto, są one odpowiedzialne za obniżenie samopoczucia kobiety i wywołanie obaw o akceptację ze strony społeczeństwa. Dlatego też, kobiety po przebytym zabiegu mastektomii często izolują się oraz świadomie zwiększają dystans pomiędzy sobą, a społeczeństwem. Dodatkowo, choroba i związany z nią proces leczenia doprowadzają do ograniczenia aktywności zawodowej. Wówczas, kobieta może odczuwać niespełnienie i zależność od innych. Badania wykazują, że kobiety, które utraciły swoją pierś na skutek leczenia onkologicznego są nie tylko mniej aktywne społecznie, ale także deklarują poczucie odrzucenia.

Konsekwencją mastektomii w przypadku wielu kobiet jest także świadomość trwałego uszkodzenia ciała i poczucie straty, które w niektórych przypadkach przyjmuje znamiona żałoby. Przedłużający się stan poczucia straty może doprowadzić do rozwoju zaburzeń nastroju, w tym depresji, która nasila izolację społeczną i negatywne emocje względem obrazu własnego ciała. Chociaż mastektomia jest zabiegiem, który może uratować życie kobiety, często stanowi przyczynę obniżenia poczucia własnej wartości, a nawet prowadzi do naruszenia tożsamości kobiety. Dlatego też, tak ważne jest zapewnienie pacjentkom profesjonalnego wsparcia psychologicznego, zarówno przed planowanym zabiegiem, jak i w czasie rekonwalescencji.

Mastektomia a życie seksualne kobiet

Poczucie własnej atrakcyjności posiada ogromny wpływ na jakość życia seksualnego. Trudny proces leczenia onkologicznego, a zwłaszcza mastektomia, istotnie oddziałują na obniżenie samooceny kobiet. Dlatego też, tak wiele z nich wycofuje się ze sfery życia seksualnego, co niejednokrotnie wpływa na relacje między partnerami. Problem negatywnej percepcji własnego ciała po utracie piersi dotyczy zwłaszcza młodych kobiet. Wiele z nich po amputacji piersi przez długi czas nie chce podejmować aktywności seksualnej. Piersi stanowią bowiem element atrakcyjności kobiety, a ich utrata może wywoływać poczucie niższej wartości. Warto jednak wiedzieć, że wpływ na niniejszą sytuację posiada nie tylko brak akceptacji zmian, które zaszły w wyglądzie, ale także obawa przed reakcją partnera. W związku z tym, niezwykle ważne jest, aby w tym trudnym czasie skorzystać z pomocy doświadczonego seksuologa. Dodatkowo, ważnym czynnikiem w walce o dobre samopoczucie psychiczne i powrót do życia seksualnego jest regularna współpraca z fijzjoterapeutą. To właśnie dzięki niej możliwe staje się zminimalizowanie dolegliwości bólowych po przebytym zabiegu, a tym samym powraca możliwość wykonywania aktywności, które sprawiały nam przyjemność w życiu przed diagnozą nowotworu.

Jak radzić sobie z utratą piersi na skutek leczenia onkologicznego?

Utrata piersi na skutek leczenia onkologicznego stawia kobietę w obliczu ogromnego wyzwania emocjonalnego. Wiedząc, że operacja może być jej jedyną szansą na odzyskanie zdrowia, jednocześnie mierzy się ona z utratą tej części ciała, która przez wiele lat stanowiła atrybut jej atrakcyjności i seksualności. Dlatego też, w momencie utraty piersi kobieta zmaga się z poczuciem nieodwracalnej straty, co pociąga za sobą szereg konsekwencji psychospołecznych.

Jak więc radzić sobie z utratą piersi?

Po pierwsze: niezwykle ważne jest podjęcie systematycznej pracy z doświadczonym fizjoterapeutą. Konsekwencją mastektomii niejednokrotnie jest odczuwanie dolegliwości bólowych i ograniczenie sprawności fizycznej. Dzięki wykonywaniu systematycznych ćwiczeń, możliwe staje się stopniowe zniesienie dyskomfortu podczas wykonywania ruchu, a tym samym powrót do sprawności sprzed zabiegu. Warto wiedzieć, że praca z fizjoterapeutą przynosi pozytywne skutki nie tylko w sferze życia fizycznego, ale również psychicznego;

Po drugie: na każdym etapie choroby nowotworowej warto korzystać ze wsparcia psychoonkologa. Niniejszy specjalista jest w stanie pomóc zaakceptować zmiany, które zaszły w naszym ciele na skutek mastektomii oraz poradzić sobie z trudnymi emocjami towarzyszącymi leczeniu onkologicznemu;

Po trzecie: warto korzystać ze wsparcia kobiet, które również doświadczyły utraty piersi. Stowarzyszenie „Amazonki” od lat działa na terenie naszego kraju i zrzesza ponad 20 tysięcy członkiń z całej Polski. Takie instytucje pozwalają na zapoznanie się z historiami kobiet, które mierzyły się z podobnymi wyzwaniami i konsekwencjami leczenia onkologicznego;

Po czwarte: już na samym początku choroby warto poprosić o wsparcie najbliższych. Jeśli na co dzień odczuwamy lęk związany nie tylko z chorobą, ale i możliwymi konsekwencjami leczenia onkologicznego, powinniśmy szczerze porozmawiać o tym z partnerem/partnerką, rodziną lub przyjaciółmi.

Po piąte: sposobem na radzenie sobie z utratą piersi jest zabieg rekonstrukcji. Współcześnie zabieg ten przeprowadza się tak szybko jak to możliwe. Optymalnie jeżeli jest on wykonalny jednoczasowo z mastektomią. Niemniej nie zawsze jest to dopuszczalne, a gdy są przeciwwskazania, lekarze niezwłoczne starają się wdrożyć metody terapeutyczne, dzięki którym możliwe stanie się jak najszybsze przeprowadzenie zabiegu rekonstrukcji pierśi. Podczas oczekiwania na zabieg, pacjentki otrzymują od personelu fachowe wsparcie, nie tylko w wymiarze medycznym, ale przede wszystkim psychologicznym. 

Rekonstrukcja piersi i jej korzyści psychospołeczne

Zabieg rekonstrukcji piersi po przebytej mastektomii przez lata wzbudzał liczne kontrowersje w środowisku społecznym oraz naukowym. Chociaż psychologowie zawsze zwracali uwagę na jego niewątpliwe korzyści psychospołeczne, chirurdzy spierali się co do jego zasadności w kontekście leczenia chorób nowotworowych. Ich zdaniem, rekonstrukcja piersi mogła przyczynić się do utajenia nowopowstałych zmian nowotworowych, a tym samym zagrożenia życia pacjentki. Na szczęście wraz z rozwojem wiedzy i technik diagnostycznych, jak również możliwości medycyny plastycznej, współcześnie zabieg rekonstrukcji piersi przynosi nie tylko korzyści psychologiczne, ale także w większości przypadków jest całkowicie bezpieczny dla zdrowia pacjentek.

Psychoonkolodzy nie mają wątpliwości, że możliwość przeprowadzenia natychmiastowej rekonstrukcji po przebytym zabiegu mastektomii, istotnie wpływa na zmniejszenie lęku wśród pacjentek, które obawiają się nie tylko o swoje zdrowie, ale także zniekształcenie obrazu własnego ciała. Wiele kobiet opisuje bowiem utratę piersi, jako utratę części siebie. Ponadto, rekonstrukcja piersi wpływa także na podniesienie samooceny kobiet i ich szybszy powrót do funkcjonowania w świecie społecznym. Co ciekawe, dzięki rozwojowi medycyny plastycznej, niektóre kobiety postrzegają zabieg rekonstrukcji piersi jako szansę na uzyskanie nowego, kształtnego biustu.

Warto jednak pamiętać, że każda z kobiet przeżywa perspektywę utraty piersi w inny sposób. Składają się na to między innymi: wsparcie partnera, wcześniejsza samoocena i poczucie własnej wartości. Dla niektórych kobiet, możliwość natychmiastowego przeprowadzenia zabiegu rekonstrukcji piersi jest najlepszym sposobem na uniknięcie konsekwencji psychologicznych w przyszłości (takich jak depresja, czy izolacja społeczna), natomiast dla innych, utrata piersi nie wiąże się z tak silnymi emocjami, a nawet nie wpływa na obraz ich własnego ciała.

Podsumowanie

Utrata piersi na skutek leczenia onkologicznego jest dla wielu kobiet przeżyciem traumatycznym. Na szczęście, wraz z rozwojem psychoonkologii oraz technik medycyny plastycznej, możliwe stało się nie tylko ograniczanie konsekwencji psychologicznych niniejszego sposobu leczenia, ale także ich zapobieganie.

Bibliografia

1. Cipora E, Ogrodnik B, Smoleń E. Wybrane aspekty jakości życia kobiet po mastektomii – doniesienie wstępne. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiolo-giczne 2015; 3: 177;
2. Haor B., Ciechanowska K., Krajewska K., Przystaś B., Sander- Grabowska M. Kształtowanie się zachorowalności oraz umieralności spowodowanych chorobami nowotworowymi w Polsce i na świecie. Zbliżenia Cywilizacyjne 2018;XIV(2): 41;
3. Pytka D, Spych M. Jakość życia pacjentek po zabiegu mastektomii. Journal of Public Health, Nursing and Medical Rescue 2012; 4: 42–49;
4. Rocławska Anna R. Ocena jakości życia pacjentek po mastektomii. Psychoonkologia: 2015;116-124.
5. Słowik AJ, Jabłoński MJ, Michałowska-Kaczmarczyk AM, Jach R. Badanie jakości życia kobiet z rakiem piersi, ze szczególnym uwzględnieniem satysfakcji seksualnej i perspektyw na przyszłość oraz obrazu ciała w zależności od zastosowanej metody leczenia operacyjnego. Psychiatr. Pol. 2017; 51(5): 871–888;
6. Stadnicka G., Pawłowska-Muc A., Bańkowska B., Sadowska M. Jakość życia kobiet po amputacji piersi. European Journal of Medical Technologies, 2014; 4(5), 8-14;
7. Sulik G., Zierkiewicz E. Breast Cancer Support Groups. W: M.D. Smith (red.), Cultural Encyclopedia of the Breast. Lanham Maryland: Rowman & Littlefield; 2014.
8. Zierkiewicz E., Mazurek E. Couples Dealing with Breast Cancer. The Role of Husbands in Supporting Their Wives. Studia Humanistyczne AGH, 2015; 14(2), 95-116;
9. Zdończyk SA. Wpływ wybranych czynników socjomedycznych na jakość życia i funkcjonowanie psychoseksualne kobiet po leczeniu operacyjnym raka gruczołu piersiowego. Pomeranian Journal of Life Sciences. 2015; 61(2): 199–206
10. Zwolińska J, Homenda M, Kwolek A, Misior A. Wpływ kompleksowej rehabilitacji na funkcję kończyny górnej u pacjentek po mastektomii. Fizjoterapia 2013; 21: 8.