Moment narodzin dziecka to jedna z najpiękniejszych chwil każdego rodzica. Jednak zdarza się czasem tak, że ukochane dziecko rodzi się zbyt wcześnie. Co w takiej chwili mogą czuć rodzice i jakich emocji doświadczają? Jak poradzić sobie z tak trudnym doświadczeniem i kiedy nie starcza już sił by poradzić sobie samemu gdzie szukać pomocy?

Kiedy dziecko jest wcześniakiem

Prawidłowa ciąża trwa od 37 do 42 tygodni. Dzieci, które przyszły na świat po 37 tygodniu ciąży uważa się za noworodki donoszone (czyli urodzonego w terminie). Natomiast maluszki, które na świat przyszły przed 37 tygodniem ciąży, to noworodki przedwcześnie urodzone czyli wcześniaki.

W zależność od długości trwania ciąży i jej zakończenia wcześniactwo można podzielić na trzy grupy:

• bardzo skrajne wcześniactwo – dzieci urodzone pomiędzy 22 – 28 tygodniem ciąży
• skrajne wcześniactwo – dzieci urodzone po między 28 – 32 tygodniem ciąży
• późne wcześniactwo – dzieci urodzone pomiędzy 32 – 37 tygodniem ciąży

Niezależnie od momentu porodu, każde z dzieci przedwcześnie urodzonych jest narażone na wiele groźnych powikłań. Zarówno tych zaraz po porodzie, jak i długofalowych, które mogą objawiać się nawet wiele lat po narodzinach. Rodzice wcześniaków są więc również dużo bardziej narażeni na przeżywanie wielu silnych emocji, które dotyczą głównie obaw o życie i zdrowie swoich dzieci, ale również o ich dalszą przyszłość, niż rodzice dzieci urodzonych w terminie.

Wcześniactwo – stan psychiczny rodziców

Już sam poród rozpoczynający się zbyt wcześnie niesie dla rodziców ogromnie dużo trudnych emocji. Pojawiają się pytania dotyczące życia dziecka i jego zdrowia. Często już podczas porodu pojawiają się fantazje rodziców jak ich dziecko będzie wyglądało, czy będzie takie samo jak dzieci urodzone w terminie, czy chociaż na chwilę będą mogli je zobaczyć oraz te najtrudniejsze, co będzie jeśli ukochane dziecko umrze.

Dzięki adrenalinie, która powoduje ogromną mobilizację zarówno fizyczną jak i psychiczną, zwłaszcza u rodzącej kobiety, moment pytań i fantazji dotyczący narodzin może pojawić się dopiero po porodzie. Często u rodziców wcześniaków jest to moment szoku. Może on być spowodowany nie tylko opadającymi hormonami, które dają silniej dojść do głosu lękom i obawom o dziecko, ale również dlatego, że maluszek różni się od dzieci urodzonych w terminie.

Najczęściej takie dzieci nie są zdolne do samodzielnego funkcjonowania (mają problem z oddychaniem czy utrzymywaniem stałej temperatury ciała), rodzą się znacznie mniejsze i lżejsze. Skóra jest niemal przezroczysta pokryta delikatnym meszkiem oraz widać każdą żyłkę. W pierwszym kontakcie z dzieckiem rodzice mogą odczuwać ogromny lęk związany z delikatnością i kruchością tak malutkiego dziecka. Pojawia się obawa czy nie zrobię maluszkowi krzywdy, czy mój dotyk nie sprawi mu bólu czy będziemy potrafić zająć się tak małym dzieckiem a nawet czy kontakt fizyczny w ogóle będzie możliwy. Często nawet rodzice, którzy spodziewają się przedwczesnych narodzin nie są gotowi na taki widok. A przecież obok wyglądu pojawia się często mnóstwo aparatury ratującej życie i zdrowie oraz rozłąka z maluszkiem.
Stan psychiczny rodziców, których dzieci urodziły się przed spodziewanym terminem może przypominać kolejkę górską. Obok ogromnej radości, że dziecko żyje i cały czas walczy o życie oraz ogromnej nadziei, że dzięki pomocy lekarzy wygra tę walkę stale towarzyszy lęk, bezradność i niepewność jakie wieści przyniesie następny dzień, a nawet następne godziny. Widok własnego dziecka w inkubatorze, leżącego wśród ogromnej ilości aparatury i kabelków, zamiast tulenia w ramionach rodziców może czasem powodować wyrzuty sumienia i złość na samych siebie. Pytania, czy mogliśmy zrobić coś więcej, bardziej na siebie uważać, zrobić więcej badań są nieodłącznym elementem myśli u rodziców zmagających się z wcześniactwem swoich dzieci.

Kiedy dziecko rodzi się zbyt wcześnie rodzice często doświadczają poczucia straty, która wiąże się przede wszystkim z utratą wcześniejszych marzeń, planów dotyczących dziecka oraz dotychczasowego życia. Ciągłe wyczekiwanie na nowe informacje ze szpitala czy wyniki badań powodują poczucie utraty kontroli nad sytuacjach, bo przecież mogą tylko czekać i mieć nadzieje, że wszystko skończy się dobrze i już niedługo będą mogli zabrać swoje ukochane dziecko do domu. Wcześniejszy poród często wiąże się z brakiem możliwości rodziców do stałych kontaktów z dzieckiem. Taka sytuacja może wiązać się z przerwaniem psychologicznych procesów, które pomagają przygotować się do podjęcia nowej roli rodzica, co w konsekwencji może mieć wpływ na stan psychiczny matki po porodzie oraz na wczesne relacje matki z dzieckiem. Często rozłąka z dzieckiem tuż po porodzie może rodzić w rodzicach lęk przed przywiązaniem, bardzo silna obawa, że dziecko może umrzeć wpływa nieświadomie na głęboki emocjonalny kontakt z maluszkiem. Dodatkowo, rozdzielenie z dzieckiem może powodować bezradność, brak kompetencji rodzicielskiej oraz poczucia, że nie potrafię zająć się własnym dzieckiem (co więcej nie potrafię mu pomóc).

Wśród rodziców, którzy mają również starsze dzieci mogą pojawić się wyrzuty sumienia związane z brakiem czasu dla reszty dzieci. Ciągłe przebywanie na oddziale z najmłodszych dzieckiem, myśli zajęte obawami mogą prowadzić do poczucia nierównowagi w traktowaniu dzieci. Warto wtedy zdać sobie sprawę, że jesteście tylko ludźmi i normalne jest, iż tak traumatyczna sytuacja bardzo silnie wpływa na sferę emocjonalną. Bardzo ważne jest, aby rozmawiać o tym co się dzieje, o emocjach ale również o tym co czuje starsze rodzeństwo. Pomoże to zmniejszyć napięcie ale i zwiększyć poczucia jedności w rodzinie, co znacznie ułatwia przezwyciężanie tak trudnych wydarzeń.

Obok obaw i lęków dotyczących życia i przyszłości wcześniaka oraz relacji ze starszymi dziećmi mogą pojawić się również myśli dotyczące relacji partnerskiej. Para może mieć poczucie, że odsuwa się od siebie, że jednym tematem w ich życiu jest teraz obawa o dziecko, a dalsze plany wiążą się przede wszystkim z dalszą opieką nad maluszkiem. Czasem jest to wielka próba dla związku, innym razem sytuacje kryzysowe bardzo spajają związek i pokazują, że możemy na siebie liczyć. Warto ze sobą rozmawiać, nie czekać aż druga połowa zacznie rozmowę, kiedy czujecie, że musicie coś z siebie wyrzucić po prostu usiądźcie i spróbujcie spokojnie porozmawiać i nie bójcie się okazywać własnych emocji. Może okazać się, że właśnie dzięki nim pomożecie też drugiej stronie uporać się z własnymi myślami.

Kiedy nie starcza już sił by poradzić sobie samemu – pomoc psychologa

Poród przedwczesny dla wielu rodziców jest doświadczany jako trauma psychologiczna. Kiedy wyczerpały się już siły na samodzielną pomoc i tą otrzymaną od rodziny oraz znajomych, warto poszukać wsparcia u psychologa. W Centrum Medycznym Meavita rodzice wcześniaków mogą liczyć na wsparcie i pomoc psychologa okołoporodowego mgr Dorotę Stachnik. Spotkania ze specjalistą pomogą uporać się z wieloma emocjami, ponazywać je i w pełni je przeżyć. Stworzyć silniejszą i pełną zrozumienia relację z partnerem oraz starszymi dzieci. Wsparcie psychologiczne pomoże również znaleźć moment dla samego siebie, aby choć na chwilę móc odpocząć i nabrać sił na dalszą walkę.

Psycholog może pomóc również we wczesnym wykryciu zaburzeń emocjonalnych jak depresja, zaburzenia lękowe czy zespół stresu pourazowego. Są to problemy emocjonalne, które mogą pojawić się pod wpływem bardzo silnych emocji, a ciągły lęk o zdrowie i życie własnego dziecka bez wątpienia jest sytuacją kryzysową. Badania pokazują, że u matek wcześniaków często występują objawy charakterystyczne dla zespołu stresu pourazowego jak: nawracające myśli, ataki paniki, koszmary senne, flashback (powracające wspomnienia) czy wzmożone pobudzenie. Inne badania pokazują, że trauma związana z porodem przedwczesnym w znaczny sposób może wpłynąć na pojawienie się zaburzeń depresyjnych. Wsparcie psychologiczne jest bardzo ważnym czynnikiem pomagającym powrócić do równowagi psychicznej, nabrania większej kompetencji rodzicielskiej oraz szybkiego wykrywania problemów emocjonalnych w trudnych i traumatycznych momentach dla rodziców.