Czym jest cięcie cesarskie i jakie są wskazania do jego wykonania?

Cięcie cesarskie jest operacją chirurgiczną, przeprowadzaną w sytuacji przeciwwskazań do porodu siłami natury. Cięcie cesarskie polega na przecięciu powłok brzusznych oraz macicy, a następnie na wydobyciu na świat dziecka.

Ilość cięć cesarskich zdaje się wzrastać z każdym rokiem. Przyczyn niniejszego zjawiska możemy doszukiwać się z jednej strony w czynnikach o znaczeniu medycznym (należą do nich również określone zaburzenia psychiczne, w tym także zaburzenia o charakterze lękowym), a z drugiej społeczno-kulturowych. Warto jednak wiedzieć, że zalecanym i promowanym przez WHO (Światową Organizację Zdrowia), a także przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, sposobem ukończenia ciąży jest poród siłami natury.

Kilka słów na temat historii cięcia cesarskiego

Chociaż historia cięcia cesarskiego sięga czasów starożytnych, warto wiedzieć, że przez wieki procedura ta wiązała się z ogromnym niebezpieczeństwem (przede wszystkim dla zdrowia i życia matki). Dopiero w XVI pojawiły się pierwsze dokumenty medyczne, na których mogliśmy dostrzec, że cięcie cesarskie zalecane było w szczególnych sytuacjach zagrożenia życia matki i dziecka. Autorem niniejszych dokumentów okazał się Francois Rousset (francuski położnik), który wśród wskazań do przeprowadzenia zabiegu wyróżnił: zbyt dużą masę i wielkość płodu, zwężenie dróg rodnych, nieprawidłowe ułożenie płodu, zbyt zaawansowany lub zbyt młody wiek kobiety, która miała przystąpić do porodu.

Niestety w powyższym okresie, cięcie cesarskie obciążone było ogromnym ryzykiem. Zgodnie z danymi zamieszczonymi w literaturze historycznej, śmiertelność poniesioną w wyniku niniejszego zabiegu mogliśmy szacować pomiędzy 60% a 95%. Przyczyną zgonów były najczęściej powikłania o charakterze infekcyjnym oraz krwotoki.

Przełom związany z procedurą cięcia cesarskiego zaczął następować w XIX wieku. Związane było to nie tylko z rozwojem samej techniki zabiegu, ale także z wprowadzaniem narkozy, zasad aseptyki, a także, ale to dopiero w XX wieku antybiotykoterapii do powszechnej medycyny. Wraz z biegiem kolejnych dziesięcioleci, cięcie cesarskie z zagrażającej życiu procedury stała się operacją względnie bezpieczną i uznaną powszechnie metodą porodu gdy poród siłami natury jest niemożliwy lub obarczony dodatkowym ryzykiem.

Na temat porodu przez cięcie cesarskie piszemy w artykule CIĘCIE CESARSKIE.

Cięcie cesarskie – wskazania psychiatryczne

Przedstawiciele środowisk ginekologicznych oraz położniczych dostrzegają, że z każdym rokiem zwiększa się liczba przypadków przeprowadzenia cięcia cesarskiego z powodu czynników psychologicznych i wskazań psychiatrycznych.

Wśród najczęstszych z nich wyróżnia się:

• Doświadczanie lęku przed porodem (tokofobia);
• PTSD (zespół stresu pourazowego) – związany z przebyciem trudnego porodu w przeszłości;
• Zaburzenia o charakterze psychotycznym oraz zaburzenia nastroju o dużym nasileniu;
• Znaczny stopień upośledzenia przyszłej mamy.

W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że przy uwzględnieniu aktualnych zaleceń WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), a także Towarzystw Ginekologiczno-Położniczych, w przypadku wystąpienia pierwszych dwóch z wymienionych przyczyn pozapołożniczych, wskazane jest wprowadzenie terapii psychologicznej / psychoterapii jeszcze w okresie ciąży (najlepiej na jak najwcześniejszym jej etapie). Dzięki podjęciu takich działań możliwe staje się nie tylko zrozumienie przyczyn doświadczanego lęku, ale przede wszystkim nabycie efektywnych umiejętności radzenia sobie z nim.

Chociaż w Polsce kobieta oraz jej partner nie mają możliwości wyboru preferowanej formy porodu bez odpowiednich wskazań medycznych (poród siłami natury, czy też cięcie cesarskie), to na świecie dostrzega się zwiększenie liczba takich zabiegów na wyraźną prośbę kobiety ciężarnej. Szacuje się, że na świecie odsetek cięć cesarskich na bezpośrednią prośbę przyszłej mamy może wahać się od 4% do nawet 18%. Uzasadniając swoją decyzję, kobiety niejednokrotnie wskazują nie tylko na chęć uniknięcia znacznego bólu oraz wysiłku fizycznego, który nierozerwalnie związany jest z porodem siłami natury, ale także na możliwość zaplanowania porodu i w związku z tym utrzymywania względnej kontroli nad przebiegiem ciąży oraz swoimi planami życiowymi.

Rozważania przyszłych rodziców na temat cięcia cesarskiego

W czasie ciąży rodzice przygotowują się na przyjęcie dziecka. Wówczas rozwadze poddają wiele istotnych kwestii związanych z ich dalszym życiem. Dyskutują na temat tego, jak wyobrażają sobie swoją rolę w wychowaniu dziecka i jak będą dzielić się obowiązkami. Przedmiotem ich dyskusji jest także preferowana przez nich forma porodu. Współcześnie, zgodnie ze wskazaniami większości przedstawicieli środowisk ginekologiczno-położniczych, a także Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, z ang. World Health Organization), preferowana jest forma porodu siłami natury, w którym uczestniczy matka oraz najbliższa jej osoba (najczęściej ojciec dziecka). Niemniej jednak, z różnych przyczyn, przyszli rodzice niejednokrotnie rozważają także korzyści i straty wynikające z porodu za pośrednictwem cięcia cesarskiego. Wówczas, podczas zachodzącej między nimi dyskusji wymieniają się argumentami za i przeciw niniejszej procedurze.

W poniższej części artykułu postanowiliśmy wyróżnić najczęściej wskazywane przez rodziców „plusy” i „minusy” porodu przy pomocy cięcia cesarskiego.

W rozmowach z psychologami wśród potencjalnych zalet niniejszej procedury kobiety wymieniają najczęściej możliwość uniknięcia bólu porodowego. Niemniej jednak zwracają one także uwagę na możliwość uzyskania większej kontroli nad ciążą i porodem, albowiem zabieg najczęściej jest zaplanowany na konkretny dzień, wobec czego kobieta nie musi obawiać się, że poród zaskoczy ją w nieodpowiednim momencie. Rozważając korzyści wynikające z przeprowadzenia zabiegu, rodzice niejednokrotnie skupiają się także na tym, że dzięki cięciu cesarskiemu możliwe stanie się uniknięcie uszkodzeń w obrębie narządów rodnych, co może wpłynąć na późniejszą satysfakcję z życia seksualnego.

Dodatkowo, podczas wywiadów rodzice, nie zważając na aspekty chirurgiczne niniejszej procedury, zwracają uwagę na to, że poród przy pomocy cięcia cesarskiego zwykle trwa krócej, a zatem zarówno matka, jak i dziecko (w ich opinii) mniej się męczą.

W tym miejscu należy jednak przypomnieć, że cięcie cesarskie, podobnie jak każda inna operacja,  może obarczone być ryzykiem. Dlatego też zalecane jest, aby wykonywane ono było wyłącznie w wyniku zaistnienia wyraźnych wskazań medycznych

Analizując możliwość porodu przy pomocy cięcia cesarskiego, zarówno przyszłe mamy, jak i ojcowie zwracają uwagę na fakt, iż okres rekonwalescencji po przebytej operacji zwykle trwa dłużej niż w przypadku porodu siłami natury. Dlatego też mężczyźni powinni wziąć pod uwagę, że w ciągu pierwszych dni, a nawet tygodni po porodzie, to właśnie oni będą sprawować większość obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem, a także z prowadzeniem domu. Powinni oni także pamiętać, że w tym czasie należy otoczyć szczególną troską swoją partnerkę. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że taka sytuacja powinna mieć miejsce również w sytuacji, w której kobieta sprowadziła na świat dziecko siłami natury.

W rozmowach między partnerami na temat cięcia cesarskiego pojawiają się także obawy o możliwość wystąpienia powikłań pooperacyjnych, a także bolesnej blizny, która czasem goi się przez wiele dni, a nawet tygodni.

Obawy kobiet i mężczyzn przed porodem siłami natury – VRS (zespół luźnej pochwy)

Poród to wydarzenie, które bez wątpienia wywołuje najwięcej emocji, zarówno wśród przyszłych rodzących, jak i ich partnerów. W obliczu niniejszego zdarzenia, parze (zwłaszcza za pierwszym razem) towarzyszy wiele obaw, a nawet lęków. Obawy te mogą mieć różnorodną przyczynę. Zdaniem psychologów, lęk przedporodowy najczęściej związany jest z występowaniem efektu społecznego uczenia się. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni na przestrzeni swojego życia widzą i słuchają o problemach innych par, które wydarzyły się w czasie porodu, jak również o problemach, które nastąpiły w jego wyniku. Lęk nasila się wtedy, gdy ta obiegowa wiedza nie podlega weryfikacji oraz wtedy, gdy nie jest ona konfrontowana z wiedzą profesjonalną.

Chociaż kobiety i mężczyźni w badaniach psychologicznych niechętnie przyznają się do doświadczanych przez siebie obaw (za wyjątkiem bólu, o którym mówi się w sposób otwarty), warto wiedzieć, że przyszli rodzice zwracają uwagę na różnorodne czynniki związane z porodem naturalnym, które mogą wpłynąć na ich satysfakcję z życia.

Kobiety (zwłaszcza te, które nie są matkami) zwracają uwagę na to, że ciąża i poród mogą wpłynąć na ich atrakcyjność fizyczną, a także na mniejszą satysfakcję z życia seksualnego. Mężczyźni rzadko się do tego przyznają, niemniej jednak w praktyce okazuje się, że podobnie jak kobiety mogą oni doświadczać pewnych obaw związanych nie tylko z utratą atrakcyjności fizycznej przez partnerkę, ale także ze zmianami w obrębie ich narządów płciowych.

To, czego przyszli rodzice się obawiają (zwłaszcza ci, dla których bardzo istotna jest sfera życia seksualnego) to zanik odczuwania przyjemności seksualnej, na skutek rozciągnięcia pochwy po porodzie siłami natury. Choć nie zawsze taka sytuacja może mieć miejsce, w nomenklaturze medycznej określana jest mianem zespołu rozluźnienia pochwy (VRS).

VRS (zespół rozluźnienia pochwy) spotyka nie tylko młode mamy, ale także kobiety w okresie menopauzalnym. Niniejsze zaburzenie związane jest z rozciągnięciem ścian pochwy, które doprowadza do ich rozpulchnienia oraz zwiotczenia, czego następstwem jest nie tylko obniżenie jakości życia seksualnego, ale także ogólnej satysfakcji z życia.

W tym miejscu warto jednak wyraźnie zaznaczyć, że jest to zaburzenie, które można skorygować. W proces leczenia włączony powinien być zarówno lekarz specjalista, jak i fizjoterapeuta z dzieciny uroginekologii. Co ciekawe, na konsultację w gabinecie fizjoterapeuty pary powinny umówić się jeszcze podczas ciąży, zwłaszcza wtedy, gdy towarzyszą im obawy związane z VRS (zespołem rozluźnienia pochwy). Wykonywanie wskazanych ćwiczeń w czasie ciąży oraz po jej zakończeniu, może bowiem istotnie wpłynąć na stan kobiety oraz jej samopoczucie psychiczne.

Dlatego też, zarówno kobiety, jak i mężczyźni doświadczający obaw związanych z porodem siłami natury, które koncentrują się wokół możliwości wystąpienia zaburzeń seksualnych, powinni w otwarty sposób o nich opowiadać. Być może zasięgnięcie opinii specjalisty, a także podjęcie działań zaradczych, obniży poziom odczuwanego lęku, a tym samym zapewni parze poczucie większego komfortu w okresie okołoporodowym.

Korzyści wynikające z cięcia cesarskiego w perspektywie mężczyzny

W tym miejscu warto zaznaczyć, że istnieje niewielka ilość badań psychologicznych na temat korzyści i strat wynikających z przeprowadzenia zabiegu cięcia cesarskiego w perspektywie mężczyzn. Jednakże, dane zawarte w literaturze specjalistycznej zwracają uwagę na to, że mężczyźni, podobnie jak kobiety, wśród zalet niniejszej procedury wskazują możliwość uniknięcia intensywnego bólu przez partnerkę.

Ponadto doceniają oni, że w obliczu występowania wskazań medycznych w tym psychiatrycznych, cięcie cesarskie jest w stanie w ich opinii zapewnić kobiecie oraz dziecku wyższy stopień bezpieczeństwa. W gabinetach specjalistów (w tym przede wszystkim ginekologów oraz seksuologów) mężczyźni zdają się zwracać uwagę na jeszcze jedną korzyść wynikającą z odbycia przez partnerkę porodu za pośrednictwem cięcia cesarskiego.

Choć rzadko się do tego przyznają, część ojców zwraca uwagę na fakt, że dzięki zabiegowi u ich partnerek nie doszło do wyraźnych zmian w obrębie narządów intymnych, co wpływa na ich pociąg seksualny oraz satysfakcję z pożycia. Niemniej jednak powyższe opinie są jedynie opiniami niektórych mężczyzn, nie stanowią wyniku badań naukowych, ani przedmiotu wnikliwych analiz, dlatego też w żadnym przypadku nie powinny podlegać generalizacji.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że nie tylko zaangażowanie, ale także otwartość partnerów na dyskusję dotyczącą wszelkich aspektów ciąży i porodu sprawia, iż coraz częściej zwracają oni uwagę na możliwość występowania zaburzeń seksualnych. Dlatego też już na etapie ciąży niejednokrotnie kierują się oni do gabinetów specjalistów w celu odbycia konsultacji i podjęcia odpowiednich środków zaradczych. Warto bowiem pamiętać, że zadowolenie z życia seksualnego stanowi jeden z podstawowych filarów ogólnej satysfakcji w związku.

Dlatego też, w obliczu ciąży i zbliżającego się porodu należy podejmować dyskusję na temat zmian w życiu seksualnym, a także sposobów na bezpieczne i satysfakcjonujące powrócenie do intymnej sfery życia w związku.

Cięcie cesarskie a sytuacja psychologiczna par po porodzie

Zarówno w literaturze psychologicznej, jak i w praktyce klinicznej trudno jest wyodrębnić jednoznaczne następstwa porodu za pośrednictwem cięcia cesarskiego w obliczu życia pary. Do tej pory nie przeprowadzono bowiem wystarczającej liczby badań naukowych, na podstawie których moglibyśmy opisać psychologiczny stan małżonków po doświadczeniu porodu operacyjnego.

Niemniej jednak, w tym miejscu warto zwrócić uwagę na pewne czynniki związane z cięciem cesarskim, które mogą wpływać na codzienność pary, w krótkim okresie po narodzinach dziecka. Część przeprowadzonych do tej pory analiz naukowych zwraca uwagę na to, że cięcie cesarskie (zwłaszcza wtedy, gdy zostało przeprowadzone w trybie pilnym) wpływa na samopoczucie młodej mamy. Część kobiet może odczuwać niższą satysfakcję z porodu, a u niektórych z nich może nawet dochodzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia objawów depresji poporodowej. Obniżenie nastroju kobiety bezsprzecznie wpływa na jakość funkcjonowania pary w pierwszych tygodniach, a nawet miesiącach po narodzinach dziecka.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że poród za pośrednictwem cięcia cesarskiego wymaga zwykle dłuższego okresu rekonwalescencji. Dlatego też większość obowiązków domowych oraz tych związanych z opieką nad maluchem przypisana jest młodemu tacie. Na życie pary bez wątpienia wpływają także możliwe powikłania pooperacyjne, które obniżają stan samopoczucia partnerki oraz jej partnera.

Pomoc psychologiczna dla par zmagających się zaburzeniami życia seksualnego po porodzie

Ciąża oraz poród powodują w organizmie kobiety wiele zmian, które ingerują także w jej seksualność, i co za tym idzie, relacje z partnerem. Powrót do życia seksualnego po porodzie zależy od wielu czynników. Znaczenie posiada zarówno fizyczny stan zdrowia kobiety, jak i jej samopoczucie psychiczne. Ogromne znaczenie mają także osobiste przekonania pary na temat seksualności po porodzie.

Część badań (jednakże nie na tyle wystarczająca, aby niniejszą tezę poddać generalizacji) wskazuje, że jakość życia seksualnego jest wyższa u par, które doświadczyły porodu za pośrednictwem cięcia cesarskiego. Niemniej jednak spadek jakości pożycia intymnego jest wyraźny u wszystkich młodych rodziców, a powrót do dawnej aktywności seksualnej niejednokrotnie przysparza im wielu trudności.

W takim przypadku wskazane jest skorzystanie z pomocy specjalisty psychologa, psychoterapeuty lub seksuologa. Dzięki wsparciu doświadczonego praktyka, możliwe staje się skonfrontowanie obaw związanych z powrotem do życia seksualnego, a także wypracowanie efektywnych sposobów komunikacji swoich potrzeb.

Podsumowanie

Współcześnie wiele przyszłych rodziców upatruje w cięciu cesarskim panaceum na wszystkie obawy związane z porodem. Z jednej strony dla dobra i bezpieczeństwa dziecka, a z drugiej dla uniknięcia niedogodności związanych z porodem naturalnym dla przyszłej mamy. Wśród tych niedogodności często wymieniane są obawy związane z nieprzewidywalnością przebiegu porodu siłami natury, bólem porodowym. Innym eksponowanym czynnikiem przez niektórych przyszłych rodziców, zarówno kobiet jak i mężczyzn są obawy, że na skutek porodu naturalnego może dochodzić do wyraźnych zmian w obrębie narządów intymnych, co w efekcie może być przyczyną obniżenia odczuwanej przez nich satysfakcji z życia seksualnego. Obawy, które pojawiają się w trakcie ciąży warto rozwiać w gabinecie ginekologicznym gdzie lekarz wyjaśni i omówi rolę cięcia cesarskiego, wskazania medyczne do jego wykonania. Jeżeli prawdopodobne jest wystąpienie czynników psychologicznych, które mogłyby stanowić podstawę do ukończenia ciąży cięciem cesarskim ze wskazań psychiatrycznych skieruje na odpowiednie konsultacje.

Bibliografia

1. Bączyk G, Cebulska V, Koźlak V. Poziom lęku przedporodowego u kobiet w ciąży. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2011; 92(4): 774–777;
2. Błaszczak A, Pilch D, Szamlewska B. Badanie poziomu lęku kwestionariuszem STAI C.D. Spielbergera u kobiet w okresie okołoporodowym. Perinatol Neonatol Ginekol. 2011; 4(3): 163–168;
3. Dembińska, A., Wichary, E. Wybrane psychospołeczne korelaty lęku przedporodowego – znaczenie dla praktyki położniczej, Sztuka Leczenia 2016, 1, 43-54;
4. Gałązka I, Porembska K, Kobiołka A. Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie. Zdrowie i dobrostan. 2013; 3: 53–69;
5. Greszta, E., Ryś, M., Trębicka, P. Typy par rodzicielskich – współzależność postaw rodzicielskich w diadzie, Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio 2020, 41 (1), 186-205;
6. Guszkowska M. Lęk przed porodem i determinujące go czynniki. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 2012;5(3):154-61;
7. Hofberg, K., Brockington, I. F. Tokophobia: an unreasoning fear of childbirth, British Journal of Psychiatry 2000, 176, 83–85.
8. Holka-Pokorska J, Jarema M, Stefanowicz A i wsp. Elektywne cięcie cesarskie ze wskazań psychiatrycznych – analiza zjawiska, opis dwóch przypadków oraz rekomendacje kliniczne. Psychiatria Polska 2016;50(2):357-73;
9. Kremska A, Wróbel R, Kołodziej B. Zachowania seksualne kobiet w ciąży. Prz Med Uniw Rzesz Inst Leków. 2013; 1: 75–85; 
10. Macfarlane, A.J., Blondel, B., Mohangoo, A.D., Cuttini, M., Nijhius, J., Novak, Z., Zejtlin, J., the Euro-Peristat Scien-tific Committee, Wide differences in mode of delivery within Europe: risk-stratified analyses of aggregated routine data from the Euro-Peristat study, An International Journal of Obstetrics and Gynaecology 2016, 123 (4), 559–568;
11. Makara-Studzińska M, Podstawka D, Doroszuk B i wsp. Wsparcie emocjonalne w opiniach położnic po cięciu cesarskim. Hygeia Public Health 2013;48(3):346-51;
12. Małus A, Szyluk J, Galińska-Skok B, et al. Występowanie depresji poporodowej a jakość relacji w związku. Psychiatria Polsla 2016;50(6):1135-46;
13. Michałowska, S., Zalewski, M., Heimrath, J., Zalewski, J. Analiza sposobów ukończenia ciąży na podstawie preferencji ciężarnych oraz danych statystycznych z lat 2006-2010, Nowa Medycyna 2012, 4, 67-75;
14. Nieminen, K., Stephansson, O., Ryding, E.L. Women’s fear of childbirth and preference for cesarean section–a cross-sectional study at various stages of pregnancy in Sweden, Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica 2009, 88 (7), 807–81;
15. Olieman RM, Siemonsma F, Bartens MA, et al. The effect of an elective cesarean section on maternal request on peripartum anxiety and depression in women with childbirth fear: a systematic review. BMC Pregnancy Childbirth. 2017; 17(1): 195;
16. Santorek, N., Biłas, K., Tokarska, A., Zarzycka, K., Kasprzak, P., Kwiatkowski, S., Torbe, A. Cięcie cesarskie. Rosnący odsetek i zmiana trendów we wskazaniach, Varia Medica 2019, 3 (4), 279–288;
17. Saleh DM, Hosam F, Mohamed TM. Effect of mode of delivery on female sexual function: A cross-sectional study. J Obstet Gynaecol Res. 2019; 45(6): 1143–1147;
18. Skrzypulec-Plinta V. Zachowania seksualne w czasie ciąży. In: Bręborowicz G. ed. Położnictwo. Tom 1. Fizjologia Ciąży. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012: 195–199;
19. Smalej, O. Kult ciała – niepodejmowanie roli rodzicielskiej z przyczyn fizyczno-estetycznych, (w): M. Gorzel (red.), Psychospołeczne aspekty postrzegania zdrowia i urody, 39-50, Lublin: Wydawnictwo Akademickie WSSP 2016;
20. Stoll, K., Hauck, Y., Downe, S., Edmonds, J., Gross, M. M., Malott, A., McNiven, P., Swift, E., Thomson, G., Hall, W.A. Cross-cultural development and psychometric evaluation of a measure to assess fear of childbirth prior to pregnancy, Sexual & reproductive healthcare : official journal of the Swedish Association of Midwives 2016, 8, 49–54;
21. Topór-Pamuła, M., Schier, K. Związek między obrazem ciała u kobiet w pierwszej ciąży a reprezentacją relacji z rodzicem, partnerem i dzieckiem, Psychologia Rozwojowa 2017, 22 (1), 59-75.