Mężczyzna w obliczu diagnozy niepłodności

Choć jej definicje w zależności od źródła mogą nieco się różnić, współcześnie przyjmuje się, że o niepłodności możemy mówić wtedy, gdy para nie doczekała się potomstwa po okresie 12-miesięcznego, regularnego współżycia bez stosowania jakichkolwiek środków o działaniu antykoncepcyjnym. Na płodność mężczyzny wpływa wiele czynników, wśród których ważne miejsce zajmują zarówno czynniki genetyczne, przebyte urazy, preferowany styl aktywności, a także styl odżywiania, jak również czynniki o znaczeniu społecznym i psychologicznym. Warto również pamiętać o tym, że nasza zdolność do reprodukcji zmniejsza się z wiekiem.

W zgodzie z danymi statystycznymi przyjmuje się, że u około 50% niepłodnych małżeństw przyczyny niemożności zajścia w ciążę są zależne od współistnienia zróżnicowanych czynników, które leżą zarówno po stronie żeńskiej, jak i męskiej. Niemniej jednak powszechnie przyjmuje się, że u około 35%-50% niepłodnych par przyczyna leży po stronie żeńskiej, natomiast u około 25%-50% za niepłodność odpowiedzialny jest czynnik męski.

Warto jednak mieć na uwadze fakt, że coraz większa ilość opracowań naukowych wskazuje na rosnący wskaźnik niepłodnych mężczyzn, w porównaniu z niepłodnymi kobietami. Co ważne, wyniki analiz dotyczące niniejszego zagadnienia, jak również poglądy na ten temat przedstawiane w różnych opracowaniach, mogą zmieniać się w zależności od warunków przeprowadzanych badań, a także doświadczeń autorów.

Proces diagnozy niepłodności męskiej w wielu przypadkach jest długotrwały i nierozerwalnie związany z koniecznością poddania się licznym badaniom, które bezsprzecznie dotyczą jednej z najintymniejszych sfer naszego życia. Dlatego też to bardzo ważne, aby mężczyźni poddający się procedurom diagnostycznym byli w sposób wyczerpujący poinformowani o ich celu, a także przebiegu. Taka wymiana informacji powinna przeprowadzana być w atmosferze poufności i intymności, tak aby mężczyzna czuł się komfortowo.

Wrażliwości oraz intymności od personelu medycznego wymaga także proces przedstawiania pacjentom diagnozy niepłodności. To bardzo istotne, aby udzielić mężczyźnie oraz jego partnerce rzetelnych informacji na temat otrzymanych wyników i podczas tej samej wizyty, zaproponować im możliwe formy leczenia.

Informacja o niepłodności jest dla wielu mężczyzn zaskoczeniem. Obserwacje oraz analizy naukowe zwracają uwagę na fakt, że są oni jednak mniej skłonni niż kobiety do wyrażania własnych emocji, a nawet mogą sprawiać wrażenie mało przejętych perspektywą bezdzietności, co niejednokrotnie może wzbudzić silne emocje u ich partnerek.

Specjaliści dostrzegają, że mężczyźni doświadczający niepłodności rzadziej niż kobiety rozmawiają na temat swojej diagnozy z lekarzami. Psychologowie zwracają uwagę na fakt, że w takiej sytuacji może towarzyszyć im poczucie bycia „słabszym mężczyzną”. Niejednokrotnie pacjenci zmagają się także z uczuciem wstydu, który wpływa na ograniczenie ich ekspresji emocjonalnej.

Co ważne, analizy oraz obserwacje specjalistów wskazują, że pozorna obojętność mężczyzn może stanowić efekt wypełnianej przez nich roli społecznej, a także poczucia powinności wobec społecznych oczekiwań dotyczących zachowań, które są stawiane mężczyznom. Warto jednak wiedzieć, że wewnętrzne przeżycia mężczyzn w obliczu diagnozy ich niepłodności są równie silne i tak samo głębokie, jak w przypadku ich partnerek i podobnie jak one, mężczyźni potrzebują wsparcia emocjonalnego w tej trudnej sytuacji.

Wpływ niepłodności na sytuację psychologiczną mężczyzny

Zarówno proces diagnozy, jak i leczenia niepłodności stanowi ogromne wyzwanie psychologiczne dla mężczyzn oraz ich partnerek. Obserwacje współczesnych psychologów zwracają uwagę, że wśród pacjentów leczących się z powodu niepłodności coraz częściej możemy obserwować objawy obniżonego nastroju, a także tendencję do nadmiernego obwiniania się, jak i również znaczne obniżenie samooceny.

Ponadto, mężczyźni przejawiają mniejsze poczucie własnej wartości, którego efektem może być skłonność do izolacji społecznej, objawiająca się ograniczeniem kontaktów społecznych. Zdaniem psychologów, mężczyźni leczący się z powodu niepłodności wykazują także skłonność do nadmiernej samokontroli, a także przejawiają obniżenie znaczenia więzi emocjonalnych.

Ważną informację stanowi fakt, że podobnie jak w przypadku kobiet, tak i u mężczyzn wyżej wymienione objawy mogą nasilać się wraz z czasem trwania badań diagnostycznych oraz leczenia z powodu niepłodności.

Specjaliści z zakresu psychologii zwracają uwagę na fakt, że obniżenie poczucia własnej wartości u niepłodnych mężczyzn związane jest przede wszystkim z utożsamianiem płodności bezpośrednio ze sprawnością seksualną. Efektem przejawiania takiego schematu myślenia jest obniżenie poczucia wiary w sprawność swojego ciała.

Co ważne, diagnoza niepłodności i związany z nią spadek poczucia własnej wartości, może doprowadzić do czasowej impotencji lub istotnego zmniejszenia częstotliwości podejmowanych przez mężczyzn kontaktów seksualnych. Efektem tego jest obniżenie szans na zapłodnienie, co doprowadza do wydłużenia czasu leczenia.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że stan psychologiczny mężczyzny odgrywa ważną rolę w leczeniu niepłodności. Wymienione wyżej objawy mogą stanowić bowiem zarówno przyczynę, jak i konsekwencje niepłodności. Niemniej jednak, pewne jest, że pogorszenie się stanu psychologicznego mężczyzny w znacznym stopniu może modyfikować proces leczenia.

Dlatego też, coraz więcej specjalistów zwraca uwagę na konieczność wprowadzenia interwencji psychologicznej, która ma na celu łagodzenie emocjonalnych skutków niepłodności. W tym miejscu warto zaznaczyć, że psychologiczne przyczyny niepłodności mogą występować aż u 25% małżeństw starających się o poczęcie dziecka.

Niepłodność męska a stres

Specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego, a także leczenia niepłodności, coraz częściej zwracają uwagę na znaczenie stresu w etiologii zaburzeń płodności. Współczesne hipotezy sugerują, że odczuwanie przez mężczyzn intensywnego stresu w życiu codziennym może stanowić przyczynę niepłodności, inne zwracają uwagę na fakt zaistnienia intensywnego stresu jako konsekwencji niepłodności. Tak czy inaczej, niniejsze zjawisko często towarzyszy mężczyznom, którzy zmagają się z problemami prokreacyjnymi.

W świetle analiz naukowych, pary, które są w trakcie diagnostyki lub leczą się z powodu niepłodności wykazują wysoki poziom stresu, a także innych objawów o charakterze psychopatologicznym.

Przewlekły stres, a także cechy nasilonego lęku uwidaczniają się u par, które poddawane są leczeniu niepłodności przy zastosowaniu technik rozrodu wspomaganego. W takiej sytuacji mamy do czynienia z mechanizmem błędnego koła, albowiem odczuwanie przez partnerów wysokiego natężenia stresu wpływa na obniżenie skuteczności leczenia, natomiast kolejne niepowodzenia z nim związane, jedynie zwiększają poziom odczuwanego stresu.

Chociaż zgodnie z aktualnym stanem wiedzy nie możemy wskazać stresu jako jednoznacznej przyczyny męskiej niepłodności. Warto wiedzieć, że długotrwałe doświadczanie niniejszego stanu może wpływać na zmniejszenie wydzielania gonadotropin, a tym samym doprowadzić do obniżenia stężenia testosteronu, czego efektem jest spadek gęstości nasienia.

Ponadto, niepłodni mężczyźni doświadczający przewlekłego stresu mogą przejawiać objawy zaburzeń seksualnych, co również doprowadza do spadku efektywności zastosowanych metod leczenia, a tym samym pogłębia doświadczanie negatywnych emocji.

Niepłodność męska a depresja

Chociaż często nie zdajemy sobie z tego sprawy, czynnik psychologiczny w części przypadków jest uznawany za czynnik sprawczy niepłodności. Wspomniany wcześniej stres, który w obliczu niepłodności może porównywalny być do tego, którego człowiek doświadcza w obliczu choroby nowotworowej, w znacznej mierze wpływa na kondycję psychiczną mężczyzny.

Psychologowie zwracają uwagę na fakt, że jedną z konsekwencji męskiej niepłodności może być rozwój pełnoobjawowej depresji. Warto bowiem zwrócić uwagę na fakt, że w obliczu leczenia problemów prokreacyjnych życie seksualne partnerów niejednokrotnie traci na swojej spontaniczności, dostarczając tym samym mniejszej dawki radości. Ponadto, niepłodni mężczyźni tracą poczucie wiary we własne możliwości, a nawet w wielu przypadkach czują się bezwartościowi. Przedłużanie się takiego stanu emocjonalnego w znacznej mierze wpływa na codzienne funkcjonowanie i w efekcie doprowadza do długotrwałego obniżenia nastroju, czego efektem jest rozwój depresji.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że depresja (podobnie jak długotrwałe doświadczanie intensywnego stresu) wpływa na zdolności rozrodcze zarówno mężczyzny, jak i jego partnerki. Okazuje się bowiem, że niniejsze zaburzenie może oddziaływać bezpośrednio na wydzielanie tych hormonów, które odpowiedzialne są za procesy rozrodcze.

Ponadto, doświadczanie przez niepłodnych mężczyzn objawów depresji oddziałuje także na ich relacje z partnerkami. Psychologowie dostrzegają, że na jej skutek może dochodzić do utraty prawidłowych relacji, obniżenia poczucia zaufania, bezpieczeństwa, a także wiary w spełnianie wspólnych marzeń. To bardzo ważne, aby niepłodni mężczyźni zmagający się z problemem depresji, jak najszybciej uzyskali fachową pomoc psychologiczną.

Wpływ niepłodności męskiej na relacje partnerskie

Pary mierzące się z problemem niepłodności z pewnością zostają poddane ogromnej próbie. Zdaniem psychologów, doświadczane przez nich problemy psychologiczne w znacznej mierze zależą od samej diagnozy, a tym samym ustalenia, który z partnerów jest odpowiedzialny za problemy prokreacyjne. Okazuje się bowiem, że jednoznaczne wskazanie osoby, która posiada problemy z płodnością może doprowadzić do zjawiska obwiniania się, co bardzo negatywnie wpływa nie tylko na samą relację, ale także na sytuację psychologiczną osoby mierzącej się problemami prokreacyjnymi.

Obserwacje zwracają uwagę, że im dłużej utrzymują się problemy z zajściem w ciążę, tym bardziej zmieniają się relacje między partnerami. W tym przypadku niezwykle istotna staje się umiejętność komunikacji, która może zapobiec rozpadowi relacji.

Większość pojawiających się konfliktów dotyczy odmiennych poglądów na temat leczenia niepłodności. Wielu niepłodnych mężczyzn odczuwa dyskomfort na myśl o zapłodnieniu partnerki nasieniem dawcy. Takie różnice zdań mogą wynikać bezpośrednio ze światopoglądu partnerów, ich wzorców rodzinnych, a także przejawianych przez nich czynników emocjonalnych i psychologicznych (takich jak poczucie własnej wartości).

W tym miejscu warto jednak zauważyć, że w przypadku niektórych par, problem niepłodności może doprowadzić nawet do pogłębienia relacji. Okazuje się bowiem, że dążenie do wspólnego celu, a także wspólne oczekiwanie na ciążę zbliża partnerów, powodując między nimi wzrost wzajemnego zaufania, intymności, a także bliskości emocjonalnej.

Pomoc psychologa dla mężczyzn mierzących się z problemem niepłodności

Bez względu na to, który z partnerów zmaga się bezpośrednio z problemem niepłodności, kolejne niepowodzenia prokreacyjne zawsze są dla nich bolesnym doświadczeniem. Dlatego też, pomoc psychologiczna w przypadku niepłodnych mężczyzn powinna obejmować nie tylko ich, ale także ich partnerki. Udzielanie wsparcia psychologicznego parom mierzącym się z problemem niepłodności jest wskazane już na etapie stawiania diagnozy.

Okazuje się bowiem, że niepłodność mężczyzny wywiera duży wpływ na psychologiczne, społeczne i biologiczne funkcjonowanie par, które wymagają zarówno opieki medycznej, jak i psychologicznej. W tym miejscu warto bowiem przypomnieć, że psychologiczne konsekwencje niepłodności mogą być naprawdę zatrważające, a w niektórych sytuacjach doprowadzić nawet do rozpadu związku, czy też rozwoju pełnoobjawowej depresji.

Co ciekawe, blisko połowa par mierzących się z niepłodnością męską odczuwa potrzebę kontaktu z psychologiem. Zdaniem specjalistów, pomocy takiej wymaga natomiast aż 90% par doświadczających problemów prokreacyjnych.

Co ważne, efektywnemu leczeniu niepłodności sprzyjają prawidłowe relacje partnerów oraz atmosfera panująca w środowisku rodzinnym. Objęcie opieką psychologiczną par, które starają się o poczęcie dziecka, może służyć podniesieniu jakości relacji partnerskiej, podniesieniu poziomu własnej wartości, a także odczuwalnej jakości życia, co sprzyja nie tylko prowadzonym procedurom medycznym, ale także tworzeniu przyjaznej atmosfery w środowisku domowym, w którym w niedalekiej przyszłości ma pojawić się dziecko.

Podsumowanie

Mężczyźni mierzący się z problemem niepłodności doświadczają licznych trudności psychologicznych, już na etapie diagnozy nieprawidłowości. W wielu przypadkach, usłyszenie niekorzystnego rozpoznania w znacznej mierze oddziałuje na poczucie wartości oraz pewności siebie mężczyzn. Ponadto, diagnoza niepłodności może doprowadzić u nich do odczuwania przewlekłego stresu, a nawet objawów depresji. Dlatego też, tak ważne jest, aby uzyskali oni nie tylko odpowiednie wsparcie od swoich partnerek, ale także wsparcie psychologiczne. Dzięki współpracy ze specjalistą, możliwe staje się ograniczenie negatywnych konsekwencji psychologicznych niepłodności, a także wypracowanie efektywnych sposobów komunikacji między partnerami, które będą sprzyjały budowaniu przyjaznej atmosfery.

Bibliografia

1. Agarwal A., Mulgund A., Hamada A., Chyatte M.R. (2015) A unique view on male infertility around the globe. Agarwal i wsp. Reproductive Biology and Endocrinology; 13:37;
2. Dembińska A. (2012) Rola personelu medycznego we wsparciu kobiet poddawanych leczeniu niepłodności. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu; 4(18): 366–370;
3. Ferlin A., Raicu F., Gatta V., Zuccarello D., Palka G., Foresta C. (2007), Male infertility: role of genetic background, Reproductive BioMedicine Online, Jun, 14(6), 734-45;
4. Gadzinowski J., Pawelczyk L., Wiśniewski J. (2003), Dawanie życia. Problemy wspomagania rozrodu człowieka, Poznań;
5. Gatta V., Raicu F., Ferlin A., Antonucci I., Scioletti A. P., Garolla A., Palka G., Foresta C., Stuppia L. (2010), Testis transcriptome analysis in male infertility: new insight on the pathogenesis of oligo-azoospermia in cases with and without AZFc microdeletion, BMC Genomics, 24;11, 401;
6. Jakimuk A., Czajkowski K. (2007), Kliniczna endokrynologia ginekologiczna i niepłodność, Warszawa;
7. Jędrzejczak P, Łuczak Wawrzyniak J, Szyfter J, Przewoźna J, Taszarek Hauke G, Pawelczyk L. (2004), Odczucia i emocje u kobiet leczących się z powodu niepłodności. Przegląd Lekarski; 61(12): 1334–1337.
8. Łepecka-Klusek C. (2008), Postawy życiowe partnerów w sytuacji niezamierzonej bezdzietności. Rozprawa habilitacyjna. Lublin: Uniwersytet Medyczny w Lublinie;
9. Pawłowicz J. (2009) Dlaczego niepłodność? Wiek, styl życia, antykoncepcja, aborcja, Homo Dei, nr 3 s. 102-112;
10. Radwan J. Epidemiologia niepłodności. (2011), W: Niepłodność i rozród wspomagany. Red. Radwan J., Wołczyński S. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne; 11-14;
11. Ratajczak Z. (2000) Stres – koszty psychologiczne – radzenie sobie. W: Heszen-Niejodek I, Ratajczak Z (red.). Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i metodologiczne. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego; 65–87. 25.
12. Semczuk M. (1993) Czy czynniki środowiskowe stanowią zagrożenie dla płodności mężczyzny? Ginekologia Polska, Suplement: Ekologia prokreacji człowieka. Lublin, s. 127;
13. Schmidt L, Holstein B, Christensen U, Boivin J. (2005), Does infertility cause marital benefit? An epidemiological study of 2250 women and men in fertility treatment. Patient Education and Counseling; 59(3): 244–51.
14. Szamatowicz M. Niepłodność. (2005), W: Położnictwo i ginekologia. Red. Bręborowicz G.H. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL; 737–754.