Psychoterapia – na czym polega?

Psychoterapia uznawana jest współcześnie za jedną z podstawowych (obok farmakoterapii) metod leczenia zaburzeń psychicznych. Jej początki sięgają końca XIX wieku, a za jej ojca uznaje się Zygmunta Freuda (austriackiego psychiatrę, twórcę podejścia psychoanalitycznego). Psychoterapia to metoda leczenia poprzez rozmowę. Warto jednak wiedzieć, że forma tej rozmowy zgodna jest ze ściśle określoną metodą oddziaływania i stanowi odpowiedź na potrzeby oraz indywidualne możliwości pacjenta, który zgłasza się do gabinetu specjalisty z prośbą o pomoc. W psychoterapii nie ma więc miejsca na przypadkowość. Powinna być ona dobrze zaplanowana i dążyć do określonych wraz z pacjentem celów. Za najważniejsze z nich uznaje się przepracowanie problemów oraz trudności, które w znacznym stopniu odpowiedzialne są za wywoływanie objawów zaburzeń psychicznych (np. depresyjnych) oraz somatycznych (np. częste bóle głowy, problemy ze strony układu pokarmowego).

Psychoterapia – dla kogo?

Psychoterapia jest metodą leczenia przeznaczoną dla szerokiej grupy osób. Do gabinetu specjalisty mogą zgłosić się jednostki poszukujące rozpoznania, a także nazwania problemów, z którymi na co dzień się mierzą. Ponadto z usług psychoterapeuty korzystają pacjenci z wcześniejszym rozpoznaniem zaburzeń psychicznych, takich jak: zaburzenia nastroju, lękowe, zaburzenia odżywiania, czy też zaburzenia osobowości. Dodatkowo psychoterapia może okazać się cenną formą wsparcia dla osób, które dążą do samopoznania oraz rozwoju własnych możliwości. Warto wiedzieć, że niniejsza metoda leczenia przeznaczona jest zarówno dla dzieci, nastolatków, jak i osób dorosłych. Niemniej jednak niezwykle istotne jest, aby specjalista proponujący pracę z dziećmi posiadał niezbędną wiedzę z zakresu rozwoju oraz kwalifikacje potwierdzające możliwości jego pracy z młodym pacjentem.

Nurty psychoterapeutyczne – czym się różnią?

Jak wspomniano we wstępie, pojęcie psychoterapii jest niezwykle szerokie. Warto wiedzieć, że mieszczą się w nim zróżnicowane podejścia. Poniżej opisane zostaną najpopularniejsze z nich. Zwrócimy uwagę na ich najważniejsze założenia, a także wskażemy podstawowe różnice między nimi.

Nurt psychodynamiczny

Uznawany za bliski klasycznej psychoanalizie Zygmunta Freuda, skupia się przede wszystkim na nieuświadomionych mechanizmach, które w znaczny sposób wpływają na nasze zachowanie. Celem terapii jest między innymi zrozumienie genezy schematów, którymi się posługujemy i które wpływają na wyrażanie emocji oraz nawiązywane relacje. W terapii psychodynamicznej niejednokrotnie nawiązuje się do okresu dzieciństwa, a przede wszystkim relacji łączących nas z rodzicami. Warto jednak wiedzieć, że współczesna psychoterapia psychodynamiczna w znacznej mierze skupia się na bieżących wydarzeniach z życia pacjenta i analizie tych zdarzeń.

Psychoterapia psychodynamiczna polecana jest osobom, które pragną dogłębnie się poznać. Zwykle prowadzona jest ona indywidualnie i warto również wiedzieć, że w większości przypadków jest ona procesem długotrwałym. Niemniej jednak, współcześnie proponowane są pacjentom także formy krótkoterminowej psychoterapii psychodynamicznej.

Nurt poznawczo-behawioralny

Jedna z najpopularniejszych obecnie form oddziaływania psychoterapeutycznego. Niniejsza forma terapii skupia się na aktualnie przeżywanych przez pacjenta emocjach oraz prezentowanych przez niego zachowaniach. Jej celem jest rozpoznanie negatywnych schematów w myśleniu oraz ich sukcesywna zmiana, która oddziałuje na podniesienie doświadczanej jakości życia. Psychoterapia poznawczo-behawioralna zwykle trwa krócej, niż ta prowadzona w nurcie psychodynamicznym. Zalecana jest szczególnie tym osobom, które mierzą się z zaburzeniami lękowymi oraz zaburzeniami odżywiania.

Nurt systemowy

Psychoterapia systemowa zakłada, że zarówno przeżywane przez człowieka emocje, jak i prezentowane przez niego zachowania są uzależnione od jego bliskich relacji – przede wszystkim rodzinnych. Niniejsza forma oddziaływania terapeutycznego prowadzona jest zarówno w formie indywidualnej, jak i w terapii rodzinnej oraz terapii par. Zwykle proponowana jest tym osobom, które próbują odnaleźć wpływ przeszłych oraz aktualnych relacji rodzinnych na nasze życie psychiczne.

Nurt humanistyczny

Psychoterapia prowadzona w nurcie humanistycznym skupia się na jednostce. Jej nadrzędnym celem jest doprowadzenie do stanu akceptacji siebie oraz uważności na swoje potrzeby. Niniejsza metoda leczenia zalecana jest osobom, które dążą do samoakceptacji oraz rozwoju osobistego. Częściej polecana jest dorosłym pacjentom lub nastolatkom.

Psychoterapia – jak wybrać nurt dostosowany do naszych potrzeb?

Do wyboru ścieżki psychoterapeutycznej warto podejść z rozwagą. W pierwszej kolejności można zaznajomić się z podstawowymi założeniami nurtów psychoterapeutycznych. Niemniej jednak najważniejsze zdaje się znalezienie odpowiedniego specjalisty. Nie bez znaczenia jest wykształcenie psychoterapeuty potwierdzone odpowiednimi certyfikatami, a także doświadczenia kliniczne. Ważnym komponentem (często uważanym za najważniejszy) wpływającym na powodzenie procesu terapeutycznego jest relacja, jaką uda nam się nawiązać ze specjalistą. Dlatego też, zanim rozpoczniemy decyzję o wyborze danego gabinetu, warto skorzystać z 2-3 spotkań konsultacyjnych.

Osoba psychoterapeuty – czy ma znaczenie?

Jak wspomniano wcześniej, osoba psychoterapeuty, a przede wszystkim relacja, jaką uda nam się z nim nawiązać, może mieć kluczowe znaczenie dla powodzenia procesu terapeutycznego. A kim właściwie jest psychoterapeuta?

To osoba, która posiada wysokie kwalifikacje. Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia, to jednostka, która ukończyła wyższe studia magisterskie (najczęściej z zakresu psychologii) lub medyczne, a ponadto ukończyła co najmniej 4-letnie szkolenie obejmujące 1200 godzin, na które składają się wykłady, praktyka kliniczna, psychoterapia własna oraz superwizja.

Dobry terapeuta to osoba o wysokich kompetencjach intelektualnych oraz komunikacyjnych. Powinien wykazywać się nie tylko zdolnością analizy indywidualnych potrzeb oraz możliwości pacjenta, ale także ponadprzeciętną wrażliwością, która zapewnia poczucie troski i bezpieczeństwa, niezbędne dla nawiązania leczniczej relacji terapeutycznej.

Forma psychoterapii – jaką wybrać?

Decydując się na psychoterapię, możemy wybierać nie tylko spośród różnorodnych nurtów, ale także form terapeutycznych.

• Najpopularniejszą z nich jest TERAPIA INDYWIDUALNA, polegająca na rozmowie
• pacjenta z psychoterapeutą bez udziału osób trzecich. Terapia indywidualna może być prowadzona jako interwencja kryzysowa (na którą składa się kilka spotkań), krótkoterminowa psychoterapia indywidualna (od kilku do kilkunastu spotkań) oraz długoterminowa psychoterapia indywidualna (nieokreślona w czasie). Spotkania w zależności od wybranego nurtu odbywają się 1 lub 2 razy w tygodniu. Harmonogram i częstotliwość spotkań dostosowywane są do wymagań i możliwości pacjenta. Czas trwania jednej sesji terapeutycznej to zwykle 45-50 minut.
• TERAPIA RODZINNA – zazwyczaj prowadzona w nurcie psychoterapeutycznym – to dobre rozwiązanie dla rodzin zmagających się z kryzysem. Czas trwania pojedynczej sesji wynosi od 60 do 90 minut. Częstotliwość i czas trwania terapii ustalane są z klientami podczas spotkań konsultacyjnych.
• TERAPIA GRUPOWA (krótkoterminowa lub długoterminowa) polega na spotkaniach z osobami, które mierzą się z podobnym problemem psychicznym lub życiowym (np. żałobą). Jest to unikalna forma wsparcia psychicznego, w której dzielimy się nie tylko swoim doświadczeniem, ale także uzyskujemy dostęp do doświadczeń i spostrzeżeń innych osób. Cały proces odbywa się pod opieką doświadczonego psychoterapeuty. Czas trwania pojedynczej sesji wynosi zwykle od 60 do 90 minut.
  

Podsumowanie

Psychoterapia to nie tylko popularna, ale przede wszystkim skuteczna forma leczenia zaburzeń psychicznych. Warto jednak pamiętać, że obecnie mamy szeroki wybór podejść, które różnią się między sobą nie tylko prowadzoną formą oddziaływania leczniczego, ale przede wszystkim założeniami teoretycznymi. Dlatego też, ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o udaniu się do gabinetu specjalisty, zdobyć wiedzę na temat stosowanych przez niego metod pracy, a także jego wykształcenia oraz doświadczenia. Pamiętajmy, że kompetencje wybranego psychoterapeuty w znaczny sposób oddziałują na efektywność prowadzonej terapii. Nie zapominajmy również, że równie ważnym czynnikiem, jak wspomniana w tekście relacja terapeutyczna, jest także nasza motywacja oraz zaangażowanie w proces leczenia.

Bibliografia

1. Aleksandrowicz J. Dudek D, Skowrońska M. Terapia na życie Rozmowy z Dominiką Dudek i Małgorzatą Skowrońską. Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2020;
2. Aleksandrowicz JA. „Psychoterapia” czy „psychoterapie”? Psychoter. 2004; 2(129): 17–30;
3. Aleksandrowicz JA. Psychoterapia: etyka — wartości — deontologia. Psychoter. 2006; 2:13–20;
4. Aleksandrowicz JW, Bierzyński K, Bomba J, Czabała JC, Jaklewicz H, Leder S i wsp. Zasady stosowania psychoterapii. Wyniki dalszych prac zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Psychoter. 1999; 4: 5–18;
5. Blagys M., Hilsenroth M. Distinctive features of short-term psychodynamic-interpersonal psychotherapy: a review of the comparative psychotherapy process literature. Clin. Psychol. Sci. Pract. 2000; 7:167–188;
6. Bomba J, Cyranka K, Sobański JA. Psychiatrist and psychotherapist. An attempt to summarize work of Jerzy Witold Aleksandrowicz Arch. Psychiatr. Psychother. 2019; 4: 7–15; 
7. Fonagy P, Rost F, Carlyle J, McPherson S, Thomas, R, Fearon, P i wsp. Pragmatic randomized controlled trial of long-term psychoanalytic psychotherapy for treatment-resistant depression: the Tavistock Adult Depression Study (TADS). World Psychiatry; 2015; 14: 312–321;
8. Grzesiuk L. Zjawiska w psychoterapii. W: L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 1994;
9. Sokolik Z. Psychoanaliza (ortodoksyjna i teorie relacji z obiektem). Neopsychoanaliza. W: L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995;
10. Wasilewska M. Depresja jako ucieczka przed wyzwaniami dorosłości – refleksje terapeutyczne. W: D. Kubacka-Jasiecka, M. Kuleta (red.), W kręgu psychologicznej problematyki tożsamości. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2018;
11. Yeomans, F, Clarkin J, Kernberg O. Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu w leczeniu zaburzeń osobowości borderline. Podręcznik kliniczny. Kraków: Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej. 2015.