Problemy z penetracją w przebiegu pochwicy a zaspokajanie potrzeb związanych z seksualnością u kobiet

Pochwica jest zaburzeniem, które, w wyniku mimowolnego skurczu mięśni w okolicach pochwy w niektórych przypadkach całkowicie wyklucza możliwość penetracji. W tym miejscu warto nadmienić, że w większości przypadków pochwica (znana również jako waginizm) traktowana jest jako problem psychosomatyczny, za którego główną przyczynę uznaje się doświadczanie przez kobietę lęku przed penetracją. W świetle badań oraz obserwacji psychologicznych jesteśmy w stanie stwierdzić, że w większości przypadków, niniejsze zaburzenie w znacznym stopniu obniża ogólne poczucie satysfakcji z życia kobiety. Pochwica wpływa przede wszystkim na obniżenie poczucia własnej wartości, a nawet na poddawanie pod wątpliwość własnej kobiecości. Część kobiet posiada przeświadczenie, że nie są odpowiednimi partnerkami, ponieważ nie są w stanie zaspokoić potrzeb seksualnych partnera, a także obawiają się, że poprzez doświadczane zaburzenie nie będą w stanie zaspokoić potrzeby posiadania potomstwa.

Nie podlega wątpliwość fakt, że pochwica istotnie wpływa na seksualność kobiety. Niemniej jednak, analizując niniejsze zagadnienie warto nadmienić, że seksualność dotyczy nie tylko obszaru fizjologii, ale także psychiki oraz relacji społecznych. Oznacza to, że jakość realizacji własnej seksualności może wpływać na wiele obszarów życia kobiety, a co za tym idzie istotnie oddziaływać na jej poczucie dobrostanu.

Realizacja własnej seksualności, między innymi poprzez relacje seksualne, stanowi jeden z najważniejszych celów wchodzenia w związki romantyczne. W wyniku doświadczania pochwicy realizacja tych potrzeb w wielu przypadkach może pozostawać niezaspokojona, co doprowadza między innymi do narastającego poczucia frustracji, a tym samym zwiększenia ogólnej drażliwości oraz podatności na stres.

Co jednak niezwykle istotne zdaniem psychologów to fakt, że satysfakcja seksualna nie powinna utożsamiana być jedynie z odbyciem aktu seksualnego i zaspokojeniem potrzeb fizycznych. Seksualność może bowiem rozumiana być jako coś znacznie szerszego niż zdolność do osiągania satysfakcji. Może ona obejmować bowiem wymiar nie tylko fizyczny, ale także psychiczno-duchowy. W trakcie leczenia pochwicy, dla poczucia dobrostanu psychicznego bardzo ważne jest zrozumienie pojęcia zintegrowanej seksualności, na którą składa się zarówno sfera fizyczna, psychologiczna, jak i społeczna.

Podążając za słowami Bogdana Wojciszke (polskiego psychologa), namiętność i seks nie muszą być tożsame. Oznacza to, że jesteśmy w stanie doświadczać namiętność, nie podejmując przy tym aktywności seksualnej. Dlatego też możemy przyjąć, że realizacja własnej seksualności jest możliwa w przebiegu leczenia pochwicy. Niemniej jednak bezsprzecznie wymaga to zaangażowania zarówno kobiety, jak i jej partnera seksualnego.

Problemy dotyczące życia seksualnego związane z pochwicą i ich wpływ na poczucie szczęścia w relacji

Pochwica wtórna (a zatem taka, która pojawiła się po uprzednim okresie prawidłowych relacji seksualnych) istotnie wpływa na życie seksualne pary. Okazuje się, że może także wpływać na ogólne poczucie zadowolenia małżonków. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że na jakość życia partnerskiego składa się wiele czynników pozaseksualnych.

Wśród nich specjaliści wyróżniają między innymi:

• Specyficzne cechy układu partnerskiego, w którym szczególne znaczenie osiąga okazywane przez partnerów wsparcie emocjonalne – bez względu na doświadczane aktualnie problemy;
• Więź uczuciowa, która występuje między partnerami;
• Poczucie dopasowania partnerskiego, jak również poziom zadowolenia z aktualnego stanu relacji w wymiarze nieseksualnym;
• Ogólna atmosfera panująca w rodzinie, szczególnie ważna dla relacji wtedy, gdy partnerzy posiadają potomstwo;
• Jakość komunikacji między partnerami, a także umiejętność rozmowy i radzenia sobie z doświadczanymi emocjami (szczególnie w obliczu trudnych przeżyć i narastającego stresu);
• Ocena jakości trzech elementów, które w świetle teorii Roberta Sternberga (amerykańskiego psychologa) składają się na koncepcję miłości – namiętność, intymność oraz zaangażowanie.

W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że to pożycie seksualne stanowi jeden z podstawowych elementów zadowolenia ze związku. Dlatego też uniemożliwienie realizacji funkcji seksualnej na skutek pochwicy może, w perspektywie dłuższego czasu, doprowadzić do osłabienia relacji, a nawet do jej całkowitego rozpadu.

Znaczenie satysfakcji seksualnej dla funkcjonowania relacji partnerskiej / małżeńskiej w innych obszarach życia

W znacznej większości przypadków, życie seksualne, a wraz z nim wzajemne zaspokajanie potrzeb, stanowi jedną z najważniejszych funkcji małżeństwa / partnerstwa. Okazuje się bowiem, że obok funkcji emocjonalnej oraz gospodarczej, spełnianie funkcji seksualnej jest szczególnie ważne dla utrzymania więzi między partnerami. W tym miejscu warto bowiem zaznaczyć, że akt seksualny nie służy wyłącznie zaspokojeniu potrzeby fizjologicznej. Wiąże się on z głębokim doświadczeniem, które związane jest z przeżywaniem bliskości, przynależności oraz zaufania.

Psychologowie zwracają zatem uwagę, że udane życie seksualne może być przyczyną zgodnego współżycia, a ponadto może nawet kompensować określone niedostatki, które pojawiają się w relacji. Udane pożycie seksualne sprzyja dobremu samopoczuciu psychicznemu i pomaga rozwijać silne więzi emocjonalne między partnerami. Co warte podkreślenia, satysfakcja czerpana z życia seksualnego w relacji wpływa nie tylko na więzi, ale także na inne obszary funkcjonowania.

Doświadczanie niskiego zadowolenia ze sfery seksualnej (które może związane być z problemem pochwicy) doprowadza do narastającego poczucia frustracji. Tym samym, partnerzy mogą przejawiać wyższą podatność na stres, mniejszą zdolność do kontrolowania własnych reakcji emocjonalnych, a także większą skłonność do wchodzenia w sytuacje konfliktowe, które tylko potęgują doświadczany stres. Specjaliści są także zdania, że niezadowolenie z życia seksualnego istotnie oddziałuje na poczucie własnej wartości, a tym samym pewność siebie. Osoby doświadczające niespełnienia seksualnego mogą przejawiać obniżoną motywację, a także wydajność w pracy. Ponadto, w wyniku narastającej frustracji (zazwyczaj w przypadku mężczyzn), taka sytuacja może doprowadzać do zwiększenia ryzyka występowania reakcji agresywnych, a także skłonności do sięgania po używki.

Dlatego też tak ważne jest, aby pary, które doświadczają problemu pochwicy, zgłosiły się po pomoc do specjalisty. Warto bowiem pamiętać, że dzięki odpowiednim działaniom terapeutycznym oraz zaangażowaniu uczestników terapii, możliwe staje się zniesienie objawów niniejszego zaburzenia, a także zapobieganie jego nawrotom.

Pochwica jako wyzwanie dla relacji

Seksualność jest czymś znacznie więcej niż stosunkiem płciowym, którego celem jest redukcja napięcia. Seksualność w przypadku par stanowi środek komunikacji. Podczas kontaktu seksualnego możemy bowiem wyrażać wzajemną miłość, troskę, czułość, akceptację, zainteresowanie oraz zapewnienie o wzajemnej wierności i przynależności.

Zdaniem autorów licznych opracowań z zakresu seksuologii, doświadczanie satysfakcji seksualnej jest jednym z prognostyków trwałości związku. Co więcej, satysfakcja seksualna ściśle wiąże się z doświadczaniem szczęścia w relacji, a jej brak jest jednym z najtrafniejszych prognostyków rozwodów. Dlatego też, zaburzenie życia seksualnego, stanowiące następstwo występowania pochwicy, jest sporym wyzwaniem dla relacji.

W sytuacji, w której problem ten istnieje od początku trwania związku, często pochwica uniemożliwia nawiązanie głębokiej relacji, co sprawia, że szanse na rozwój i jego przetrwanie są znacznie obniżone. Natomiast w przypadku pojawienia się pochwicy wtórnej (po okresie prawidłowego i satysfakcjonującego współżycia), reakcje partnerów są trudne do jednoznacznego przewidzenia i w znacznej mierze zależą od głębokości relacji emocjonalnej oraz poczucia szczęścia w związku. Psychologowie dostrzegają, że w obliczu pochwicy wtórnej partnerzy mogą prezentować postawę ucieczki oraz obronną (oznacza to, że będą poświęcać się w tym czasie działaniom pobocznym, na przykład pracy lub uprawianiu sportu). Ponadto mogą przejawiać postawę destrukcyjną – mogącą doprowadzić do poważnych konsekwencji psychologicznych, w tym rozwoju uzależnienia oraz zaburzeń nastroju.

W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że przedstawiane przez partnerów postawy nie muszą być negatywne. Część z nich stara się bowiem podchodzić do problemu z optymizmem, co oznacza ich chęć i zaangażowanie w aktywną pracę nad problemem. Taka postawa mężczyzny w znacznej mierze przyczynia się do zwiększenia efektywności zastosowanych metod terapeutycznych.

Jak ważna jest komunikacja dla jakości relacji w kontekście problemu pochwicy?

Jakość komunikacji między partnerami posiada ogromne znaczenie w kontekście występowania problemu pochwicy. To bowiem bardzo ważne, aby w związku panowała otwartość i swoboda mówienia nawet o trudnych doświadczeniach. Sfera seksualna, choć uznawana za filar trwałości relacji, często nie jest szeroko omawiana przez partnerów, szczególnie tych, którzy wraz z wydłużającym się czasem trwania relacji, a tym samym narastającymi obowiązkami (związanymi między innymi z opieką nad dziećmi), coraz rzadziej komunikowali o swoich potrzebach. Wówczas, kobieta unikająca zbliżenia – na skutek doświadczania lęku przed penetracją – może nie mówić o prawdziwej przyczynie swojej „oziębłości seksualnej”. W takiej sytuacji partner może odbierać jej zachowanie jako odrzucenie, natomiast w kobiecie może narastać przeświadczenie, że jest niewystarczająco dobra dla swojego partnera. Brak komunikacji w tym zakresie nie jest w stanie przynieść żadnej ze stron pozytywnych efektów, a w dłuższej perspektywie może doprowadzić nawet do rozpadu relacji.

Tymczasem badania dowodzą, że umiejętność rozmawiania o seksie oraz problemach dotyczących życia seksualnego posiada ogromne znaczenie dla zadowolenia ze związku, a także zacieśniania relacji. To niezwykle ważne, aby kobieta starała się przełamywać lęk przed oceną i już od początku doświadczania objawów pochwicy zgłaszała partnerowi swoje obawy i potrzebę wsparcia. W tym przypadku równie ważna (choć czasem może się zdawać nawet, że ważniejsza) okazuje się być otwartość na komunikację ze strony partnera. Sama możliwość rozmowy o doświadczanym problemie i wspólne poszukiwanie dróg jego rozwiązania (między innymi poprzez zaangażowane uczestniczenie w relacji) nie tylko zwiększy szanse na powodzenie leczenia, ale także doprowadzić może do pogłębienia relacji partnerskiej.

Pomoc psychologiczna dla par zmagających się z problemem pochwicy

Analizując wpływ pochwicy na relacje partnerskie, jesteśmy w stanie dostrzec, że niniejsze zaburzenie istotnie oddziałuje na życie zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Znacznemu ryzyku poddane jest nie tylko życie seksualne pary, ale także ich satysfakcja z życia oraz funkcjonowanie w pozostałych obszarach codzienności. Dlatego też tak ważne jest, aby pary zmagające się z problemem pochwicy jak najszybciej zdecydowały się zasięgnąć pomocy w gabinecie specjalisty.

Dzięki wsparciu doświadczonego psychologa, możliwe staje się:

• Wstępne rozpoznanie problemu, jakim jest pochwica;
• Zapewnienie parze wsparcia emocjonalnego oraz informacyjnego;
• Zapoznanie pary z literaturą, której celem jest poszerzenie wiedzy z zakresu dotyczącego ich problemu;
• Zwrócenie uwagi na istotę oraz ewentualne błędy pojawiające się w komunikacji;
• Poinformowanie o możliwych formach leczenia pochwicy;
• Zaproponowanie konkretnych specjalistów, którzy pomogą kobiecie zmierzyć się z objawami niniejszego zaburzenia.
  

Ponadto psycholog, który wzbudził zaufanie pary, może towarzyszyć im przez cały proces leczenia. Dzięki takiej współpracy możliwe staje się omówienie (w bezpiecznych warunkach) swoich obaw i nadziei związanych z leczeniem, a także zdobycie wiedzy niezbędnej do profilaktyki nawrotów choroby w przyszłości. Warto jednak pamiętać, że w przypadku pochwicy pomoc psychologa nie jest wystarczająca. Ważne jest zaczerpnięcie opinii ze strony ginekologa, oraz seksuologa, a także podjęcie terapii w gabinecie doświadczonego psychoterapeuty. W świetle aktualnych badań najwyższą skutecznością leczenia objawów pochwicy cieszy się terapia poznawczo-behawioralna.

Kompleksowe leczenie pochwicy uwzględnia także konsultację z fizjoterapeutką uroginekologiczną, która oceni stan mięśni dna miednicy jak również tkanek wpływających na ich stan.

Podsumowanie

Satysfakcja seksualna bezsprzecznie stanowi istotny wskaźnik zdrowia w sferze seksualnej. Jest także ważna dla poczucia ogólnego dobrostanu i wpływa na poczucie zadowolenia z życia. Problem pochwicy pojawiający się u kobiet, w większości przypadków całkowicie uniemożliwia odbycie dopochwowego stosunku seksualnego. Niniejsze zaburzenie wiąże się z licznymi konsekwencjami dla zdrowia psychicznego i wpływa także na funkcjonowanie par z nim się zmagających. Pojawienie się objawów pochwicy, po uprzednim okresie prawidłowego współżycia (przy niskiej jakości komunikacji partnerskiej), może doprowadzić nawet do rozpadu związku. Natomiast występowanie pochwicy pierwotnej, niejednokrotnie sprawia, że kobieta wycofuje się ze swojej seksualności, a przez to (mimo potrzeby miłości i akceptacji) nie angażuje się w relacje z płcią przeciwną z obawy na niespełnienie jednej z podstawowych potrzeb w związku – jaką jest wzajemne zaspokajanie potrzeb seksualnych. W związku z tym niezwykle ważne jest, aby o problemie pochwicy oraz skutecznych sposobach jej leczenia mówić głośno. Nieleczona pochwica może bowiem wiązać się z tragicznymi konsekwencjami i istotnie wpływać na obniżenie jakości życia, doprowadzając tym samym do rozwoju depresji.

Bibliografia

1. Beck J.G., Barlow D.H. (2006). The effects of anxiety and attentional focus on sexual responding — II: Cognitive and affective patterns in erectile dysfunction. Behaviour Research and Therapy; 24: 19–26
2. Beisert M. (2006). W poszukiwaniu modelu seksualności człowieka. In: Beisert M. ed. Seksualność w cyklu życia człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa;
3. Davis D., Shaver P.R., Widaman K.F., Vernon M.L., Follette W.C, Beitz K., “I can’t get no satisfaction”: In secure attachment, inhibited sexual communication, and sexual dissatisfaction, “Personal Relationships”, 2006, nr 13, s. 465-483;
4. Dolińska-Zygmunt G. Nomejko, A. (2011). Sexual satisfaction’s contribution to a sense of quality of life in early adulthood. Polish Journal of Applied Psychology; 9: 65–73;
5. Dundon C.M., Rellini, A.H. (2010). More than sexual function: predictors of sexual satisfaction in sample of woman age 40–70. Journal of Sexual Medicine 7: 1209–1215;
6. Grabowska M. (2007), Wyznaczniki relacji partnerskiej a zmiany w sferze seksualnej w poszczególnych fazach dorosłości, „Psychologia rozwojowa”, tom 12, nr 4, s. 29-40;
7. Grabowska M. (2014), Seksualność w związkach małżeńskich, (w:) Psychologia rodziny, red. I. Janicka, H. Liberska, s. 167-184, Warszawa, PWN;
8. Hajcak F., Garwood P. (2002), Dlaczego ze sobą sypiamy. Nieseksualne powody, dla których ludzie uporawiają seks, Gdańsk, GWP;
9. Impett EA, Muise A, Peregine D. (2014). Sexuality in the context of relationships. In: Tolman D, Diamond L. ed. American Psychological Association Handbook of Sexuality and Psychology tom 1 Person based Approaches. APA Handbook of Sexuality, Washington;
10. Izdebski Z. (2012). Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium Badawcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; Kraków;
11. Komorowska-Pudło M. (2014), System wartości Schelerowskich a postawy dorosłych wobec wybranych aspektów relacji w heteroseksualnych związkach intymnych, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 1(17), s. 57-90;
12. Kuczyńska A. Koncepcja jakości życia w psychoseksuologii. (1992). Psychologiczne aspekty funkcjonowania w rodzinie. Prace Psychologiczne XXIV. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław;
13. Kuczyńska A, Kaczmarek I. (2001). Doświadczenia seksualne, satysfakcja z życia seksualnego a jakość związku. Polskie Forum Psychologiczne; 1: 1–26;
14. Radomski D. (2007). Od poznania się do seksualnej satysfakcji, czyli biologiczne mechanizmy seksualności człowieka. Seksuologia Polska, 5,1,18–24;
15. Scott F.C., Sprecher S. (2000), Sexuality in marriage, dating, and other relationships: a decade review, “Journal of Marriage and Family”, Tom 62, nr 4, s. 999-1017;
16. Shifren J.L. (2011), Increasing our understanding of women’s sexuality at midlife and beyond, Menopause, 18, 1149–1151;
17. Tuszyńska-Bogucka W., Bogucki J., Dziduch D. (2013). Satysfakcja i poczucie własnej wartości u kobiet w różnych typach związków. Przegląd Badań Edukacyjnych, t. 2. nr 17, 69–85;
18. Wiegel M., Scepkowski L.A., Barlow D.H. (2003). Cognitive-Affective Processes in Sexual Arousal and Sexual Dysfunction. Materiały konferencyjne Kinsey Institute Conference: Methodological Approaches In Reproductive Psychophysiology Bloomington, Indiana, USA; 1–34.