Wpływ satysfakcji seksualnej na zadowolenie w związku i zdrowie partnerów

Seksualność partnerska definiowana jest w różny sposób. Można przyjąć, że stanowi ona formę komunikacji oraz związku na poziomie cielesnym. Współcześni psychologowie dostrzegają, że jeśli seksualność jest w pełni doświadczana przez oboje partnerów, istnieje większe prawdopodobieństwo zaspokojenia ogólnych / podstawowych potrzeb o charakterze psychospołecznym. Badaniem znaczenia seksualności w relacji zajmowali się także specjaliści z dziedziny neurofizjologii oraz neuropsychologii. Na podstawie przeprowadzonych analiz wysnuto wniosek, iż doświadczanie spełnienia w sferze życia seksualnego wywiera pozytywny wpływ na zdrowie we wszystkich jego wymiarach, a także oddziałuje na wzmocnienie relacji między partnerami.

W kontekście zadowolenia z życia seksualnego (na poziomie neurochemicznym), najważniejszymi substancjami są: oksytocyna, prolaktyna, dopamina, noradrenalina oraz hormony płciowe. Istotne znaczenie przypisuje się oksytocynie (która najwyższe stężenie osiąga podczas orgazmu). Oksytocyna nie tylko obniża poziom lęku, ale także łagodzi stres, a nawet działa przeciwbólowo. Co ciekawe, najwyższe stężenie niniejszego hormonu stwierdza się u osób pozostających w trwałych i satysfakcjonujących związkach. Neuropsychologowie zwracają uwagę, że oksytocyna odpowiada za stymulację ośrodka nagrody w naszym mózgu, co pośrednio wpływa na zwiększenie atrakcyjności partnera / partnerki w naszych oczach, a tym samym wzmacnia skłonność do monogamii.

Niska satysfakcja ze sfery życia seksualnego zaburza osiągnięcie spełnienia podstawowych potrzeb psychospołecznych. Natomiast, jeśli takie potrzeby nie są spełniane przez dłuższy czas, tym większe jest ryzyko rozwoju chorób o charakterze psychicznym oraz somatycznym. Ponadto niespełnienie tych potrzeb wpływa negatywnie na przebieg chorób już istniejących.

Potwierdzeniem powyższych analiz jest definicja opracowana przez Światową Organizację Zdrowia, zgodnie z którą zdrowie seksualne jest trwale związane ze zdrowiem we wszystkich jego wymiarach, a także z dobrym samopoczuciem i jakością życia.

Kiedy w życiu seksualnym pary pojawiają się problemy – terapia seksualna

W sytuacji doświadczania problemów dotyczących życia seksualnego – podobnie jak w przypadku innych trudności, warto skorzystać z fachowej pomocy. Terapia seksualna służy nie tylko podniesieniu jakości życia seksualnego, ale także formułowaniu nowych poglądów i podejścia do wzajemnej miłości oraz seksualności. To bardzo ważne, aby terapia seksualna prowadzona była przez wykwalifikowanych specjalistów, najlepiej psychologów ze specjalizacją z seksuologii klinicznej. Istotne jest także, aby rodzaj podejmowanej terapii dostosowany był do rodzaju doświadczanej przez parę dysfunkcji. W dalszej części artykułu opiszemy popularne nurty terapii seksualnej. Podpowiemy, na czym one polegają i jakie są ich najważniejsze cele.

Klasyczna terapia seksualna wg Mastersa i Johnson (amerykańskich psychologów)

Niniejsza forma terapii seksualnej została opracowana już w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Co ciekawe, stanowi ona podstawę rozwoju większości współczesnych form terapii zaburzeń seksualnych.

Niniejsza forma terapii zakładała 2-3 tygodniowy pobyt w specjalistycznym ośrodku, podczas którego para odbywała codzienne spotkania terapeutyczne – łączące w sobie elementy psychoterapii oraz ćwiczeń praktycznych. W pierwotnej wersji klasyczna terapia seksualna prowadzona była przez dwóch terapeutów: kobietę oraz mężczyznę.

Głównym celem niniejszej terapii jest eliminacja podstawowych trudności w obrębie funkcjonowania seksualnego, a także redukcja lęku przed niepowodzeniem, zniesienie doświadczanej presji sukcesu seksualnego, a także zwiększenie zdolności do samoobserwacji w kontekście doświadczeń seksualnych.

Podczas terapii, para miała skupiać się przede wszystkim na swojej sensualności. Ponadto, miała zdobywać obopólne doświadczenia płynące z dotyku. Co ważne, w czasie terapii obowiązywała wzajemna rezygnacja ze stosunków genitalnych.

Hamburski model terapii seksualnej par

Niniejszy model został opracowany w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku i po dzień dzisiejszy jest nie tylko stosowany, ale także sukcesywnie rozbudowywany.

W zależności od potrzeb pary, terapia seksualna w modelu hamburskim może liczyć od 30 do nawet 80 systematycznych spotkań z terapeutą. Zaleca się, aby takie spotkania odbywały się 1-2 razy w tygodniu. Jednym z pierwszych, a zarazem najważniejszych elementów terapii jest rozpoznanie problemu, a następnie wspólne opracowanie możliwych jego przyczyn. Następnie, zadaniem pary jest wykonywanie określonych przez terapeutę ćwiczeń. W pierwszym etapie, zazwyczaj rezygnuje się ze stosunków genitalnych. Ćwiczenia skupiają się na drobnych pieszczotach i skupieniu na sensualności.

Głównym celem terapii jest zerwanie z dotychczasowym, nieefektywnych schematem zachowań seksualnych, a ponadto wykształcenie umiejętności samowalidacji – co oznacza umiejętność stawiania szacunku do samego siebie, przed szacunkiem i uznaniem ze strony partnera. Okazuje się, że terapia seksualna w modelu hamburskim przynosi dobre efekty w kontekście leczenia pochwicy. Mniejszą skutecznością odznacza się w walce ze spadkiem libido.

Systemowa terapia seksualna

Podejście systemowe w terapii seksualnej oznacza analizę reguł i problemów pojawiających się w związku, zarówno w kontekście seksualnym, jak i nieseksualnym. Następnie terapia prowadzona jest na podstawie zasobów, które terapeuta rozpoznał.

Podstawą prowadzonej terapii jest dążenie do odwrócenia uwagi partnerów od funkcji, które uległy zaburzeniu i skupienie się na pożądaniu oraz wzajemnych potrzebach seksualnych. Niezwykle ważne jest uwzględnienie różnic seksualnych, które pojawiają się między partnerami, a następnie sprowadzenie tych różnic do konsensusu seksualnego. Zgodnie z założeniami niniejszej terapii, podstawą problemów doświadczanych w parze jest lęk przed różnicami w postrzeganiu seksualności.

W uproszczonym modelu systemowej terapii seksualnej ważne jest wychwycenie podstawowych problemów w kontekście interakcji w parze oraz rozpoznanie prezentowanych przez nich form ataku i obrony w czasie konfliktu. Następnie, ważne jest określenie wspomnianych wyżej różnic seksualnych oraz wynegocjowanie optymalnych dla obojga warunków życia seksualnego.

Syndiastyczna terapia seksualna

Słowo SYNDIASTYCZNY pochodzi z języka starogreckiego i oznacza skłonność człowieka do życia w parach. Pojęcie to pojawiało się w opracowaniach samego Arystotelesa. Seksualna terapia syndiastyczna, opracowana na początku XXI wieku, koncentruje się na związku we wszystkich obszarach jego funkcjonowania, ze szczególnym uwzględnieniem komunikacji.

Niniejsza forma pomocy uwzględnia wprowadzenie wsparcia farmakologicznego, jak i również ćwiczeń fizycznych oraz metod psychoterapeutycznych i socjoterapeutycznych. Co ważne, syndiastyczna terapia seksualna nie jest formą psychoterapii. Założenia terapeutyczne zostały oparte na teorii, że dysfunkcje seksualne w parze rozwijają się na skutek niezaspokojenia podstawowych potrzeb o charakterze psychospołecznym.

Sam proces terapeutyczny składa się z kilku etapów. Poniżej przedstawione zostały najważniejsze z nich:

• Ustalenie oczekiwań partnerów względem podejmowanej terapii;
• Przeprowadzenie wyczerpującego wywiadu na temat seksualności;
• Dokonanie wnikliwej oceny jakości komunikacji w parze;
• Ustalenie konkretnych życzeń dotyczących zmiany (zwłaszcza w obrębie komunikacji seksualnej);
• Wprowadzenie ćwiczeń, które w pierwszej kolejności skupiają się na sensualności.

Podstawowym celem prowadzonej terapii jest zwiększenia zadowolenia pary w obrębie funkcjonowania seksualnego oraz rozwinięcie prozdrowotnego potencjału seksualności.

Terapia seksualna par skoncentrowana na emocjach

Niniejszy model krótkoterminowej terapii (zakładający od 8 do maksymalnie 20 spotkań z terapeutą) został opracowany w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Terapia seksualna oparta na emocjach łączy w sobie elementy terapii par w ujęciu systemowym oraz psychodynamicznym (obie formy terapeutyczne zostaną opisane w dalszej części artykułu).

Ten model współpracy skoncentrowany jest na odtwarzaniu przez partnerów przywiązania opartego na miłości. Bardzo ważne jest otwarcie się uczestników na własne emocje, a także gotowość do dzielenia się tymi emocjami ze swoim partnerem.

Zgodnie z niniejszym modelem terapeutycznym, źródłem problemów seksualnych są trzy wpływające na siebie układy:

• Przywiązania;
• Opieki;
• Seksualności.

Podczas procesu najważniejsze jest uświadomienie sobie przez partnerów, że prawdopodobnie nie będą oni w stanie osiągnąć satysfakcjonującej intymności oraz przywiązania z drugą osobą, dopóki nie osiągną pełnej zdolności do bycia sobą i życia zgodnie ze swoimi potrzebami.

Przeciwwskazania do terapii seksualnej

Chociaż terapia seksualna w wielu przypadkach przyczynia się do poprawy funkcjonowania pary (nie tylko w obrębie życia seksualnego), nie wszyscy mogą brać w niej udział. Poniżej wymieniono najważniejsze przeciwwskazania do udziału w niniejszej formie terapii:

• Uzależnienie rozpoznane u jednego lub obojga partnerów;
• Rozpoznanie ostrej psychozy i niepodejmowanie leczenia zaburzeń psychotycznych;
• Występowanie u jednego lub obojga partnerów ciężkich zaburzeń osobowości, które nie są poddawane terapii;
• Utrzymywanie seksualnych stosunków pozapartnerskich przez jednego lub obojga partnerów;
• Stanowczy sprzeciw jednej ze stron wobec udziału w terapii seksualnej.
  

Problemy seksualne w parze – po co terapia?

Ryzyko wystąpienia problemów w obrębie życia seksualnego i funkcjonowania w związku zwiększa się w pewnych momentach cyklu życia, które są uznawane za krytyczne.

Wśród nich wymienia się:

• Ciążę oraz narodziny dziecka (ze szczególnym uwzględnieniem narodzin pierwszego dziecka);
• Śmierć któregoś z członków bliskiej rodziny;
• Konieczność zamieszkania z rodzicami;
• Konieczność podjęcia stałej opieki nad rodzicem.

Ponadto, na kryzysy w związku mogą wpływać tak zwane okoliczności zewnętrzne, które pośrednio wpływają na funkcjonowanie pary. Wśród nich wymienia się między innymi utratę pracy oraz / lub konieczność zmiany miejsca zamieszkania.

Psychologowie dostrzegają, że doświadczanie konfliktów w jednej sferze funkcjonowania, z łatwością jest przenoszone przez partnerów na inne obszary życia, co doprowadza do wywołania poczucia niepokoju, obniżenia zadowolenia z relacji, a nawet poczucia osamotnienia. Badania potwierdzają, że Ci partnerzy, którzy wykazują niski poziom zadowolenia ze związku, w tym ze sfery życia seksualnego, wykazują niższe poczucie sensu życia. Ponadto charakteryzują się oni podwyższonym poziomem frustracji i osiągają niższe wyniki w realizacji takich potrzeb jak: poczucie bezpieczeństwa, samorealizacji, aprobaty społecznej, a także intymności. Dodatkowo, osoby te wykazują wyższą podatność na stres.

Niepoddawane terapii problemy w obrębie życia seksualnego wpływają na jakość życia nie tylko samych partnerów, ale także na ich dzieci. Pojawienie się problemów między rodzicami może wpływać na wywołanie dystansu emocjonalnego wobec dziecka. Poza tym rodzice wykazują skłonność do przenoszenia wzajemnych pretensji na dziecko, które nie jest w tej sytuacji niczemu winne, a ponadto świadome przyczyny nieadekwatnego zachowania rodziców.

Dlatego też, uznaje się, że podjęcie terapii par lub terapii seksualnej, zawierającej w sobie elementy psychoedukacji, jest niezbędne dla podniesienia jakości życia partnerów oraz wszystkich członków rodziny. W dalszej części artykułu omówione pokrótce zostaną klasyczne formy terapii par, skupiające się nie tylko wokół problemów seksualnych.

Terapia par – podejście psychodynamiczne

W sytuacji pojawienia się trudności w obrębie życia seksualnego pary, rozwiązaniem jest nie tylko podjęcie terapii seksuologicznej. Małżonkowie mogą także skorzystać z klasycznej formy terapii par, prowadzonej w jednym z popularnych nurtów psychoterapeutycznych (psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny, systemowy). Wybór konkretnego nurtu determinuje nie tylko interpretację pojawiających się problemów, ale także sam sposób pracy z pacjentami. W dalszej części artykułu omówione zostaną pokrótce trzy główne nurty w klasycznej terapii par.

Najważniejsze założenia psychodynamicznej terapii par zostały oparte na kanwie klasycznej psychoanalizy. Dlatego też, ogromną wagę przypisuje się do osobowości jednostki („Ja”) oraz jej interakcji z otoczeniem już od najmłodszych lat (analiza relacji z rodzicami). Zgodnie z niniejszym nurtem, źródła pojawiających się problemów seksualnych w parze upatruje się w sferze intrapsychicznej. Za przyczynę niepowodzeń uznaje się często niewłaściwy charakter wczesnych relacji jednostek z tak zwanym „obiektem”, czyli osobą znaczącą (najczęściej rodzicem / opiekunem). Ponadto, psychoterapeuci w swojej pracy zwracają uwagę na zjawisko zahamowanego rozwoju ego u małżonków / partnerów.

Przedstawiciele psychoanalizy są zdania, że jakość funkcjonowania dorosłego człowieka w relacji (także w sferze seksualnej) powiązana jest przede wszystkim z rozwojem osobowości, która kształtowała się w głównie w środowisku domowym. Dlatego też, jeśli małżonkom udało się osiągnąć dojrzałość, ich rodzina powinna rozwijać się w sposób harmonijny i zapewniać wszystkim jej członkom poczucie zdrowia. W przeciwnym razie konieczne jest przejście przez proces terapeutyczny, który pomoże taką dojrzałość osiągnąć, a tym samym wzmocnić ego i zmniejszyć podświadomie doświadczane przez pacjenta lęki, mogące być źródłem utajonej rywalizacji z partnerem.

Terapia par – podejście poznawczo-behawioralne

Poznawczo-behawioralna terapia par opiera się na założeniach behawioryzmu, neobehawioryzmu, teorii wymiany oraz racjonalnego wyboru. Ponadto, uwzględnia paradygmat poznawczy, który traktuje człowieka nie tylko jako istotę przyswajającą informacje, ale także interpretującą i przekazującą. Zdaniem przedstawicieli niniejszego nurtu, zaburzenia pojawiające się w obrębie relacji interpersonalnych oraz seksualnych mają miejsce na poziomie błędnych zachowań, oraz przekonań osób tworzących relację. W takim procesie terapeutycznym, człowiek traktowany jest przede wszystkim jako jednostka, która zarówno reaguje na bodźce społeczne, jak i jest źródłem takich bodźców dla partnera w interakcji.

W pierwszym etapie postępowania, terapeuci starają się rozpoznać systemy przekonań oraz sposoby reagowania na bodźce przez pacjentów. Co bardzo istotne, partnerzy traktowani są jako dwie odrębne jednostki, które jednak w taki sam sposób są w stanie na siebie oddziaływać, poprzez wzajemne dostarczanie pozytywnych i negatywnych wzmocnień. W czasie terapii ważne jest, aby zrozumieć, że każdy z nas ma tendencje do przypisywania określonych znaczeń zachowaniom drugiej osoby. Na tej podstawie tworzą się nasze sądy o partnerze, a także nasze nastawienie w obliczu interakcji. Uznaje się zatem, że źródłem problemów pojawiających się w związku są błędne przekonania na temat motywacji przejawianych przez partnera zachowań.

Głównym celem prowadzonej terapii jest osiągnięcie zmiany w kontekście zachowania oraz błędnych przekonań partnerów.

Terapia par – podejście systemowe

U podstaw systemowej terapii par leży ogólna teoria systemów opracowana przez Ludwiga von Bertalanffy’ego (austriackiego biologa i filozofa). Ponadto, najważniejsze założenia odwołują się do cybernetyki, teorii gier, teorii podejmowania decyzji oraz teorii informacji. Zagadnienia wyjaśniające w terapii systemowej stanowią swoistą metateorię, która pozwala na dostarczenie modeli przydatnych zarówno do opisu zjawisk społecznych, jak i przyrodniczych.

Zgodnie z niniejszym nurtem, system rozumiany jest jako zespół połączonych ze sobą elementów, które są częścią pewnej całości. Za istotną cechę tej całości uznaje się fakt, że nie stanowi ona jedynie prostej sumy wszystkich swoich części.

W teorii terapii systemowej, związek / rodzina rozumiana jest jako system, który dla przetrwania potrzebuje zmian. Funkcjonowanie związku / rodziny ocenia się na podstawie umiejętności radzenia sobie ze zmianami, które pojawiają się w cyklu życia, jak również z nieprzewidywalnymi wydarzeniami o charakterze losowym.

Terapeuci reprezentujący niniejszy nurt w pracy z pacjentami opierają swoje myślenie na cyrkularnym rozumieniu przyczynowości. Prościej ujmując, oznacza to przekonanie, że elementy systemu nieustannie na siebie oddziałują na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Sprzężenie to może posiadać charakter dodatni albo ujemny. Ujemne sprzężenie odpowiada za korekcję systemu i pozwala na przywrócenie dawnej równowagi. Natomiast sprzężenie dodatnie, bez wprowadzenia odpowiednich działań, może doprowadzić do rozpadu systemu.

Celem systemowej terapii par jest dostarczenie nowych informacji, pozwalających parze na samodzielne dostosowanie się do zmian, które odpowiadały za zakłócenie funkcjonowania.

Podsumowanie

Pojawienie się problemów seksualnych w związku może stanowić efekt, jak i przyczynę zakłócenia funkcjonowania w innych obszarach życia. Niepodejmowanie działań zaradczych w takiej sytuacji może związane być z licznymi konsekwencjami, które w efekcie doprowadzają do obniżenia poczucia zadowolenia z życia, nie tylko partnerów / współmałżonków, ale także ich dzieci. Dlatego też, tak ważne jest, aby osoby doświadczające problemów seksualnych oraz innych problemów dotyczących relacji romantycznej były otwarte na skorzystanie z jednej ze sprawdzonych form pomocy. Terapia seksualna, czy też klasyczna terapia par (prowadzona w jednym z wybranych nurtów), pozwala na skuteczne osiągnięcie zmiany, która wykazuje korzystny wpływ zarówno na jakość życia seksualnego, jak i ogólny poziom codziennej satysfakcji. Warto jednak pamiętać, że aby podjęta terapia okazała się efektywna, powinna odbywać się przy wysokim zaangażowaniu każdej ze stron biorących w niej udział.

Bibliografia

1. Alipour, Z., Kazemi, A., Kheirabadi, G., Eslami, A.A. (2020). Marital communication skills training to promote marital satisfaction and psychological health during pregnancy: a couple focused approach. Reproductive Health, 17(23), 1-8;
2. Colman W. (2012), Małżeństwo jako związek zapewniający psychologiczne pomieszczenia. W: Ruszczyński S, red. Psychoterapia par. Teoria i praktyka w Instytucie Badań nad Małżeństwem Kliniki Tavistock. Warszawa: Oficyna Ingenium; s. 81–103;
3. Cleavely E. (2012), Interakcja, obrony i transformacja w związku. W: Ruszczyński S, red. Psychoterapia par. Teoria i praktyka w Instytucie Badań nad Małżeństwem Kliniki Tavistock. Warszawa: Oficyna Ingenium; s. 67–79;
4. Dakowicz, A. (2021). Zadowolenie z małżeństwa. Pedagogiczne implikacje dotyczące osobistego rozwoju małżonków, relacji małżeńskich i rodzicielskich. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku;
5. De Barbaro B, Józefik B, Drożdżowicz L. (2008) Terapia rodzin w zaburzeniach osobowości: wątpliwości i możliwości. Psychoterapia. 1(144): 5–16;
6. Edwards, D., Arntz, A. (2015). Schema Therapy in Historical Perspective. (In:) M. Vreeswijk, J. Broersen, M. Nadort (eds.), The Wiley Blackwell Handbook of Schema Therapy. Theory, Research, and Practise, 3-26. New Yersey: Wiley-Blackwell;
7. Eftekhari, A., Hejazi, M., Yazdani, K. (2018). Predicting Marital Satisfaction through Early Maladaptive Schemas and Communication Styles of Couples. International Journal of Psychology, 12(2), 118-146;
8. Furgał M., Janusz B. (2016), Doświadczenie impasu w terapii par osób z przewagą pierwotnych mechanizmów obronnych. Między bezradnością a szansą na rozwój i zmianę, „Psychoterapia” nr 2, s. 57–67;
9. Józefik B. (2003), Rozwój myślenia systemowego a terapia rodzin, w: Ewolucja myślenia systemowego w terapii rodzin. Od metafory cybernetycznej do dialogu i narracji, red. L. Górniak, B. Józefik, Kraków, s. 19–31;
10. Khatamsaz, B., Forouzandeh, E., Ghaderi, D. (2017). Effectiveness of schema therapy on marital satisfaction and marital relationship quality in married women. International Journal of Educational & Psychological Researches, 3(1), 11-16;
11. Kraemer S. (2009), Is there another word for it? Countertransference in family therapy. W: Flaskas C, Pocock D, red. Systems and psychoanalysis. Contemporary integrations in family therapy. London: Karnac Books; s. 39–55;
12. Lavner, J.A., Karney, B.R., Bradbury, T.N. (2016). Does Couples’ Communication Predict Marital Satisfaction, or Does Marital Satisfaction Predict Communication? Journal of Marriage and Family, 78(3), 680-694;
13. Liberska, H., Matuszewska, M. (2001). Wybrane psychologiczno-społeczne mechanizmy funkcjonowania małżeństwa. (W:) H. Liberska (red.), Małżeństwo: męskość-kobiecość, miłość, konflikt, 14-64. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora;
14. Louis, J.P., Wood, A.M., Lockwood, G., Ho, M.R., Ferguson, E. (2018). Positive clinical psychology and Schema Therapy (ST): The development of the Young Positive Schema Questionnaire (YPSQ) to complement the Young Schema Questionnaire 3 Short Form (YSQ-S3). Psychological Assessment, 30(9), 1100-1213;
15. Miłoszewska, J. (2012). Zachowania przywiązaniowe a jakość więzi małżeńskich osób z krótkim stażem małżeńskim. (W:) S. Bukalski (red.), Teoria przywiązania i jakość więzi. Analizy empiryczne, 145-167. Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski;
16. Namysłowska I., Siewierska A. (2007), Terapia rodziny a terapia par, „Psychoterapia”, nr 3, s. 37–42;
17. Roediger, E., Stevens, B. A., Brockman, R. (2018). Contextual schema therapy: An integrative approach to personality disorders, emotional dysregulation, and interpersonal functioning. Oakland: New Harbinger Publications;
18. Ryś, M. (1999). Psychologia małżeństwa w zarysie. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN;
19. Willi J. (1996). Związek dwojga. Psychoanaliza pary. Warszawa: Jacek Santorski & Co;
20. Wolska M. (1999), Terapia małżeńska jako jeden ze sposobów radzenia sobie w sytuacji kryzysu małżeńskiego, w: Resocjalizacja, diagnoza, wychowanie, red. B. Kosek-Nita, D. Raś, Katowice, s. 76–96.