Samopoczucie fizyczne kobiet w okresie klimakterium

Okres menopauzalny jest czasem istotnych przemian fizjologicznych, jakim podlega organizm kobiety. Zmiany te zachodzą pod wpływem wygasania czynności hormonalnej jajników, a ich konsekwencją są dolegliwości fizyczne, które mogą obejmować zarówno nadmierną potliwość, uderzenia fal gorąca oraz zwiększoną męczliwość. Warto także wiedzieć, że długotrwały niedobór hormonów może doprowadzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych. Ponadto, zmiany zachodzące w okresie okołomenopauzalnym obejmują zmiany metaboliczne. W związku z tym, wiele kobiet zmaga się z problemem nadmiernej masy ciała, a nawet podniesionym ryzykiem wystąpienia insulinooporności i cukrzycy typu II.

Czas klimakterium może wiązać się także ze zmianami w obrębie cewki moczowej oraz ze zwiotczeniem zwieraczy.
Tym samym, niektóre kobiety mogą zmagać się z takimi objawami jak:

• bolesne oddawanie moczu,
• nawracające zapalenia pęcherza moczowego,
• wysiłkowe nietrzymanie moczu.

Wieloletnie obserwacje naukowe potwierdzają także fakt, iż spadek wytwarzania estrogenu w okresie okołomenopauzalnym może doprowadzić do zmniejszenia masy kostnej, a tym samym zwiększenia ryzyka wystąpienia osteoporozy. Dodatkowo, niniejszy czynnik jest w stanie wywoływać u kobiet takie objawy jak: ból kręgosłupa, ból stawów biodrowych i kolanowych. Wpływ na samopoczucie fizyczne kobiet w okresie menopauzy wywierają także zmiany w obrębie nabłonka pochwy oraz szyjki macicy i jajników. Ich konsekwencją może być między innymi zmniejszenie elastyczności pochwy, co z kolei sprzyja rozwojowi stanów zapalnych w jej obrębie, jak również dyspareunii. Dodatkowo, kobiety w okresie okołomenopauzalnym są bardziej narażone na zaburzenia w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Niejednokrotnie obserwowany jest u nich podwyższony poziom cholesterolu.

Dolegliwości fizyczne pojawiające się w okresie klimakterium mogą trwać od kilku do nawet kilkunastu lat. To niezwykle ważny okres w życiu każdej kobiety, albowiem zmiany fizjologiczne zachodzące w jej organizmie często oddziałują nie tylko na jej zdrowie w wymiarze somatycznym, ale również na samopoczucie psychiczne oraz na relacje społeczne i rodzinne.

Samopoczucie psychiczne kobiet w wieku okołomenopauzalnym

Stan hormonalny kobiet w wieku okołomenopauzalnym odpowiedzialny jest za wywołanie wielu objawów, które stanowią następstwo wygasania czynności endokrynnej jajników. W tym przypadku, szczególne znaczenie przypisuje się estrogenom, które stanowią rolę modulatorów nastroju u kobiet. Niedobór niniejszych hormonów może odpowiadać za pogorszenie samopoczucia kobiet w wymiarze psychicznym.

Zbliżający się czas menopauzy wywołuje wśród wielu kobiet negatywne uczucia i niejednokrotnie wiąże się z odczuwaniem lęku. Wiele kobiet postrzega menopauzę jako początek starości. Warto jednak wiedzieć, że poziom odczuwanej satysfakcji z życia w okresie menopauzalnym w znacznym stopniu uzależniony jest od stanu zdrowia i stylu życia wykazywanego przez kobiety jeszcze przed wystąpieniem okresu przekwitania. Niemniej jednak, objawy o charakterze psychologicznym można rozpoznać u wielu pacjentek.

W gabinecie ginekologa oraz/lub psychologa najczęściej skarżą się na:

• nieuzasadnione uczucie obniżonej energii;
• zmienność nastroju oraz zwiększoną drażliwość;
• częste stany napięcia nerwowego;
• odczuwanie niepokoju;
• zaburzenia snu;
• nadmierną płaczliwość,
• zaburzenia koncentracji, a nawet pogorszenie pamięci.

Na nasilenie powyższych objawów wpływa wiele czynników. Wśród nich należy wyróżnić czynniki środowiskowe oraz cechy osobowości. Nie bez znaczenia jest także samoocena kobiet oraz poczucie ich własnej atrakcyjności.

Z badań epidemiologicznych wynika, iż kobiety w wieku okołomenopauzalnym bardziej narażone są na występowanie zaburzeń lękowych oraz depresji. Ryzyko występowania niniejszych chorób szczególnie wzrasta w wieku premenopauzalnym oraz pomenopauzalnym. To właśnie w okresie klimakterium stwierdza się największą liczbę hospitalizacji z powodu depresji. Na podstawie wieloletnich badań oraz obserwacji stwierdzono, że kobiety w wieku okołomenopauzalnym częściej zgłaszają zaburzenia nastroju i trudności w codziennym funkcjonowaniu. Okazuje się, że okres klimakterium istotnie sprzyja rozwojowi lub nasilaniu się zaburzeń psychicznych. Zjawisko to obserwowane jest szczególnie w przypadku depresji. W Polsce kobiety są 2-krotnie częściej hospitalizowane z powodu depresji niż mężczyźni. Wskaźnik ten jest jeszcze wyższy w przedziale osób w wieku od 30 do 59 lat.

Wpływ czynników psychospołecznych na nasilenie objawów klimakterium

Wyniki badań pochodzących z różnych krajów wskazują, że większość objawów menopauzy (poza uderzeniami gorąca oraz dolegliwościami urogenitalnymi) może posiadać podłoże psychologiczne. Wpływ na doświadczanie objawów menopauzy wywiera przede wszystkim stosunek do obrazu ciała, który posiada istotne znaczenie dla emocjonalnego funkcjonowania kobiet. Często obraz ten kształtuje się za pośrednictwem czynników zewnętrznych, takich jak reklamy, uwarunkowania kulturowe oraz media społecznościowe. Zdaniem psychologów objawy menopauzy wpływają na wahania w zakresie obrazu własnego ciała i mogą doprowadzać do poczucia braku kontroli nad nim.

Zarówno proces spostrzegania, jak i oceny dolegliwości związanych z okresem klimakterium może podlegać modyfikacjom poprzez nadmierne skoncentrowanie na bodźcach pochodzących z ciała oraz przez informacje przekazywane za pośrednictwem społeczeństwa na temat sposobu interpretowania tych objawów, jako charakterystycznych dla menopauzy. W literaturze psychologicznej wiele uwagi poświęca się także roli samooceny w doświadczaniu objawów zespołu klimakterium. Okazuje się, że kobiety odznaczające się niższą samooceną mogą doświadczać intensywniejszych objawów psychologicznych (np. zwiększonej płaczliwości, labilności nastroju). Warto także wiedzieć, że negatywna postawa kobiet względem własnego ciała w okresie menopauzy oraz brak zrozumienia dla funkcjonowania organizmu w tym szczególnym okresie, mogą prowadzić do nadmiernej koncentracji na własnym ciele, co przyczynia się do zwiększenia intensywności doświadczanych objawów menopauzy.

Jak radzić sobie ze złym samopoczuciem w okresie okołomenopauzalnym?

Już po rozpoznaniu pierwszych objawów zespołu klimakterium, które w istotny sposób oddziałują na codzienne funkcjonowanie, należy zgłosić się do gabinetu ginekologa oraz/lub endokrynologa. Dzięki współpracy ze specjalistą możliwe staje się ograniczenie dolegliwości fizycznych związanych z niniejszym okresem. Kolejnym ważnym krokiem jest wprowadzenie do codzienności zasad zrównoważonej diety oraz aktywnego stylu życia. W przypadku nasilonych objawów psychologicznych, warto skorzystać z pomocy psychologa oraz/lub psychiatry. Należy pamiętać, że choć menopauza jest naturalnym etapem życia kobiety, nie powinna ona wpływać na obniżenie jego jakości. Rozwój współczesnej farmakoterapii oraz ułatwiony dostęp do specjalistów z zakresu psychologii/psychiatrii sprawiają, iż menopauza nie musi stanowić przyczyny przykrych doświadczeń oraz obniżonego nastroju.

Podsumowanie

Zmiany towarzyszące kobietom w okresie okołomenopauzalnym istotnie wpływają na ich samopoczucie fizyczne oraz psychiczne. Oddziałują także na jakość życia i samoocenę. Warto jednak wiedzieć, że edukacja zdrowotna (do której mamy coraz większy dostęp), stale zmienia świadomość oraz postawę kobiet wobec okresu klimakterium. Ponadto, przyczynia się ona do podniesienia odczuwanej satysfakcji z życia. Okazuje się bowiem, że świadomość potencjalnych objawów i powikłań okresu okołomenopauzalnego wpływa na zwiększenie motywacji do podjęcia stosownych działań, które mogą okazać się skutecznym narzędziem w zmniejszaniu problemów i poprawie samopoczucia kobiet w tym szczególnym okresie.

Bibliografia

1. Bączek G, Wierzba W, Tataj-Puzyna G, Kamińska A, Baranowska B, Sys D, Walecka I. Jakość życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2019, Tom 25, Nr 4, 258–265;
2. Barnaś E, Krupińska A, Kraśnianin E i wsp. Funkcjonowanie psychospołeczne i zawodowe kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 2012; 4: 296–304.
3. Czarnecka-Iwańczuk M, Stanisławska-Kubiak M, Mojs E, Wilczak M, Samborski W. Objawy menopauzy a satysfakcja z życia i samoocena wśród kobiet. Przegląd Menopauzalny 2012;6:468-73;
4. Dolińska-Zygmunt G, Włodarczyk M. Ja cielesne a percepcja objawów menopauzy. W: Ogińska-Bulik N, Miniszewska J red. Zdrowie w cyklu życia człowieka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 2012, 227–252;
5. Rajewski J., Rybakowski J. Depression in premenopausal women: gonadal hormones and serotonergic system assessed by D-fenfluramine challange test. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry 2003; 27: 705–709;
6. Stachoń AJ. Ocena odczuwania wybranych objawów w zależności od fazy klimakterium i charakteru menopauzy. Prz Menopauzalny 2013;4: 315-20;
7. Steiner M. Psychologiczne aspekty zespołu okołomenopauzalnego. W: Buchsbaum H.J. (red.). Menopauza. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003: 240–242;
8. Włodarczyk M, Dolińska-Zygmunt G. Rola Ja cielesnego (body self) i samooceny w doświadczaniu intensywności objawów menopauzy. Psychiatr. Pol. 2017; 51(5): 909–921;
9. Zimny M, Kotwas A, Schneider-Motyka D, Augustyniuk K, Starczewska M, Szkup M. Analiza zależności pomiędzy nasileniem objawów menopauzy a depresyjnością u kobiet zdrowych i z cukrzycą typu 2. Pomeranian J Life Sci 2019;65(1):54-59.