Czym jest depresja?

Termin depresja często stosowany jest w naszym codziennym języku. Służy on do opisywania wielu doświadczeń, które związane są z czasowym, bądź długotrwałym obniżeniem nastroju, wywołanym zróżnicowanymi czynnikami zarówno pochodzenia zewnętrznego (np. niepowodzenie w pracy), jak i wewnętrznego (obniżona samoocena). Warto jednak wiedzieć, że odczuwanie smutku to nie jedyny objaw choroby. Osoby zmagające się depresją mogą doświadczać odmiennych objawów o zróżnicowanym stopniu nasilenia. Zmiany wywołane niniejszym zaburzeniem możemy rozpoznać w czterech obszarach życia człowieka.

Dlatego też, wyróżnimy:

• objawy afektywne – związane bezpośrednio z naszym nastrojem. Chory w przebiegu depresji może doświadczać smutku, uczucia bezradności, osamotnienia oraz przygnębienia. Ponadto, pojawić się może widoczna drażliwość, jak również utrata zainteresowania dotychczasowymi pasjami. W przebiegu depresji niejednokrotnie dochodzi także do zaniku odczuwania przyjemności. Charakterystyczna dla przebiegu niniejszej choroby jest również apatia – stan zmniejszonej wrażliwości na bodźce emocjonalne.
• objawy poznawcze – depresja może wpływać zarówno na nasz nastrój, jak i myślenie. W przebiegu niniejszego zaburzenia zmieniają się nasze spostrzeżenia na temat otaczającego świata oraz własnej osoby. Dodatkowo, osoby zmagające się z objawami depresji często obwiniają się za wydarzenia z przeszłości, na które nie mają już wpływu. Ponadto, towarzyszy im poczucie, że dotykająca ich sytuacja nie ulegnie zmianie, a oni sami nie są w stanie zrealizować założonych celów. Takie przeświadczenia mogą doprowadzić do myśli samobójczych, które stanowią istotne zagrożenie dla życia pacjenta.
• objawy behawioralne – związane z naszym zachowaniem. Osoby zmagające się z objawami depresji często rezygnują z podejmowania dotychczasowych aktywności. Unikają one spotkań towarzyskich, a także uprawiania sportu. Niejednokrotnie pacjenci spędzają większość swojego dnia w łóżku. U osób z depresją rozpoznaje się także spowolnienie ruchowe oraz spowolnienie mowy.
• objawy somatyczne – depresja może wpływać także na zmniejszenie apetytu, zaburzenia snu oraz na obniżenie poziomu energii. Ponadto, pacjenci odczuwają nieuzasadnione (z medycznego punku widzenia) uczucie zmęczenia, które często nie pozwala im na wykonywanie nawet podstawowych zadań, takich jak przyrządzanie posiłku, wyjście do pracy, a nawet umycie się.
  

Depresja jest chorobą złożoną, która istotnie wpływa na codzienność pacjenta, a w niektórych przypadkach doprowadza nawet do sytuacji zagrożenia życia. Dlatego też, tak ważne jest wprowadzenie odpowiednich działań terapeutycznych, już na wczesnych etapach rozwoju niniejszego zaburzenia.

Depresja w chorobie nowotworowej

Osoby zmagające się z chorobą nowotworową są szczególnie narażone na występowanie depresji. Rozpoznanie zaburzenia o charakterze onkologicznym jest niewątpliwie sytuacją traumatyczną, która istotnie wpływa na samopoczucie psychiczne jednostki. Badania naukowe wskazują, że przewlekłe choroby somatyczne i zaburzenia afektywne często współwystępują, a ponadto wpływają na swój wzajemny przebieg. Szacuje się, że zarówno zaburzenia lękowe, jak i depresja może dotykać blisko 50% pacjentów zmagających się nowotworem. Chociaż dane uzyskane z poszczególnych badań są rozbieżne, ich analiza pozwala na wysunięcie tezy, iż depresja jest częstym zjawiskiem w przebiegu chorób nowotworowych. Ponadto, ryzyko jej wystąpienia jest prawie 3,5-krotnie wyższe niż w przypadku pacjentów u których rozpoznano cukrzycę, nadciśnienie, reumatyczne zapalenie stawów, czy przewlekłe choroby płuc (na podstawie badań Daniela Polsky’ego – amerykańskiego ekonomisty zdrowia z 2005 roku).

Co wpływa na zwiększenie ryzyka rozwoju depresji w przebiegu choroby nowotworowej?

U pacjentów z chorobą nowotworową możemy rozpoznać zróżnicowane objawy depresji o innym stopniu nasilenia. Warto jednak wiedzieć, że istnieją czynniki, które mogą predysponować do rozwoju niniejszych zaburzeń nastroju u pacjentów z rozpoznaniem choroby onkologicznej. Są nimi:

• płeć – kobiety częściej zgłaszają poczucie nasilonego lęku oraz objawów depresji;
• wiek – na początku choroby nowotworowej to osoby starsze bardziej narażone są na rozwój zaburzeń depresyjnych;
• wsparcie społeczne – otrzymywanie wsparcia od osób najbliższych, już na etapie rozpoznania choroby nowotworowej może wpływać na zmniejszenie wystąpienia zaburzeń nastroju oraz nasilonego lęku w przyszłości.

Ponadto, wśród czynników, które mogą nasilić objawy depresji w przebiegu nowotworu, wyróżniamy:

• Rodzaj nowotworu i stopień zaawansowania choroby. Badania naukowe dowodzą, iż postępujący nowotwór piesi sprzyja zarówno nasileniu lęku, jak i objawów depresji u pacjentek. Ponadto, mężczyźni, którzy doświadczają zaawansowanego raka płuc, wykazują nasilenie objawów depresyjnych w porównaniu do pacjentów na wczesnym etapie rozwoju choroby;
• Występowanie przerzutów. Zarówno u pacjentów z rozpoznanym nowotworem płuc, prostaty, jak i układu pokarmowego, występowanie przerzutów wpływa na podniesienie poziomu lęku oraz nasilenie objawów depresyjnych;
• Rodzaj zastosowanego leczenia. Niektóre badania naukowe wskazują, że zastosowanie technik radioterapii może sprzyjać rozwojowi zaburzeń depresyjnych. Niemniej jednak, długość stosowania niniejsze formy terapii wpływa na obniżenie poziomu odczuwanego lęku.

Jakie są możliwe konsekwencje depresji w przebiegu choroby nowotworowej?

Depresja w przebiegu choroby nowotworowej istotnie wpływa nie tylko na samopoczucie pacjenta, ale także na efektywność zastosowanych form leczenia. Pojawienie się niniejszego zaburzenia istotnie oddziałuje na sytuację rodzinną oraz bliskie środowisko pacjenta.

W kontekście konsekwencji indywidualnych oraz społecznych rozważa się przede wszystkim zmniejszenie motywacji do podejmowania walki z chorobą. Ponadto, osoby z depresją wykazują mniejszą tolerancję na zastosowane formy leczenia onkologicznego. Częściej są oni skłonni przejawiać postawę rezygnacyjną. Warto także wiedzieć, że u osób z nasilonymi objawami depresji dochodzi niejednokrotnie do niezdolności do pełnienia dotychczasowych ról społecznych, co istotnie wpływa na obniżenie jakości życia nie tylko pacjenta, ale także członków jego rodziny. Nie bez znaczenia jest również fakt, że depresja może wpływać na wydłużenie procesu leczenia choroby oraz na zwiększoną liczbę hospitalizacji. W niektórych przypadkach może doprowadzić ona także do podjęcia próby samobójczej oraz zwiększać ryzyko zgonu. Na przykład na skutek zaniechania wykonania badań kontrolnych lub niesystematyczne przestrzeganie zaleceń lekarskich.

choroba nowotworowa – gdzie szukać pomocy?

Podjęcie odpowiedniego leczenia depresji jest niezwykle ważne w przebiegu choroby nowotworowej. Dlatego też, warto poprosić o wsparcie nie tylko najbliższych, ale także doświadczonych specjalistów, dzięki wiedzy których będziemy w stanie odzyskać stabilne samopoczucie psychiczne i chęć do podejmowania dalszych działań terapeutycznych.

Gdzie powinniśmy szukać pomocy?

• W GABINECIE PSYCHOLOGA/PSYCHOONKOLOGA – Warto wiedzieć, że psychoonkolog często wchodzi w skład zespołu sprawującego opiekę nad pacjentem. Odpowiada on za zapewnienie wsparcia emocjonalnego zarówno samym pacjentom, jak i ich najbliższym.
• W GABINECIE PSYCHIATRY – Skorzystanie z doświadczenia niniejszego specjalisty konieczne jest wtedy, gdy niezbędne okazuje się zastosowanie leczenia farmakologicznego w przebiegu depresji.
• W GABINECIE LEKARZA ONKOLOGA – Lekarz sprawujący opiekę nad naszym procesem leczenia będzie w stanie wskazać nam dalsze kroki związane z postępowaniem terapeutycznym, mającym na celu zniesienie objawów depresji.

Dla wielu osób cennym wsparciem może okazać się także skorzystanie z pomocy grup samopomocowych oraz bezpłatnych infolinii. Na przykład onkologicznego telefonu zaufania. Poniżej znajdziesz najważniejsze numery, pod którymi możesz uzyskać niezbędne informacje na temat leczenia depresji w przebiegu choroby nowotworowej.

• Bezpłatna infolinia PTPO (Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego): 800 08 01 64;
• Onkologiczne telefony zaufania: (022) 822 56 94;
• Telefon zaufania w Fundacji Rak’n’Roll: 604 51 51 51.

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że występowanie depresji w przebiegu choroby nowotworowej w znaczny sposób wpływa nie tylko na jakość życia pacjenta i jego najbliższego otoczenia, ale także na współpracę z lekarzem oraz efektywność zastosowanych metod terapeutycznych. Dlatego też, tak ważne jest, aby już na wczesnym etapie rozpoznawania u siebie objawów depresji, skorzystać z pomocy specjalisty.

Bibliografia

1. Adamczyk, N., Makara-Studzińska, M., Sidor, K., Pucek, W., Wdowiak, A. Problemy psychiczne i społeczne występujące u osób z rozpoznaniem nowotworowym, po zabiegach chemioterapii. European Journal of Medical Technologies, 2014; 3(4), 67-7;
2. Baczewska, B., Kropornicka, B., Drozd, C., Olszak, C. Ocena bólu, lęku i depresji u pacjentów hospitalizowanych z powodu choroby nowotworowej. Przedsiębiorczość i Zarządzanie. 2013; XIV(10), 7–21
3. Dagovic A, Matter Walstra K, Gutzwiller SF, et al. Resource use and costs of newly diagnosed cancer initial medical care. Eur J Oncol. 2014; 19: 166–184;
4. Dockham B, Schafenacker A, Yoon H, et al. Implementation of a Psychoeducational Program for Cancer Survivors and Family Caregivers at a Cancer Support Community Affiliate: A Pilot Effectiveness Study. Cancer Nurs. 2016; 39(3): 169–180,
5. Gołota Sz, Białczyk K, Wyszkowska Z, Popiołek A, Krajnik M, Borkowska A. Lęk i depresja u chorych na nowotwory — co tracimy? Medycyna Paliatywna w Praktyce 2017; (11): 111–117;
6. Kozaka J. Psychologiczne aspekty chorób nowotworowych. W: Borys B., Majkowicz M. red., Psychologia w medycynie. Gdańsk; Wydawnictwo Akademii Medycznej: 2006, s. 399-407;
7. Polsky D, Doshi JA, Marcus S, et al. Long-term risk for depressive symptoms after a medical diagnosis. Arch Intern Med. 2005; 165(11): 1260–1266;
8. Rolińska, A., Furmaga, O., Kwaśniewski, W., Makara-Studzińska, M. Zaburzenia psychiczne w przebiegu choroby nowotworowej. Current Problems of Psychiatry. 2011; 12(4), 546-549.