Zgaga jest jedną z najczęstszych i najbardziej dokuczliwych dolegliwości charakterystycznych dla okresu ciąży. Po raz pierwszy zazwyczaj pojawia się w pierwszym trymestrze i ma tendencję do nasilania się w kolejnych miesiącach. Według niektórych statystyk, aż około 85% przyszłych mam na pewnym etapie ciąży boryka się z tym problemem.

Objawy zgagi

Głównym objawem zgagi jest uczucie nieprzyjemnego i bolesnego pieczenia zlokalizowanego najczęściej pośrodku klatki piersiowej, za mostkiem oraz w nadbrzuszu – przez większość pacjentek z tym problemem opisywana jest jako „palenie w przełyku”. Osoby jej doświadczające często skarżą się również na kwaśny, metaliczny posmak w ustach oraz uporczywe odbijanie.

Objawy te są wynikiem refluksu, czyli cofania się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku i podrażnienia wyściełającej go błony śluzowej oraz receptorów czuciowych. W trakcie ciąży spowodowane jest to zachodzącymi w organizmie zmianami hormonalnymi, a w szczególności zwiększonym wydzielaniem progesteronu. Hormon ten powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, znajdującego się przy jego ujściu do żołądka. Jego główną funkcją jest „zamknięcie” żołądka i uniemożliwienie cofnięcia się pokarmu i soków trawiennych – dlatego jego prawidłowa budowa i napięcie stanowi podstawowy mechanizm chroniący przed wystąpieniem refluksu. Rozluźnienie lub niewydolność dolnego zwieracza przełyku sprzyja zarzucaniu kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku, która podrażnia wyściełającą go śluzówkę, w wyniku czego pojawiają się dolegliwości bólowe i uczucie „palenia”. Wraz z postępem ciąży zgaga może być dodatkowo potęgowana poprzez wzrost płodu i ucisk rosnącej macicy na żołądek. Powoduje to wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego i, przy jednoczesnej niewydolności dolnego zwieracza, wtłaczanie treści pokarmowej do przełyku. Dlatego zgaga ma tendencję do nasilania się w kolejnych trymestrach ciąży i utrzymywania się przez cały czas jej trwania.

Mimo, iż zgaga nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia matki, ani dziecka, wywiera negatywny wpływ na samopoczucie kobiet oraz znacznie obniża komfort ich życia. Dlatego, w przypadku wystąpienia tych dolegliwości, wskazana jest konsultacja z lekarzem prowadzącym oraz dietetykiem, którzy zaproponują odpowiednią metodę leczenia.

Dieta w leczeniu zgagi

Prawidłowe żywienie jest nieodzownym elementem postępowania terapeutycznego w przypadku zgagi. Realizacja odpowiednich zaleceń żywieniowych nierzadko jest wystarczająca do złagodzenia, a nawet całkowitego ustąpienia objawów. Warto zdawać sobie jednak sprawę, iż większość z obecnie obowiązujących zaleceń i zasad postępowania została opracowana na podstawie dokładnych obserwacji pacjentów i ich reakcji na poszczególne pokarmy. Nie wszystkie z nich posiadają naukowe uzasadnienie, a potencjalne mechanizmy działania poszczególnych produktów nie są jednoznaczne. Nierzadko zdarza się, iż produkt, który u większości kobiet powoduje znaczne nasilenie zgagi, u niewielkiej części z nich będzie przynosił ulgę w dolegliwościach. Dlatego należy pamiętać, iż kluczowe w leczeniu zgagi jest indywidualne podejście i wnikliwa obserwacja własnego organizmu, bowiem nie u wszystkich pacjentek stosowanie tych samych zaleceń będzie dawało identyczne efekty.

Przed rozpoczęciem dietoterapii zaleca się prowadzenie dzienniczka żywieniowego, wraz z opisem dolegliwości pojawiających się po spożyciu danych posiłków. Jego skrupulatne prowadzenie pozwala pacjentce i dietetykowi na identyfikację produktów, których spożycie w największym stopniu związane jest z nasileniem zgagi. Mając taką wiedzę, można wprowadzić eliminację danych produktów i po upływie kilku dni, ocenić skuteczność takiego działania. Ustalenie najlepszych rozwiązań, indywidualnych zaleceń oraz listy produktów zalecanych i przeciwwskazanych często jest procesem długotrwałym, jednak niezbędnym do osiągnięcia jak najlepszych efektów.

W artykule przedstawione zostały zalecenia oraz domowe sposoby, które u większości kobiet dają oczekiwane efekty, stosunkowo szybko po wprowadzeniu ich do codziennej diety, a mechanizmy ich działania zostały naukowo i/lub empirycznie potwierdzone.

Ogólne zalecenia żywieniowe w przypadku zgagi w ciąży

Postępowanie w przypadku zgagi należy rozpocząć od zwrócenia uwagi na następujące kwestie:

Objętość posiłków

Zbyt obfite posiłki nadmiernie rozciągają i wypełniają żołądek, co może sprzyjać powstawaniu tzw. spontanicznych relaksacji dolnego zwieracza przełyku. Zjawisko to może pojawić się nawet wśród zdrowych i niebędących w ciąży kobiet. Dlatego u ciężarnych, z fizjologiczną predyspozycją do występowania zgagi w tym okresie, ryzyko rozluźnienia zwieracza, a co za tym idzie – zarzucania treści pokarmowej do przełyku i wystąpienia zgagi, może być nasilone.

Zaleca się zatem jedzenie pięciu, a nawet sześciu posiłków dziennie w regularnych odstępach czasu, tak aby objętość poszczególnych z nich była nieduża i nie prowadziła do uczucia przejedzenia.

Czas między ostatnim posiłkiem a snem

Zjedzenie obfitego posiłku na krótko przed snem jest głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia epizodów zgagi w godzinach nocnych. Pozycja leżąca, przyjmowana w trakcie snu, sprzyja cofaniu treści pokarmowej z żołądka do przełyku, co może powodować znaczny dyskomfort. Dlatego zaleca się, aby ostatni posiłek dnia był zjedzony ok. 2-3 godzin przed planowanym pójściem spać.

Czas poświęcony na spożywanie posiłków

Posiłki powinny być spożywane powoli i w spokojnej atmosferze. Jedzenie na szybko sprzyja połykaniu powietrza, co może powodować wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego i „wtłaczanie” treści pokarmowej i soków trawiennych do przełyku. Dobrze jest wyznaczyć sobie w ciągu dnia kilka przerw od codziennych obowiązków, które wykorzystane zostaną wyłącznie na spokojne spożycie posiłku.

Temperatura spożywanych potraw

Warto unikać także potraw i napojów bardzo gorących, aby nie drażnić termicznie błony śluzowej przełyku, która jest już wystarczająco podrażniona przez żołądkowe soki trawienne. Po przygotowaniu posiłku warto odczekać chwilę, aby mógł ostygnąć.

Produkty najczęściej nasilające zgagę

W celu pozbycia się zgagi, konieczne są pewne wyrzeczenia dietetyczne. Jeszcze raz warto podkreślić, iż niezbędne jest indywidualne podejście — produkty, które u większości kobiet powodują nasilenie objawów, u części z nich mogą nie wywierać żadnego wpływu, a u innych wręcz przynosić ulgę.

Ogólna lista produktów najczęściej odpowiedzialnych za nasilenie zgagi obejmuje:

• pokarmy tłuste,
• wyroby czekoladowe,
• kawę i herbatę,
• owoce cytrusowe i ich soki,
• pomidory oraz ich przetwory,
• warzywa cebulowe,
• napoje gazowane,
• ostre przyprawy.

Produkty te mogą powodować wystąpienie i nasilenie dolegliwości poprzez działanie w jednym z poniższych mechanizmów, będących fizjologiczną podstawą występowania zgagi.

Stymulowanie receptorów czuciowych w błonie śluzowej przełyku

Niektóre produkty mogą bezpośrednio stymulować zakończenia nerwów czuciowych obecnych w błonie śluzowej przełyku. Obecne w śluzówce podrażnienia wywołane długotrwałą zgagą oraz dodatkowe stymulowanie ich przez zarzucane żołądkowe soki trawienne może znacznie nasilać dolegliwości bólowe i uniemożliwiać spożycie posiłku. W ten sposób działają przede wszystkim wszystkie potrawy o kwaśnym, pikantnym lub bardzo wyrazistym smaku. Wykazują one działanie ściągające na błonę śluzową, powodując uczucie napięcia i wysuszenia oraz bezpośrednio drażnią chemicznie. Niektóre badania wykazały, iż skutki ich spożycia przez osoby ze zgagą, są podobne do tych obserwowanych po wypiciu rozcieńczonego kwasu solnego (metoda wykorzystywana w dawnej diagnostyce różnicującej bóle w obrębie klatki piersiowej – test Bernsteina).

Do produktów, których należy unikać należą w szczególności:

• owoce cytrusowe i ich soki,
• pomidory i ich wyroby (sosy, soki, koncentraty, przeciery),
• ostre przyprawy (chili, pieprz, chrzan, musztarda).

SOKI Z OWOCÓW CYTRUSOWYCH – niektóre osoby mogą tolerować ich niewielkie ilości, jeśli zostaną odpowiednio rozcieńczone. W przypadku silnej ochoty na sok pomarańczowy lub grejpfrutowy, można spróbować rozcieńczyć go wodą w stosunku 1:1.

POMIDORY – ok. 70% osób cierpiących na zgagę obserwuje nasilenie dolegliwości po spożyciu pomidorów lub ich przetworów. Konieczne może okazać się zatem całkowite zrezygnowanie z ich spożywania w formie surowej, także w formie sosów (np. ketchup), zup, koncentratów, czy przecierów. Warto natomiast wypróbować zjedzenie sparzonych pomidorów bez skórki i pestek. W takiej formie ich umiarkowane ilości mogą być lepiej tolerowane, co umożliwi ich włączenie do codziennej diety.

OSTRE PRZYPRAWY – dodatek nawet niewielkiej ilości ostrych potraw u większości osób ze zgagą może spowodować znaczne podrażnienie śluzówki przełyku i nasilenie dolegliwości bólowych w stopniu uniemożliwiającym spożycie posiłku. Dlatego przyprawy tj. pieprz, chili, ostra papryka, chrzan, musztarda, warto zamienić na te o łagodniejszym smaku np. majeranek, tymianek, bazylia, oregano, lubczyk, papryka słodka. Nie zaleca się również spożywania gotowych mieszanek przypraw, które zazwyczaj zawierają dodatek chemicznych aromatów, mogących dodatkowo podrażniać przełyk.

Zwiększanie wydzielania kwasu solnego w żołądku

Niektóre pokarmy mogą zmniejszać napięcie dolnego zwieracza przełyku poprzez swój wpływ na produkcję hormonów żołądkowo-jelitowych, głównie cholecystokininy. Hormon ten wydzielany jest głównie po spożyciu pokarmu zawierającego duże ilości tłuszczów. Efektem jego działania jest m.in. rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, w wyniku czego dochodzi do cofania treści pokarmowej z żołądka. Dlatego produkty i potrawy tłuste uznawane są za niewskazane w przypadku zgagi.

Do innych produktów prawdopodobnie powodujących rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku (w nieznanych dotychczas mechanizmach) należą:

• Napary z mięty
• Warzywa cebulowe (cebula, por, czosnek),
• Karczochy
• Szparagi
  

Całkowita rezygnacja z ich spożywania zazwyczaj nie jest niezbędna, jednak wskazane może być ich ograniczenie np. do 1-2 porcji w tygodniu, w zależności od indywidualnej tolerancji.

Zmniejszanie napięcia dolnego zwieracza przełyku

Niektóre pokarmy zwiększają wydzielanie kwasu solnego w żołądku, który w przypadku zmniejszonego napięcia dolnego zwieracza przełyku jest zarzucany do przełyku. Silnie podrażniają on błonę śluzową oraz receptory czuciowe, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do uszkodzenia śluzówki i powstania nadżerek. To właśnie kwaśne pH treści pokarmowej w największej mierze odpowiada za uczucie „palenia w przełyku”. Osoby borykające się ze zgagą powinny unikać więc produktów, które mogą nadmiernie pobudzać produkcję soku żołądkowego. Takie działanie wykazuje kofeina, zawarta m.in. w kawie, herbacie, kakao i czekoladzie, napojach typu cola oraz energetykach. Kofeina jest silnym stymulatorem zwiększania wydzielania kwasu solnego, dodatkowo może podrażniać zakończenia nerwowe w przełyku oraz powodować rozluźnienie dolnego zwieracza. Oddziałuje więc na wszystkie mechanizmy powodujące występowanie zgagi.

Kawa -wiele osób nie wyobraża sobie rozpoczęcia dnia bez filiżanki kawy, jednak zawarta w niej kofeina, w przypadku występowania problemów ze zgagą, może powodować bardzo silne nasilenie dolegliwości i niezbędne może okazać się jej ograniczenie. Istnieje wiele rodzajów kawy, które różnią się między sobą zawartością kofeiny, a tym samym działaniem na układ pokarmowy.

Przedstawia je poniższy podział: 

• Kawa espresso – przygotowywana jest poprzez przeciśnięcie, pod wysokim ciśnieniem, małej ilości gorącej wody przez bardzo drobno zmielone ziarna. Filiżanka, w jakiej zwykle spożywa się espresso, o pojemności ok. 25-35 ml, zawiera ok. 65 mg kofeiny. To właśnie ten rodzaj kawy najczęściej powoduje największe nasilenie zgagi, ze względu na stosunkowo wysoką zawartość kofeiny w niewielkiej objętości napoju.

• Kawy z dodatkiem mleka np.cappuccino, latte macchiato, flat white – przygotowywane są na bazie espresso, dlatego zawartość kofeiny jest identyczna (ok. 65 mg w przypadku wykorzystania pojedynczego espresso). Dodatek mleka nie powoduje zmniejszenia ilości kofeiny, jednak wykazuje ono działanie neutralizujące kwas solny i soki trawienne. U wielu osób kawa z dodatkiem mleka nie powoduje tak silnych dolegliwości jak kawa czarna i możliwe jest jej wypijanie w umiarkowanych ilościach. Dlatego warto wypróbować wypicie kaw z dodatkiem różnych objętości mleka w celu znalezienia optymalnego rozwiązania, które nie spowoduje nasilenia zgagi. Najbezpieczniejsza wydaje się kawa latte, charakteryzująca się największą ilością mleka, jednak jest to kwestia bardzo indywidualna.
• Kawa parzona – przygotowywana jest poprzez zalanie zmielonych ziaren kawy gorącą wodą. Filiżanka kawy parzonej o pojemności 250ml przygotowana z 2 łyżeczek kawy posiada ok. 70-140 mg kofeiny, w zależności od marki. Taka ilość kofeiny u większości osób może powodować znaczne nasilenie dolegliwości. Dodatek mleka może korzystnie wpłynąć na jej tolerancję poprzez wpływ na neutralizację soków trawiennych, jednak należy pamiętać, iż nie wpłynie to na zawartość kofeiny w napoju.

• Kawa rozpuszczalna – mimo wielu negatywnych opinii na temat kawy rozpuszczalnej, jej rozsądne ilości, tzn. 1-2 filiżanki dziennie, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Główną obawę wśród społeczeństwa budzi zawartość w niej akryloamidu – związku uznanego za potencjalnie rakotwórczy dla człowieka. Występuje on w każdej kawie, niezależnie od jej pochodzenia i sposobu przygotowania, jednak niektóre badania rzeczywiście wykazują, iż kawy rozpuszczalne charakteryzują się jego stosunkowo największą ilością. Mimo to, należy pamiętać, iż to dawka czyni substancję trucizną – akryloamid występuje w kawie w ilościach uznawanych za zbyt niskie do wywołania efektu kancerogennego przy jej racjonalnym spożyciu. Co więcej, kawa zawiera także wiele substancji działających przeciwnowotworowo, które mogą zmniejszać działanie akryloamidu. Produkcja kawy rozpuszczalnej polega na wyekstrahowaniu ekstraktu z ziaren kawy, jego zagęszczeniu i poddaniu procesom tj. liofilizacja, suszenie rozpyłowe bądź aglomeryzacja, w wyniku których powstają kryształki, granulki lub proszek. Niezależnie od ostatecznego kształtu ziarenek, kawa rozpuszczalna charakteryzuje się mniejszą zawartością kofeiny niż kawa parzona, ponieważ proces produkcji związany jest z jej znacznymi stratami. Filiżanka (250 ml) kawy rozpuszczalnej przygotowana z dwóch łyżeczek kawy zawiera ok. 50-80 mg kofeiny, czyli ok. połowy mniej niż kawa parzona. W związku z tym może być lepiej tolerowana.  
• Kawa bezkofeinowa – mimo, że jej nazwa sugeruje iż jest całkowicie pozbawiona kofeiny to zawiera jej śladowe ilości (zazwyczaj ok. 1-7mg w szklance 250ml). Jest to ilość która u większości osób nie wywołuje żadnych zmian w układzie trawiennym i nie zwiększa wydzielania soków trawiennych. Dla wielu osób jest bezpieczną alternatywą tradycyjnej kawy i może bez ograniczeń zastąpić ją w codziennej diecie.
• Kawa zbożowa – jest naturalnie bezkofeinowa, dlatego, podobnie, jak ten rodzaj kawy, może stanowić dobrą alternatywę. Jej smak jest jednak nieco inny i nie każdy się nią zadowoli. Większość osób dobrze toleruje jednak kawę zbożową, dlatego warto spróbować włączyć ją do codziennej diety.
  

Jeśli kobieta w ciąży nie wyobraża sobie dnia bez przynajmniej jednej filiżanki czarnej kawy, należy zastosować jak najwięcej działań ochronnych, które wpłyną na zobojętnienie i redukcję wydzielania kwasów żołądkowych, a tym samym sprawią iż dyskomfort po jej spożyciu prawdopodobnie będzie mniejszy.

W tym celu niezbędne jest:

• przestrzeganie pozostałych zasad diety – jeśli spożycie kawy będzie jedynym lub jednym z nielicznych odstępstw od zaleceń jej negatywny wpływ będzie mniej odczuwalny niż w przypadku całkowitego nieprzestrzegania zasad dietoterapii zgagi,
• przed i po wypiciu kawy dobrze jest wypić szklankę wody która zneutralizuje soki żołądkowe oraz oczyści przełyk nie podrażniając go jednocześnie. Można również co kilka łyków kawy wypić kilka łyków wody.
• przed lub po wypiciu kawy można wypić mielone siemię lniane zalane ciepłą wodą lub mlekiem. Tworzy ono śluzową barierę ochronną w układzie trawiennym ochraniając przed negatywnym wpływem soków trawiennych na śluzówkę przełyku,
• nigdy nie należy pić kawy na czczo – zwiększanie wydzielania soków trawiennych przez pusty żołądek, nie tylko bardziej sprzyja ich zarzucaniu do przełyku, ale może również podrażniać ściany żołądka, powodując dodatkowy ból i dyskomfort

Herbata – kofeinę w herbacie określa się mianem teiny. Określenie jej dokładnej zawartości w poszczególnych rodzajach herbat nie należy do łatwych ponieważ zależy od wielu różnych czynników poczynając od czasu i rodzaju zbioru liści, sposoby uprawy roślin, czasu i miejsca przetrzymywania, metody przetwórstwa, warunków transportu. Dlatego dokładne oszacowanie zawartości teiny w ostatecznym produkcie może być obarczone dużym błędem.

Najogólniej można przyjąć, iż w 200 ml napoju znajduje się:

• herbata czarna – ok. 60-100 mg teiny,
• herbata zielona – ok. 30-40 mg teiny
• herbata biała – ok. 70 mg teiny.

Na tej podstawie można stwierdzić, iż najbezpieczniejsza dla osób ze zgagą jest herbata zielona. Jednak najważniejszym czynnikiem warunkującym zawartość teiny w naparze oraz jej wpływ na układ pokarmowy i ewentualne dolegliwości, jest czas parzenia. Im dłużej parzona jest herbata tym więcej teiny „przejdzie” z liści do naparu.

Przyjmuje się, iż:

• 30 sekund parzenia powoduje ekstrakcję 9% teiny,
• 1 minuta – 18% teiny,
• 2 minuty – 34% teiny,
• 3 minuty – 48% teiny,
• 4 minuty – 60% teiny,
• 5 minut – 69% teiny,
• 10 minut – 92% teiny,
• 15 minut – 100% teiny.

Dla przykładu: czarna herbata Lipton parzona 15 s zawiera ok. 14,8 mg teiny; parzona 1 min – 20,7 mg teiny, a parzona 5 min – 48,4 mg teiny.

Dlatego głównym zaleceniem, dotyczącym każdego rodzaju herbaty, jest picie słabego naparu, parzonego przez krótki czas. Tak jak w przypadku kawy można również rozważyć dodatek mleka, w celu neutralizacji kwasów żołądkowych i popijać herbatę wodą. Natomiast dodatek cukru nie powoduje ani zmniejszenia zawartości teiny, ani nie posiada właściwości niwelujących zgagę.

Kakao i czekolada– mimo, iż powszechnie nie są kojarzone jako produkty kofeinowe, zawierają jej istotne ilości. Co więcej, czekolada charakteryzuje się wysoką zawartością tłuszczu, dlatego jej spożycie może wiązać się ze wzmożonym wydzielaniem cholecystokininy, która powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku. Dlatego spożywanie czekolady często wiąże się z nasileniem zgagi.

Średnia zawartość kofeiny w czekoladzie przedstawia się następująco:

• 100 g gorzkiej czekolady – ok. 70 mg kofeiny
• 100 g czekolady mlecznej – ok. 20 mg kofeiny

Przykładowo: Czekolada Wedel mleczna zawiera 20,7 mg kofeiny, natomiast czekolada Wedel gorzka – 62,7 mg kofeiny.

Wiele osób ze zgagą nie toleruje czekolady, w szczególności gorzkiej i deserowej. W przypadku silnej ochoty na coś słodkiego, lepiej sięgnąć po mleczną i po jej spożyciu wypić szklankę wody lub mleka.

Napój typu cola – szklanka (250 ml) tego napoju dostarcza zwykle ok. 24 mg kofeiny, czyli mniej niż większość rodzajów kaw. Może to sugerować, iż będzie lepiej tolerowana przez większość osób ze zgagą, jednak doświadczenia pacjentek są bardzo różnorodne. U części z nich wypicie gazowanego napoju powoduje znaczne podrażnienie przełyku, a tym samym nasilenie odczucia „palenia”. Zdarza się jednak, iż wypicie coli pozwala kobiecie odczuć ulgę w dolegliwościach. Należy jednak pamiętać, iż cola nie należy do produktów prozdrowotnych i nawet jeśli pozwala uporać się ze zgagą, warto ograniczyć jej spożycie, do sytuacji, w których zawiodły inne sposoby uporania się z problemem. Lepszym wyborem od tradycjnej coca-coli są jej odpowiedniki typu „light” i “zero” Dzięki temu łatwiej będzie zapobiec zbyt dużym przyrostom masy ciała oraz zaburzeniom gospodarki węglowodanowej wywołanej nadmiernym spożyciem cukru.

Co może pomóc na dolegliwości związane ze zgagą

Do najskuteczniejszych metod zmniejszania dyskomfortu i uczucia palenia w przełyku w przypadku występowania zgagi w ciąży, należą przede wszystkim:

Mleko

Ulgę kobietom w ciąży borykającym się ze zgagą mogą przynieść mleko i produkty mleczne. Dobrze sprawdzają się mleko, naturalne maślanki, kefiry oraz jogurty, które poprzez neutralizowanie kwaśnej treści żołądkowej mogą zmniejszać uczucie palenia w przełyku. Osoby z nietolerancją laktozy mogą wspomóc się produktami mlecznymi bezlaktozowymi, które wykazują identyczne działanie .

Woda mineralna

Polecane jest również częste popijanie niegazowanej wody w ciągu dnia. Sprzyja to rozcieńczaniu soku żołądkowego, powodując zmniejszenie jego drażniącego działania na błonę śluzową oraz oczyszczaniu przełyku. Korzystne są wody alkaliczne, które dzięki zasadowemu pH sprzyjają niwelowaniu nadkwaśności i palenia w przełyku. Do zwykłej wody można dodać również sól Vichy (w proporcjach zgodnych z zaleceniami producenta), która dostępna jest w większości aptek. Ma zasadowy odczyn dzięki czemu neutralizuje soki trawienne i może zmniejszać objawy wynikające z refluksu.

„Biała dieta”

W bardzo ciężkich przypadkach i można zastosować tzw. „białą dietę”.

W jej skład wchodzą:

• ziemniaki,
• mleko,
• mielone siemię lniane,
• czerstwe pszenne pieczywo,
• chude ryby,
• mięso drobiowe,
• seler,
• pietruszka.

Nie należy jednak stosować jej dłużej niż kilka dni, ponieważ może doprowadzić do wielu niedoborów pokarmowych. Po upływie 2-3 dni jej stosowania, kiedy objawy ustąpią, należy stopniowo rozszerzać dietę o kolejne produkty, uważnie obserwując swój organizm.

W ciągu dnia można sięgać również po niżej wymienione produkty, których spożycie może pomóc zwalczyć dolegliwości w wyniku ochrony śluzówki przełyku oraz neutralizowania soków żołądkowych.

• Migdały – migdały mają odczyn zasadowy, a tym samym mogą zobojętnić kwas solny w żołądku. Warto podjadać je w ciągu dnia albo chwilę po posiłku. Można wykorzystać również płatki migdałowe, jako dodatek do zup lub sałatek.
• Imbir – żucie plasterka imbiru pozwala wielu kobietom ukoić uczucie palenia w przełyku. Można wykorzystać go jako składnik sosów, sałatek, a także sporządzać napary. Jednak jego dodatek do herbaty zazwyczaj nie niweluje jej negatywnego wpływu na nasilenie zgagi. 
• Kleik z siemienia lnianego – wykazuje właściwości powlekające śluzówkę przełyku. Łyżkę drobno zmielonych ziaren lnu należy zalać szklanką gorącej wody lub mleka i odstawić na 15 minut. Tak przyrządzony kleik dobrze sprawdza się wypity ok. 30 min po posiłku, jak i ok. 2 godzin przed snem. Nie zaleca się spożywania siemienia lnianego w ilościach większych niż 5 łyżek na dobę. 
• Napar z kminu – regularne picie takiego naparu sprzyja łagodzeniu podrażnień w przełyku. Dwie łyżeczki kminu rzymskiego należy zalać szklanką wrzątku i zaparzać ok. 10 minut. Przed wypiciem przecedzić i odstawić na chwilę do ostygnięcia.
• Napar z majeranku – 1 łyżeczkę majeranku należy zalać gorącą wodą i parzyć pod przykryciem ok. 15 minut. Można wypić z dodatkiem imbiru lub miodu.

Poniższa tabela przedstawia podsumowanie i zestawienie produktów przeciwwskazanych oraz zalecanych większości osobom z problemem zgagi. Podział ten bazuje na doświadczeniach i obserwacjach pacjentek, a większość produktów nie ma zidentyfikowanych konkretnych składników, których działanie powoduje nasilenie zgagi. Zaleca się ich czasowe ograniczenie oraz obserwację swojego organizmu i ewentualną modyfikację podziału w zależności od indywidualnej tolerancji danych produktów.

Mimo, iż lista produktów przeciwwskazanych jest długa i obejmuje te, które powszechnie są bardzo lubiane (np. czekolada, owoce cytrusowe, kawa, przyprawy), ich spożycie u wielu osób, może powodować tak znaczne nasilenie objawów, iż korzyści z ich ograniczenia przewyższają trudności związane z koniecznością ich eliminacji. Należy pamiętać, iż reakcja organizmu na dane produkty jest kwestią bardzo indywidualną i nie u wszystkich ich eliminacja lub spożycie przyniesie taki sam efekt.

Sposób przygotowywania posiłków w przypadku zgagi

Ważny jest nie tylko rodzaj wybieranych produktów, ale także prawidłowy sposób ich przygotowania. Tłuszcz oraz smażenie z jego dodatkiem powinny podlegać ograniczeniu, ponieważ przygotowane w ten sposób potrawy są ciężkostrawne, długo zalegają w żołądku, co może nasilać zgagę.

Dlatego zaleca się następujące metody obróbki kulinarnej:

• gotowanie w wodzie lub na parze, w parowarach, wolno- lub szybkowarach, 
• grillowanie (najlepiej na beztłuszczowej patelni),
• pieczenie,
• duszenie (jeśli to możliwe to bez obsmażania).

Podsumowanie

Zgaga, choć nie stanowi zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka, negatywnie wpływa na komfort i samopoczucie kobiet oraz może powodować ograniczenia w spożywaniu pokarmów w skutek nieprzyjemnych dolegliwości. Niezbędne jest wprowadzenie zmian w sposobie żywienia, które powinny odbywać się pod kontrolą wykwalifikowanego dietetyka, aby zapewnić prawidłową podaż wszystkich składników pokarmowych w trakcie ciąży, a jednocześnie wyeliminować te odpowiedzialne za objawy zgagi. Kluczowe jest indywidualne podejście i obserwacja swojego organizmu, oraz wykluczenie tylko tych produktów, które nasilają dolegliwości.

Najczęściej konieczne jest ograniczenie:

• tłustych, smażonych potraw,
• mocnej kawy i herbaty,
• naparów z mięty,
• owoców cytrusowych,
• pomidorów i ich przetworów,
• dużych ilości czekolady i kakao,
• gazowanych napojów,
• ostrych przypraw.

Jeśli dolegliwości są na tyle silne, iż uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie i przyjmowanie pokarmów wskazana jest konsultacja z lekarzem prowadzącym i wykwalifikowanym dietetykiem w celu doboru odpowiedniej terapii oraz zagwarantowania prawidłowego przebiegu ciąży.