Na czym polega psychoterapia psychodynamiczna?

Psychoterapia psychodynamiczna jest metodą leczenia problemów psychicznych. Niniejszy nurt polega na docieraniu do nieświadomych treści psychiki człowieka, które mogą wpływać na jego zachowanie oraz emocje w życiu codziennym.

Jak wspomniano we wstępie, współczesna psychoterapia psychodynamiczna powstała na kanwie klasycznej psychoanalizy. Dlatego też odwołuje się do teorii największych przedstawicieli niniejszego nurtu, w tym Zygmunta Freuda (austriackiego lekarza-psychiatry) oraz Melani Klein (brytyjskiej psycholog i psychoanalityk). Psychoterapia psychodynamiczna stanowi wsparcie dla osób mierzących się z kryzysem psychicznym. Stanowi również skuteczną metodę leczenia zaburzeń osobowości, zaburzeń nastroju, a także zaburzeń seksualnych.

Spotkania w gabinecie psychoterapeuty psychodynamicznego odbywają się zwykle 1-2 razy w tygodniu i trwają 50 minut. W niniejszym podejściu terapeutycznym najważniejszym narzędziem pracy jest kontakt między specjalistą a pacjentem. Dlatego też, bardzo ważne jest, aby psychoterapeuta psychodynamiczny posiadał zestaw unikalnych kompetencji komunikacyjnych i społecznych, a ponadto obszerną wiedzę z dziedziny psychologii oraz psychoterapii psychodynamicznej, które wpływają na poczucie bezpieczeństwa oraz wzbudzają zaufanie pacjenta.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat psychoterapii psychodynamicznej, zapoznaj się z artykułem PSYCHOTERAPIA PSYCHODYNAMICZNA – NA CZYM POLEGA.

Z jakimi zaburzeniami seksualnymi zgłaszają się pacjenci do gabinetu psychoterapeuty?

Do gabinetu psychoterapeuty zgłaszają się pacjenci z różnymi zaburzeniami natury seksualnej. W tym miejscu warto jednak wspomnieć, iż często zdarza się, że podczas pierwszych spotkań ze specjalistą pacjenci nie zdradzają prawdziwego powodu swojej wizyty, jednocześnie omijając temat seksualności. Nic w tym dziwnego, albowiem opowiadanie o sferze życia intymnego dla wielu osób wciąż wiąże się z poczuciem zakłopotania, a nawet wstydu. Dlatego też, tak ważne jest, aby psychoterapeuta zapewnił odpowiednie warunki związane bezpośrednio z kontaktem terapeutycznym, a także samym gabinetem gwarantującym poczucie prywatności oraz bezpieczeństwa.

Jak wspomniano na wstępie, natura problemów seksualnych, z jakimi zgłaszają się pacjenci do gabinetu psychoterapeutycznego jest zróżnicowana. Dotyczy ona zarówno popędu seksualnego (jego wzmożenia lub obniżenia), zaburzeń erekcji, doświadczania bólu w czasie stosunku seksualnego, jak i również odczuwania lęku przed zbliżeniem. Ponadto specjaliści psychodynamiczni mogą okazać się wsparciem dla osób mierzących się z problem kompulsywnej masturbacji, czy też uzależnienia od kontaktów seksualnych.

W dalszej części artykułu wskażemy także inne ścieżki postępowania terapeutycznego w przypadku wymienionych wyżej dysfunkcji seksualnych.

Rozumienie zaburzeń seksualnych w perspektywie psychodynamicznej oraz psychoanalitycznej

W klasycznej teorii psychoanalitycznej ludzkie zachowania (w tym te o charakterze seksualnym) kierowane są nieświadomymi popędami. Zdaniem przedstawicieli niniejszego nurtu, to nasze wczesne dzieciństwo stanowi okres krytyczny dla rozwoju seksualnego, a także determinuje nasze zachowania seksualne przejawiane w okresie dorosłości. Psychoterapeuci psychoanalityczni są zdania, że dysfunkcje seksualne są następstwem nierozwiązanych konfliktów zachodzących w podświadomości na różnych etapach rozwoju psychoseksualnego. Przedstawiciele nurtu psychodynamicznego skupiają się w większym stopniu na interpersonalnych i intrapersonalnych aspektach funkcjonowania człowieka oraz na tym, jak te aspekty wpływają na jego relacje z innymi ludźmi. Oznacza to, że przywiązują oni większą uwagę do związku między tym, jak jednostka traktuje samego siebie i jakie zachowania (w tym seksualne) prezentuje w relacjach z innymi. W świetle teorii psychoanalitycznych i psychodynamicznych określone dysfunkcje seksualne mogą stanowić próbę rozwiązania nieświadomie przeżywanych konfliktów.

Choć podejście psychoanalityczne i podejście psychodynamiczne wzbudzają liczne kontrowersje, w tym miejscu warto podkreślić, że żadna inna koncepcja psychologiczna nie poświęca tyle uwagi aspektowi seksualności w kontekście rozwoju jednostki i jego funkcjonowania w relacjach interpersonalnych. To właśnie dzięki psychoanalitykom jesteśmy w stanie spojrzeć na kształtowanie się seksualności jednostki w kontekście rozwoju jej osobowością.

Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń seksualnych – na czym polega?

Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń seksualnych nie przybiera odmiennej formy postępowania leczniczego. Oznacza to, że jej przebieg jest zbliżony do tego, który ma miejsce w terapii zaburzeń osobowości oraz zaburzeń nastroju. Podczas spotkań, specjaliści korzystają z wiedzy opartej na teoriach psychoanalitycznych oraz koncepcji przywiązania, aby odnaleźć i wraz z pacjentem przenieść do warstwy świadomości źródło dotykających go problemów o naturze seksualnej.

Przebieg terapii może być nieco odmienny od założeń teoretycznych. Wpływają na to między innymi:

• Jakość relacji terapeutycznej;
• Zaangażowanie pacjenta w proces psychoterapii;
• Oczekiwania pacjenta względem podejmowanych działań;
• Możliwości pacjenta do pełnego uczestniczenia w psychoterapii (jego potencjał intelektualny oraz możliwość wglądu);
• Doświadczenie psychoterapeuty w leczeniu zaburzeń seksualnych.

Psychoterapia psychodynamiczna dotycząca nieprawidłowości w obrębie życia seksualnego może przybrać trojaki przebieg:

• Unikanie przez terapeutę tematów bezpośrednio dotyczących seksualności, w oczekiwaniu aż pacjent poczuje się na tyle bezpiecznie, iż sam będzie chciał je podjąć;
• Sprowadzanie rozmów o życiu seksualnym do rozmów na temat miłości i przywiązania, które mogą spowodować otwarcie na bezpośrednią konwersację na temat doświadczanych dysfunkcji;
• Bezpośrednie rozmawianie o aspektach życia seksualnego pacjenta, z używaniem fachowego słownictwa w tym obszarze.

Podczas psychoterapii psychodynamicznej niezwykle ważne jest dotarcie do informacji na temat rozwoju seksualnego jednostki, jej relacji z bliskimi osobami na różnych etapach życia, a także wiadomości na temat przeżywania zróżnicowanych stanów emocjonalnych w okresie dorosłości. To bardzo istotne, aby w czasie trwania całego procesu psychoterapii, specjalista był uważny na poczucie bezpieczeństwa oraz potrzeby pacjenta. Rozmowa na temat problemów związanych z życiem intymnym niejednokrotnie stanowi ogromne wyzwanie, dlatego też tak ważne jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia.

Teoria relacji z obiektem w psychodynamicznej terapii zaburzeń seksualnych

Psychoterapeuci psychodynamiczni nadają szczególne znaczenie kontaktom interpersonalnym (relacjom z obiektami w okresie dzieciństwa) w kontekście rozwoju seksualnego. W dalszej części tekstu pokrótce wyjaśnimy, jak teoria relacji z obiektem wpływa na rozumienie zaburzeń seksualnych przez psychoterapeutów z nurtu psychodynamicznego. Teoria relacji z obiektem – opracowana przez Melani Klein (brytyjską psycholog i psychoanalityk) – wykorzystuje osiągnięcia psychoanalizy, stosując analizę nieświadomych treści, podkreślając znaczenie rozwoju wglądu, interpretując marzenia senne, a także wykorzystując zjawisko przeniesienia w pracy terapeutycznej (również nad problemami seksualnymi).

Niemniej jednak, w większym stopniu poddaje analizie wczesne doświadczenia interakcyjne jednostki z rodzicami. Melani Klein podkreślała, że to jak wyglądają nasze związki w dorosłości, w znacznej mierze stanowi odbicie naszych relacji z matką w okresie niemowlęcym oraz wczesnodziecięcym. To właśnie nasze doświadczenia wczesnodziecięce stanowią podstawę dla tworzenia dalszych relacji, w tym tych o znaczeniu seksualnym. Zdaniem psychoterapeutów psychodynamicznych, trudności seksualne mogą stanowić konsekwencje przeniesienia doświadczeń nabytych we wczesnodziecięcej relacji z matką na obecnego partnera. Zadaniem terapeutów jest uświadomienie swoim pacjentom mechanizmu przeniesienia, co pozwala na wejście w nową relację z obiektem w oddzieleniu od potrzeb niezrealizowanych w relacji wczesnodziecięcej z matką lub innym bliskim opiekunem, który możemy uznać za obiekt przywiązania.

Zaburzenia seksualne a osobowość – perspektywa psychodynamiczna

Zaburzenia osobowości stanowią częsty przedmiot zainteresowania przedstawicieli nurtu psychodynamicznego. Specjaliści doskonale zdają sobie sprawę z tego, jak osobowość wpływa nie tylko na postrzeganie świata, ale także na relacje interpersonalne, w tym wybór partnera seksualnego i podejmowanie strategii seksualnych.

Psychoterapeuci psychodynamiczni zwracają uwagę, że osoby z określonymi zaburzeniami osobowości będą prezentowały specyficzny repertuar zachowań w relacjach romantycznych. Jednostki z rozpoznaniem osobowości zależnej mogą przejawiać trudności z zakończeniem związku, nawet wtedy, gdy nie jest on dla nich źródłem zadowolenia. Pacjenci z zaburzeniami osobowości z pogranicza (borderline) będą natomiast skłonni do nawiązywania krótkich, aczkolwiek bardzo intensywnych relacji, w tym także seksualnych.

Życie seksualne stanowi niezwykle istotny element funkcjonowania jednostki. Dlatego też, tak ważne jest poruszanie jego aspektów w trakcie terapii zaburzeń osobowości, a także innych trudności życia psychicznego. W tym miejscu warto podkreślić również, jak ważne jest trafne rozpoznanie struktury osobowości jednostki w kontekście psychoterapii dysfunkcji seksualnych.

Cel psychodynamicznej terapii zaburzeń seksualnych

Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń seksualnych ma na celu rozwijanie oraz poprawę funkcjonowanie jednostki w wymiarze życia seksualnego, a także relacji partnerskich. Proces pomagania skupia się nie tylko na psychoedukacji seksualnej, ale również na badaniu postaw seksualnych pacjenta, jego tożsamości, stanowiska wobec ról płciowych i funkcjonowania w zakresie związków romantycznych.

Ponadto w procesie postępowania psychoterapeutycznego, pacjent wraz ze specjalistą próbuje ustalić przyczynę doświadczanych zaburzeń, co przekłada się na pogłębioną analizę jego życia psychicznego i może wpływać na ogólną poprawę samopoczucia. Specjaliści są zdania, że dzięki analizie własnych poglądów oraz zachowań seksualnych, pacjent jest w stanie wzmocnić pozytywne aspekty życia, a także wpłynąć na polepszenie więzi z partnerką/partnerem seksualnym, co pomaga w poszukiwaniu efektywnych rozwiązań w obliczu doświadczania problemów intymnych.

Zaburzenia seksualne – gdzie szukać pomocy?

W obliczu doświadczania zaburzeń seksualnych możemy szukać pomocy zarówno u specjalistów z zakresu medycyny, jak i psychologii. Współcześnie zalecane jest stosowanie zintegrowanego podejścia łączącego w sobie farmakoterapię oraz oddziaływania psychoterapeutyczne.

W przypadku dostrzeżenia u siebie niepokojących objawów, w pierwszej kolejności warto skonsultować się lekarzem specjalistą (ginekologiem lub urologiem). Jeśli nie uda się ustalić organicznej przyczyny zaburzenia, wskazane jest zasięgnięcie opinii w gabinecie psychiatry, seksuologa, psychologa lub psychoterapeuty. W tym miejscu warto podkreślić, że psychoterapia psychodynamiczna w obliczu dysfunkcji seksualnych pełni rolę leczenia pomocniczego. Zdaniem specjalistów, wysoką skutecznością w leczeniu wspomnianych zaburzeń odznacza się także psychoterapia poznawczo-behawioralna. Niemniej jednak, bez względu na wybrany nurt terapeutyczny, bardzo ważne jest poszukiwanie wsparcia już od pierwszego momentu dostrzeżenia u siebie niepokojących problemów. Wówczas, możliwe staje się osiągnięcie szybszych efektów leczenia, a także zapobieżenie rozwojowi wtórnych zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń nastroju.

Najważniejsze założenia profesjonalnego wsparcia w obliczu problemów seksualnych

Profesjonalne wsparcie w obliczu doświadczania dysfunkcji seksualnych bierze pod uwagę nie tylko funkcjonowanie jednostki w niniejszej sferze życia, ale także czynniki rozwojowe i społeczno-kulturowe, które bezsprzecznie oddziałują na indywidualne funkcjonowanie jednostki oraz jej życie partnerskie.

Wśród najważniejszych założeń profesjonalnego wsparcia wyróżnia się przekonanie, że:

• Seks stanowi naturalny element życia, stanowiący rezultat stymulacji seksualnej i służący do uzyskania satysfakcji;
• Każdy z nas prezentuje unikalne wartości seksualne, a życie w niezgodzie z nimi, może stanowić źródło konfliktu wewnętrznego i doświadczania frustracji;
• Kontakt seksualny jest wynikiem działania dwóch (lub więcej stron). W związku z tym nie powinno się obarczać odpowiedzialnością tylko jednego partnera, kiedy w relacji seksualnej pojawiają się problemy;
• Pierwsze doświadczenia seksualne są niezwykle istotne dla dalszego funkcjonowania w życiu dorosłym i wpływają na proces kształtowania się tożsamości seksualnej;
• Stosunek seksualny stanowi rodzaj wymiany i wyrazu czuć, które istnieją między partnerami;
• Nakładanie na siebie lub doświadczanie presji seksualnej przekłada się często na obniżenie jakości życia seksualnego. Seks powinien zawsze stanowić wynik wewnętrznego pragnienia zbliżenia z drugą osobą;
• Problemy życia codziennego bezsprzecznie mają wpływ na życie seksualne, a odczuwanie satysfakcji z życia seksualnego w znaczny sposób oddziałuje na doświadczanie ogólnej jakości życia;
• Każda jednostka powinna brać pełną odpowiedzialność za przejawiane zachowania seksualne;
• Dobra komunikacja stanowi niezwykle ważny element satysfakcjonującego życia seksualnego. To bardzo istotne, aby partnerzy mieli swobodę w rozmawianiu na temat swoich postaw i pragnień seksualnych;

Wskazane wyżej założenia stanowią podstawę dla podejmowanych interwencji klinicznych, w których zawierają się określona modele teoretyczne (np. modele psychodynamiczne, poznawczo-behawioralne). Dzięki temu możliwe staje się osiągnięcie założonych celów.

Specjaliści pracujący z pacjentami doświadczającymi problemów obszarze życia intymnego w swojej pracy skupiają się przede wszystkim na:

• Realizacji najważniejszych zagadnień edukacji seksualnej;
• Treningu komunikacji;
• Kształtowaniu oraz treningu asertywności seksualnej;
• Kształtowaniu świadomości seksualnej oraz cielesnej;
• Poradnictwie w zakresie relacji partnerskich;
• Pracy nad doświadczonymi w przeszłości traumami seksualnymi, które mogą stanowić źródło dzisiejszych trudności;
• Diagnozie oraz terapii współistniejących zaburzeń psychicznych.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że podejmowana terapia powinna odpowiadać przede wszystkim na indywidualne potrzeby pacjenta.

Podsumowanie

Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń seksualnych stanowi istotny element leczenia niniejszych dysfunkcji. Dzięki systematycznej współpracy ze specjalistą możliwe staje się nie tylko rozpoznanie psychologicznych przyczyn problemu, ale przede wszystkim analiza własnych wartości oraz tożsamości seksualnej. Zgodna z założeniami etyki zawodu psychoterapeuty, praca nad trudnościami seksualnymi sprzyja podniesieniu zadowolenia ze sfery życia intymnego. Ponadto oddziałuje na poprawę zadowolenia ze związku, a także na podniesienie ogólnej satysfakcji z życia. W tym miejscu warto jednak pamiętać, że psychoterapia psychodynamiczna stanowi jedynie pomocniczą formę leczenia zaburzeń seksualnych. Diagnoza niniejszych problemów powinna być przeprowadzona zarówno pod kątem medycznym, jak i psychologicznym. Tylko wtedy możliwe staje się zaproponowanie efektywnej ścieżki leczenia.

Bibliografia

1. Arbanas, G. Personality Disorders. W: M. Lew-Starowicz, A. Giraldi, T. H. C. Kruger (red.), Psychiatry and sexual medicine. A comprehensive guide for clinical practitioners (s. 309–319). Cham: Springer 2021;
2. Bancroft, J. Seksualność człowieka. Wrocław: Edra Urban & Partner 2011;
3. Beisert, M. Masturbacja dziecięca. Od diagnozy do interwencji (s. 14–15). Warszawa: PWN 2022;
4. Berg I.K., deShazer S., Making numbers talk: Language in therapy, [w:] The new language of change: Constructive collaboration in psychotherapy, red. S. Friedman, Guilford, New York 1993;
5. Burnett J.A., Long L.L., Thomas R.V., Sexuality counseling, Prentice Hall, Upper Saddle River 2006;
6. Caligor, E., Kernberg, O., Clarkin, J. Podręcznik psychoterapii psychodynamicznej w patologii osobowości z wyższego poziomu. Kraków: Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej 2017;
7. Cierpiałkowska, L., Marszał, M. Patologia organizacji osobowości w teorii relacji z obiektem O. Kernberga, Czasopismo Psychologiczne, 19(1), 47–56; 2013;
8. Cierpiałkowska, L., Turbaczewska-Brakoniecka, I., Groth, J. (red.), Seksualność i problemy seksualne z perspektywy psychodynamicznej. Warszawa: PWN 2017;
9. Cogan, R., Cochran, B. S., Velarde, L. C., Calkins, H., Chenault, N. E., Cody, D. L., Kelley, M. D., Kubicek, S. J., Loving, A. R., Noriega, J. P., Phelan, K., Seigle, S., Stout, T. I., Styles, J. W., Williams, H. A. Sexual fantasies, sexual functioning, and hysteria among women: A test of Freud’s (1905) hypothesis. Psychoanalytic Psychology, 24, 697–700; 2007;
10. Corey G., Theory and practice of counseling and psychotherapy, Brooks/Cole-Thomson Learning, Belmont 2005;
11. Heiman J., LoPiccolo L., LoPiccolo J., The treatment of sexual dysfunction, [w:] Clinical handbook of family therapy, red. A.S. Gurman, D.P. Kniskern, Brunner/Mazel, New York 1981;
12. Izdebski, Z. Zdrowie i życie seksualne Polek i Polaków w wieku 18–49 lat w 2017 roku. Studium badawcze na tle przemian od 1997 roku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2020;
13. Jakima, S., Małachowska, E. Psychoterapia w leczeniu zaburzeń seksualnych. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 320–333). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2010;
14. Kokoszka, A. Podejście psychodynamiczne w kontekście badań skuteczności psychoterapii zaburzeń seksualnych. W: L. Cierpiałkowska, I. Turbaczewska-Brakoniecka, J. Groths (red.), Seksualność i problemy seksualne z perspektywy psychodynamicznej (s. 142–143). Warszawa: PWN 2017;
15. Leiblum S.R., Sex therapy today. Current issues and future perspectives, [w:] Principles and practice of sex therapy, red. S.L. Leiblum, The Guilford Press, New York 2007;
16. Rosen E., Weinstein E., Introduction: Sexuality counseling, [w:] Sexuality counseling: Issues and implications, red. E. Weinstein, E. Rosen, Brooks/Cole, Pacific Grove 1988;
17. Schnarch D.M., A family therapy approach to sex therapy and intimacy, [w:] Integrating family therapy: Handbook of family psychology and systems theory, red. R.H. Mikesell, D. Lusterman, S.H. McDaniel, American Psychological Association, Washington 1995;
18. Seligman L., Theories of counseling and psychotherapy: systems, strategies, and skills, Pearson Education, Inc., Upper Sadle River 2006;
19. Skowroński D., Caetano M. (red.), Theoretical and practical issues in sexual counseling, Cengage Learning Australia, Pty Limited, South Melbourne 2008;
20. Smaś-Myszczyszyn, M. Kompulsywne zachowania seksualne. W: M. Rawińska (red.), Zaburzenia seksualne a psychoterapia poznawczo-behawioralna (s. 289–310). Warszawa: PZWL 2019.