Wskazania do wykonania badania typu NIPT

Badania NIPT jako, że polegają na analizie próbki krwi kobiety w ciąży, uważne są za badania bezpieczne. W trakcie ich wykonywania nie ma zagrożenia dla płodu ani dla kobiety w ciąży. Z tego powodu mogą być adresowane jako badania przesiewowe, czyli w zamyśle mogłaby je wykonać każda kobieta w ciąży.

Istnieje przeświadczenie, że badania prenatalne powinny być adresowane do kobiet po 35 roku życia, i opiera się na potocznie utartej nieprawdziwej opinii, że u kobiet młodszych praktycznie nie zdarzają się ciążę z problemami genetycznymi czy anatomicznymi płodu. Prawda jest inna i niestety w każdej ciąży, niezależnie od tego ile lat ma kobieta, może nienarodzone dziecko mieć wady anatomiczne czy też genetyczne. Dlatego kryterium wieku kobiety powinno już przejść do historii medycyny, jako wskazanie do wykonania nieinwazyjnych badań prenatalnych.

Rozwój bezpiecznych badań prenatalnych ma tak istotne znaczenie, ponieważ dzięki nim przyszli rodzice będą mogli w bezpieczny sposób jak najwięcej dowiedzieć się o stanie zdrowia swojego nienarodzonego dziecka.

Badania typu NIPT rekomendowane są każdej kobiecie w ciąży, i obecnie największą barierą są ceny badań, wielokrotnie wyższe niż innych nieinwazyjnych badań prenatalnych (usg prenatalne czy test PAPP-A).

Badania typu NIPT mogą być wykonane od 9 – 10 tygodnia ciąży, ale jest to zależne od konkretnego testu prenatalnego.

Producenci testów prenatalnych typu NIPT wyróżniają wyjątkowe sytuacje, w których szczególnie rekomendują wykonanie badań prenatalnych typu NIPT.

Wskazania do wykonania badań NIPT:

Obciążony wywiad

• Przypadki aberracji chromosomowych w rodzinie
• Urodzenie dziecka z wadami genetycznymi w poprzednich ciążach
• Długotrwałe leczenie niepłodności, w tym ciąża uzyskana w wyniku zabiegu invitro

Nieprawidłowe wyniki wcześniej wykonanych innych nieinwazyjnych badań prenatalnych

• Nieprawidłowości w wykonanym ultrasonograficznym badaniu prenatalnym głównie dotyczy to zmian w budowie anatomicznej płodu, oraz wysokiego ryzyka wystąpienia zaburzeń genetyczych wynikających z analizy markerów zaburzeń genetycznych takich jak przykładowo: przezierność karkowa (NT),  kość nosowa (NB)
• Nieprawidłowe wyniki testu PaPP-a (testu podwójnego) – o tym badaniu przeczytasz więcej w artykule TEST PODWÓJNY CZYLI TEST PAPP-A.

W przypadku wysokiego ryzyka powikłań badań inwazyjnych związanych np. z:

• Lokalizacją łożyska
• Wirusowego zapalenia wątroby typu B
• Wirusowego zapalenia wątroby typu C
• Zakażenia wirusem HIV

Ze względu na stan emocjonalny np.:

• Niepokój odczuwany przez przyszłych rodziców.

Przeciwwskazania do wykonania badań typu NPT

Wykonując badanie prenatalne typu NIPT należy pamiętać, że jest to nieinwazyjny test prenatalny i wynik jego podaje ocenę ryzyka konkretnych zaburzeń genetycznych, natomiast ostatecznie nie potwierdzi ani nie wykluczy wady genetycznej. Dodatkowo testy prenatalne NIPT analizują ryzyko zaledwie kilku najczęstszych trisomii, a w zależności od testu również możliwość analizy zaburzeń liczby chromosomów płci i niektórych zespołów delecyjnych.

Jest to ważne dlatego, że jeżeli osoba decydująca się na badanie prenatalne NIPT oczekuje potwierdzenia lub wykluczenia wszelkich zaburzeń genetycznych u swojego nienarodzonego dziecka, to będzie rozczarowana. Badania NIPT takiej informacji nie dostarczą!

Dlatego decydując się na badania prenatalne NIPT powinno się mieć precyzyjną informację jaki jest zakres badania. Decydując się na nie warto wiedzieć kiedy wyniki byłyby niewiarygodne. Część przeciwwskazań jest wspólna dla wszystkich testów, część będzie dotyczyła tylko niektórych z nich. Stąd szczegółowe przeciwwskazania dla konkretnego testu prenatalnego warto zawsze sprawdzić przed podjęciem ostatecznej decyzji, tak aby wybór był optymalny.

Do czynników mogących ograniczyć, a czasem uniemożliwić przeprowadzenie badania NIPT należą:

• wskaźnik masy ciała (BMI) matki, a dokładniej otyłość –  W krwiobiegu ciężarnej krąży zarówno wolne pozakomórkowe (cfDNA, ang. cell-free DNA) pochodzenia matczynego jak i płodowego (cffDNA). Stosunek cfDNA płodowego do matczynego jest określany jako tzw. ‘frakcja płodowa’. Wraz z postępem otyłości rośnie ilość wolnego pozakomórkowego (cfDNA) pochodzenia matczynego ze względu na nasilenie naturalnej, programowalnej śmierci komórek (apoptozy) w tkance tłuszczowej. Wzrost cfDNA pochodzenia matczynego, powoduje spadek tzw. frakcji płodowej, a więc materiału genetycznego, który jest bezpośrednio analizowany testem NIPT. W przypadku wysokiego BMI, niekiedy sugerowane jest opóźnienie wykonania testu NIPT, np. bliżej 12 tygodnia ciąży
• wiek ciążowy (tydzień ciąży) – frakcja płodowa wolnego DNA płodowego (cffDNA) zwiększa się wraz z postępem ciąży, badanie można wykonać nie wcześniej niż w 9 tygodniu ciąży w zależności od typu testu NIPT
• ciąża mnoga – niesie ze sobą techniczne ograniczenia, gdyż frakcja płodowa przypadająca na każdy płód różni się między-osobniczo i może być zbyt mała aby za jej pomocą określić dokładną liczbę chromosomów, lub ich nieprawidłowości. Część testów NIPT dopuszcza ciążę mnogą w ograniczonym zakresie analizowanych aberracji chromosomowych
• aberracje chromosomowe ciężarnej (aneuploidie, mikrodelecje) – zaburzają ilość frakcji płodowej, powodują wynik fałszywie dodatni testu NIPT
• mozaikowatość matki – jest to posiadanie w jednym organizmie komórek różniących się zestawem chromosomów, zaburzaj ilość frakcji płodowej, powodują wynik fałszywie dodatni testu NIPT
• przeszczep szpiku – większość cfDNA krążącego w surowicy krwi osoby, której przeszczepiono szpik (komórki krwiotwórcze), ma pochodzenie zgodne z DNA dawcy, co może wpływać na zaburzenie wyniku testu
• przeszczep organów – organy przeszczepione kobiecie od męskiego dawcy, mogą dawać fałszywą diagnozę płci płodu i wskazywać na płeć męską, z powodu uwalniania przez te organy sekwencji DNA charakterystycznych dla męskiego chromosomu Y
• terapia komórkami macierzystymi – ze względu  na techniczne ograniczenia, nie jest możliwe przeprowadzenie testu NIPT wykorzystującego polimorfizm pojedynczego nukleotydu (ang. SNP, single nucleotide polymorphism). W takim przypadku ginekolog prowadzący powinien zaproponować ciężarnej inny typ testu NIPT
• zapłodnienie typu in vitro, z wykorzystaniem komórki jajowej od dawczyni – pewne restrykcje są zależne od testu, generalnie te same ograniczenia jak przy terapii komórkami macierzystymi opisanymi powyżej. Istotne jest aby badanie aberracji chromosomowych zostały przeprowadzone u dawczyni komórki jajowej
• zespół znikającego bliźniaka – powikłanie po ciąży mnogiej, w wyniku czego dochodzi do obumarcia jednego z płodów
• mozaicyzm łożyskowy – komórki łożyska posiadają aberrację chromosomów, podczas gdy u płodu nie stwierdza się nieprawidłowości
• choroba nowotworowa ciężarnej – wynik fałszywie dodatni może paradoksalnie również oznaczać chorobę nowotworową kobiety. Komórki nowotworowe mogą uwalniać swoiste wolne DNA (ctDNA, ang. circulating tumor DNA), przypominające cfDNA i wykrywane standardowymi metodami NIPT. Opisano dotychczas m.in. przypadki chłoniaków, białaczek, nowotworów okrężnicy i odbytu wykrywanych przypadkiem metodą NIPT. Zazwyczaj punktem wyjścia był wynik NIPT wskazujący fałszywie dodatnio na liczne aneuploidie płodu
• choroba autoimmunologiczna  – powoduje wzmożony obrót komórek (ang. turnover), przykładowo pacjentki chorujące na toczeń rumieniowaty układowy (SLE) mają wyższy poziom krążącego cfDNA, które różni się budową i charakterystyką w porównaniu do cfDNA osób zdrowych i może skutkować brakiem wyniku badania NIPT
• niektóre leki – np. antykoagulant, heparyna niskocząsteczkowa (LMWH, ang. Low molecular weight heparin), która powoduje wzrost ilości bardzo krótkich fragmentów DNA w osoczu krwi, uniemożliwiając analizę cfDNA metodą NIPT. O działaniu innych leków niewiele wiadomo.