Co to jest test Sanco i test Panorama?

Test Sanco i test Panorama to dwa różne badania prenatalne, które należą do grupy nieinwazyjnych testów prenatalnych (tzw. testów NIPT) wykonywanych z krwi. Oba testy opierają się na analizie wolnego pozakomórkowego DNA płodowego, tzw. cffDNA (ang. cell free fetal DNA), które krąży we krwi kobiety ciężarnej. Wykonuje się je w celu określenia ryzyka wystąpienia różnych genetycznych nieprawidłowości u dziecka jeszcze przed jego narodzinami, w tym przede wszystkim ryzyka trzech najczęściej występujące trisomii, do których należy trisomia 21, 18, 13 (zespół Downa, zespół Patau czy zespół Edwardsa).

Oba testy są bezpieczne dla matki i płodu, aby je wykonać wystarczy pobrać próbkę krwi od kobiety będącej w ciąży. 

Porównanie testów prenatalnych Sanco i Panorama

Na rynku dostępne są różne nieinwazyjne testy prenatalne, które można wykonać będąc w ciąży. Rodzice często stają więc przed wyborem – który nieinwazyjny test prenatalny wybrać? Poniższa tabela prezentuje porównanie różnych cech testu Sanco oraz testu Panorama w najszerszej wersji (wersja pełna – Panorama Full Prenatal Panel ), które warto wziąć pod uwagę podejmując decyzję o tym, jaki test wykonać.

W tabeli znajdziesz informacje m.in. o tym:

• kiedy można wykonać test Panorama i test Sanco
• gdzie wykonywany jest test Panorama i test Sanco
• jaki jest czas oczekiwania na wynik testu Panorama i testu Sanco
• jakie jest zakres chorób genetycznych, czyli co wykrywa test Panorama i test Sanco
• jaka jest skuteczność, czułość testu Panorama i testu Sanco

Test Sanco a test Panorama – jaki jest zakres badanych chorób genetycznych?

Test Sanco i test Panorama różnią się od siebie zakresem badanych chorób genetycznych.

Jakie nieprawidłowości genetyczne wykrywa test Sanco, a jakie test Panorama? 

Test Panorama to badanie w kierunku:

• 3 trisomii: trisomia 21 – zespół Downa, trisomia 18 – zespół Edwardsa, trisomia 13 – zespół Patau
• 4 aneuploidii związanych z chromosomami płci – zespół Turnera, zespół Klinefeltera, zespół Jacobsa, zespół XXX
• 5 delecji / duplikacji: zespół DiGeorge’a, zespół delecji 1p36, zespół Cri du Chat (zespół kociego krzyku), zespół Angelmana / zespół Pradera Williego
• triploidii (choroba genetyczna wynikająca z obecności trzech, a nie dwóch zestawów chromosomów w komórkach – zamiast 46, jest 96 chromosomów, może dotyczyć wszystkich lub części komórek organizmu)

Test Sanco to badanie w kierunku:

• trisomii i monosomii wszystkich chromosomów autosomalnych (od 1 do 22 pary), w tym bada 3 najczęstsze trisomie, czyli trisomia 21 (zespół Downa), trisomia 18 (zespół Edwardsa), trisomia 13 (zespół Patau)
• 4 aneuploidii związanych z chromosomami płci (zespołów nieprawidłowej liczby chromosomów płci) – zespół Turnera (monosomia X), zespół Klinefeltera (XXY), zespół Jacobsa (XYY), zespół XXX (trisomia X)
• ponad 430 delecji i duplikacji o wielkości co najmniej 7 Mpz (miliona par zasad)

Oba testy, Sanco i Panorama określają również płeć płodu. Dodatkowo test Sanco oferuje możliwość zbadania RhD płodu.
Warto podkreślić, że test Panorama jest jedynym nieinwazyjnym testem prenatalnym na rynku, który analizuje ryzyko triploidii. Z kolei test Sanco to jedyny test, który dodatkowo oferuje możliwość zbadania RhD płodu (na to badanie trzeba poczekać do 12 tygodnia ciąży). 

Test Sanco a Panorama – różnice i podobieństwa

Zastanawiasz się, który test wybrać – test Sanco czy Panorama? Sprawdź w czym te testy są do siebie podobne.

Oba testy służą do oceny ryzyka wystąpienia trzech najczęstszych trisomii u płodu: trisomii 21, 18, 13 (zespół Downa, zespół Edwardsa, zespół Patau) i w tym zakresie mają podobną czułość i swoistość (patrz dane w tabeli powyżej). Oba testy mają również bardzo niski odsetek wyników fałszywie pozytywnych dla częstych trisomii (zespołu Downa, zespołu Edwardsa, zespołu Patau).

W przypadku testu Panorama ilość wyników fałszywie pozytywnych wynosi 0% dla trisomii 21 i trisomii 13 oraz poniżej 0,1% dla trisomii 18. W przypadku testu Sanco odsetek wyników fałszywie pozytywnych dla trisomii 21, 18, 13 wynosi mniej niż 0,1%. Wyniki te wskazują, że test Panorama i Sanco są bardzo skuteczne w ocenie ryzyka dla tych 3 chorób genetycznych.

W czym jeszcze są podobne do siebie testy Sanco i Panorama?

Oba testy analizują również ryzyko cztery znanych aneuplodii (zaburzenia liczby) chromosomów płci u płodu, którymi są zespół Turnera (monosomia X), zespół Klinefeltera (XXY), zespół Jacobsa (XYY), zespół XXX (trisomia chromosomu X).  

Test Sanco czy Panorama – jakie są różnice? 

Test Sanco i test Panorama mają inną metodologię, co powoduje, że zakres analizowanych chorób genetycznych jest różny dla obu testów. 

Test Sanco jest testem całogenomowym, co oznacza, że cały genom jest „skanowany” w poszukiwaniu określonych w tym teście chorób genetycznych. Dzięki temu test ten może również ocenić ryzyko aneuploidii wszystkich pozostałych chromosomów (nie tylko tych najczęstszych, czyli trisomii 21, 18, 13). Innymi słowy test Sanco daje możliwość sprawdzenia monosomii lub trisomii wszystkich chromosomów od 1 do 23. Analiza całogenomowa w teście Sanco pozwala również przeszukać genom pod kątem mniejszych niż występowanie dodatkowego, trzeciego chromosomu wad genetycznych jakimi są delecje i duplikacje. Delecje i duplikacje to odpowiednio zmiany w sekwencji DNA, które polegają na wypadnięciu lub powieleniu jakiegoś fragmentu materiału genetycznego na chromosomie. Test Sanco daje możliwość wyszukania takich zmian jak delecje i duplikacje o rozmiarze 7 Mpz lub więcej. Do tej pory poznano ok. 430 różnych rzadkich delecji i duplikacji, które osiągają takie rozmiary. 

Test Panorama wykorzystuje technikę analizy SNP (ang. Single Nucleotide Polymorphism – polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Polimorfizm pojedynczego nukleotydu to zamiana pojedynczego nukleotydu (A, T, C lub G) w sekwencji DNA (nukleotyd to pojedyncza cegiełka / pojedyncze ogniwo, które buduje łańcuch DNA). Taka zamiana nukleotydu w sekwencji kodującej genu może skutkować tym, że dany gen nie działa prawidłowo, co może być przyczyną choroby. Test Panorama koncentruje się na przeszukiwaniu genomu pod kątem konkretnych polimorfizmów pojedynczego nukleotydu. Do analizy wybrane zostały SNP, które są charakterystyczne dla trisomii 21, 18 i 13, aneuploidii chromosomów płciowych oraz dla 5 najczęstszych delecji, czyli zespołu DiGeorge’a, zespołu delecji 1p36, zespołu Cri du Chat (zespół kociego krzyku), zespołu Angelmana, zespołu Pradera Williego.

Czy test Sanco może znaleźć te same delecje co test Panorama? Nie, nie może. Dlaczego?

Jest to związane z tym, że dany zespół delecyjny może mieć różne rozmiary, czyli nie jest tak, że wszystkim osobom chorym na np. zespół delecji 1p36 brakuje takiego samego fragmentu DNA na chromosomie 1. W zespole delecji 1p36 rozmiar delecji może wynosić od 1,5 Mpz do 10 Mpz (miliony par zasad), przy czym u ok. 40% osób z tym zespołem, rozmiar delecji waha się pomiędzy 3 a 5 Mpz. Widzimy więc, że w sytuacji gdy test ma możliwość wykryć delecje o rozmiarze powyżej 7 Mpz, nie wszystkie przypadki zespołu delecji 1p36 zostaną wykryte. Podobnie jest w przypadku innych delecji. Wśród tych najczęściej występujących np. w zespole DiGeorge’a ok.96% przypadków to delecje o rozmiarze do 3 Mpz, w zespole Pradera-Williego/Angelmana w ok. 68% to delecje do 1 Mpz.

Tak więc jeżeli chodzi o delecje i duplikacje, to test Sanco i test Panorama różnią się rozdzielczością i zakresem wykrywanych zmian. Test Panorama skupia się na 5 najczęstszych zespołach delecyjnych i w tym zakresie jest dokładniejszy, ma większe możliwości niż test Sanco. Jeżeli więc szczególnie zależy osobom decydującym się na nieinwazyjny test prenatalny na analizie ryzyka pod kątem tych 5 zespołów delecyjnych lub jednego z tych pięciu zespołów (zespół DiGeorge’a, zespół delecji 1p36, zespół Cri du Chat (zespół kociego krzyku), zespół Angelmana, zespół Pradera Williego) to test Panorama będzie korzystniejszym wyborem. Taka sytuacja może mieć miejsce np. gdy w rodzinie już wcześniej były przypadki tych chorób genetycznych. Test Sanco nie wykryje zespołu DiGeorge’a, a w pozostałych 4 wymienionych zespołach delecyjnych wykryje tylko te, które będą miały delecję o rozmiarze 7 Mpz lub więcej. Natomiast atutem testu Sanco jest przeskanowanie całego genomu pod kątem innych, rzadszych ok. 430 delecji/duplikacji, których rozmiar wynosi 7 Mpz lub więcej. Ich listę znajdziesz w opisie testu Sanco. A jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o zespołach delecyjnych – przeczytaj artykuł CO TO JEST DELECJA I ZESPÓŁ DELECYJNY.

Co jeszcze różni oba testy?

Test Sanco ma opcję oznaczenia RhD płodu (od 12. tygodnia ciąży), a test Panorama takiej opcji nie oferuje. Natomiast test Panorama jako jedyny nieinwazyjny test prenatalny na rynku bada genom płodu pod kątem triploidii. Test Panorama ma również możliwość określenia zygotyczności bliźniaków, czyli czy są jedno-,  czy dwujajowe) oraz wykrycia znikającego bliźniaka, czego nie można wykryć testem Sanco.  

W przypadku otrzymania wyniku stwierdzającego wysokie ryzyko wystąpienia u płodu trisomii 21, 18 lub 13 w teście SANCO, firma Genomed może zrefundować koszt inwazyjnego badania prenatalnego (jeśli nie zostanie ono wykonane w ramach ubezpieczenia zdrowotnego), w tym koszt pobrania: amniopunkcji, biopsji trofoblastu (CVS), kordocentezy oraz koszt badań genetycznych: kariotypu, hybrydyzacji in situ (FISH) lub równoważnego testu, do wysokości 1200 zł. Test Panorama nie ma takiej opcji. 

Testy różni również miejsce ich wykonywania oraz czas oczekiwania na wynik. Test Sanco wykonywany jest w Polsce, w Warszawie w laboratorium firmy Genomed, a czas oczekiwania na wynik to ok. 5 dni roboczych od momentu dostarczenia próbki do laboratorium. Test Panorama wykonywany jest w laboratorium firmy Natera w Stanach Zjednoczonych, a na wynik czeka się o. 10 dni roboczych.

Test Sanco i test Panorama a zawartość wolnego płodowego DNA

Nieinwazyjne testy prenatalne (tzw. testy NIPT) jak Sanco i Panorama analizują ryzyko wystąpienia określonych chorób genetycznych u płodu dzięki badaniu wolnego płodowego DNA (cffDNA, ang. cell free fetal DNA). Aby taki test był skuteczny i wiarygodny, przed wprowadzeniem na rynek przechodzi procedury weryfikacji i walidacji, które oceniają jak poszczególne parametry metodologii wpływają na trafność pomiarów i wyników. Jednym z takich ważnych czynników wpływającym na jakość pomiarów jest zawartość frakcji płodowej wolnego DNA w krwi kobiety ciężarnej. 

Testy walidacyjne ustalają poziom cffDNA w próbce, poniżej którego nie można wykonać analizy, gdyż wynik byłby zaburzony zbyt niską zawartością wolnego płodowego DNA. Dla testu Panorama minimalna zawartość wolnego DNA płodowego w próbce wynosi 2,8%, a dla testu Sanco wynosi 1%. Są to najniższe wartości graniczne jeżeli chodzi o zawartość cffDNA spośród testów NIPT dostępnych w Polsce. Dla większości pozostałych testów wartość graniczna cffDNA wynosi 3,5% lub 4% (wyjątkiem jest jeszcze test Nace i test Vanadis, gdzie wartość graniczna cffDNA wynosi 2%). Minimalna zawartość frakcji płodowej wolnego DNA może mieć szczególne znaczenie w przypadku gdy występują czynniki, które mogą wpływać na obniżenie poziomu wolnego płodowego DNA we krwi kobiety ciężarnej. Takim czynnikiem jest np. nieprawidłowa masa ciała kobiety w ciąży (dostępne dane wykazują, że zawartość frakcji płodowej wolnego krążącego DNA maleje wraz ze wzrostem masy ciała kobiety ciężarnej) oraz niektóre choroby genetyczne płodu, np. trisomia 18, 13, monosomia X.  

Test Sanco a test Panorama – ciąża bliźniacza

Oba testy można również wykonać w przypadku ciąży bliźniaczej, ale każdy z nich w innym zakresie ocenia ryzyko chorób genetycznych u płodu. Punktem wspólnym dla testu Sanco i Panorama dla ciąż bliźniaczych są trisomie 21, 18, 13 oraz obecność chromosomy Y, pozostałe badane nieprawidłowości genetyczne różnią się pomiędzy testami:

• test Sanco analizuje trisomie 21, 13, 18, aneuploidie (zaburzenia liczby) wszystkich autosomów, czyli 22 par chromosomów, obecność chromosomu Y, delecje/duplikacje powyżej 7 Mpz (ok. 430)
• test Panorama analizuje  trisomie 21, 13, 18, obecność chromosomu Y, aneuploidie XY (zaburzenia liczby chromosomów płciowych), triploidia, zespół DiGeorge’a.

Test Panorama, test Sanco – po co wykonuje się badania prenatalne nieinwazyjne? Kto i kiedy powinien je wykonać?

Nieinwazyjne testy prenatalne, jak test Sanco i test Panorama pozwalają już na wczesnym etapie ciąży (test Panorama od 9. tygodnia ciąży, a test Sanco od 10. tygodnia ciąży) w bezpieczny sposób ocenić jakie jest ryzyko, że płód ma określoną chorobę genetyczną. Mówimy przede wszystkim  o trzech najczęstszych trisomiach jakimi są: zespół Downa (trisomia 21), zespół Edwardsa (trisomia 18 ) i zespół Patau (trisomia 13). Dodatkowo testy te dają możliwość oceny prawdopodobieństwa   wystąpienia innych nieprawidłowości genetycznych jak np. aneuplodiie (zaburzenia liczby) chromosomów płci, zespoły delecyjne, trisomie pozostałych chromosomów (zakres różni się w zależności od testu), triploidia.

Do wykonania takiego testu wystarczy pobrać krew od kobiety ciężarnej, gdyż w teście analizowane jest wolne płodowe DNA krążące w jej krwi. Tak więc szybkość i bezpieczeństwo są zaletą nieinwazyjnych testów prenatalnych, które coraz częściej stanowią dodatkowy element diagnostyki prenatalnej, obok standardu nieinwazyjnej diagnostyki prenatalnej, czyli USG prenatalnego I trymestru (tzw. USG genetycznego) oraz testu PAPP-A (testu podwójnego). Warto jednak pamiętać o tym, że test Sanco, test Panorama są genetycznymi badaniami przesiewowymi, a nie diagnostycznymi. Co to oznacza? Za ich pomocą możemy sprawdzić jakie jest ryzyko posiadania danej choroby genetycznej przez płód, ale nie możemy postawić 100% diagnozy. W sytuacji otrzymania wyniku, który mówi o wysokim ryzyku danej choroby genetycznej, taki wynik testu nieinwazyjnego, należy zweryfikować poprzez inwazyjne badania prenatalne, które umożliwi ostatecznie postawienie rozpoznania. 

W jakich sytuacjach szczególnie polecane jest wykonanie nieinwazyjnych testów prenatalnych:

• wiek kobiety ciężarnej wynosi powyżej 35 lat
• podejrzenie wystąpienia jednej z trisomii w związku z nieprawidłowymi wynikami USG płodu oraz testów biochemicznych (np. testu Pappa) 
• w rodzinie kobiety ciężarnej lub jej męża już wcześniej występowały choroby genetyczne
• wcześniejsze urodzenie dziecka z wadą genetyczną
• istnieją przeciwwskazania do przeprowadzenia inwazyjnych badań prenatalnych (np. zwiększone ryzyko poronienia, zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem HIV) lub w przypadku obawy rodziców przed ewentualnymi powikłaniami prenatalnej diagnostyki inwazyjnej
• w sytuacji niepokoju rodziców o zdrowie ich dziecka 

Bibliografia

1. Ravi H, McNeill G, Goel S, Meltzer SD, Hunkapiller N, Ryan A, Levy B, Demko ZP. Validation of a SNP-based non-invasive prenatal test to detect the fetal 22q11.2 deletion in maternal plasma samples. PLoS One. 2018 Feb 23;13(2):e0193476. 
2. Martin K, Iyengar S, Kalyan A, Lan C, Simon AL, Stosic M, Kobara K, Ravi H, Truong T, Ryan A, Demko ZP, Benn P.Clinical experience with a single-nucleotide polymorphism-based non-invasive prenatal test for five clinically significant microdeletions. Clin Genet. 2018 Feb;93(2):293-300. 
3. Taneja P.A., Snyder H.L., de Feo E. et al. Noninvasive prenatal testing in the general obstetric population: clinical performance and counseling considerations in over 85,000 cases. Prenat Diagn. 2016; 36(3): 237-243.
4. Fosler L., Winters P., Jones K.W. et al. Aneuploidy Screening Using Noninvasive Prenatal Testing in Twin Pregnancies. Ultrasound Obstet Gynecol. 2016; doi:10.1002/uog.15964.
5. Ryan A, Hunkapiller N, Banjevic M, Vankayalapati N, Fong N, Jinnett K, N, Demko Z, Zimmermann B, Sigurjonsson S, Gross S, J, Hill M: Validation of an Enhanced Version of a Single-Nucleotide Polymorphism-Based Noninvasive Prenatal Test for Detection of Fetal Aneuploidies. Fetal Diagn Ther 2016;40:219-223.
6. Wapner RJ, Babiarz JE, Levy B, Stosic M, Zimmermann B, Sigurjonsson S, Wayham N, Ryan A, Banjevic M, Lacroute P, Hu J, Hall MP, Demko Z, Siddiqui A, Rabinowitz M, Gross SJ, Hill M, Benn P. Expanding the scope of noninvasive prenatal testing: detection of fetal microdeletion syndromes. Am J Obstet Gynecol. 2015 Mar;212(3):332.e1-9. 
7. Simon AL, Su B, Demko Z, Rabinowitz M, Harmon ER, Gross SJ. Detection of complete molar pregnancy by single-nucleotide polymorphism-based non-invasive prenatal testing. Ultrasound Obstet Gynecol. 2015 Oct;46(4):506-7. doi: 10.1002/uog.14854. Epub 2015 Aug 24. PMID: 25810270.
8. Bianchi D.W., Rava R.P., Sehnert A.J. DNA sequencing versus standard prenatal aneuploidy screening. N Engl J Med. 2014; 371(6): 578.
9. Pergament E, Cuckle H, Zimmermann B, Banjevic M, Sigurjonsson S, Ryan A, Hall MP, Dodd M, Lacroute P, Stosic M, Chopra N, Hunkapiller N, Prosen DE, McAdoo S, Demko Z, Siddiqui A, Hill M, Rabinowitz M. Single-nucleotide polymorphism-based noninvasive prenatal screening in a high-risk and low-risk cohort. Obstet Gynecol. 2014;124(2 Pt 1):210-8.
10. Nicolaides KH, Syngelaki A, Gil M, Atanasova V, Markova D.Validation of targeted sequencing of single-nucleotide polymorphisms for non-invasive prenatal detection of aneuploidy of chromosomes 13, 18, 21, X, and Y. Prenat Diagn. 2013; 33(6):575-9. 
11. Rava R.P., Srinivasan A., Sehnert A.J., Bianchi D.W. Circulating fetal cell-free DNA fractions differ in autosomal aneuploidies and monosomy X. Clin Chem. 2013; 60(1): 243-250.
12. Brar H., Wang E., Struble C., Musci T.J., Norton M.E. The fetal fraction of cell-free DNA in maternal plasma is not affected by a priori risk of fetal trisomy. J Matern Fetal Neonatal Med. 2013; 26(2): 143-145.
13. Bianchi D.W., Platt L.D., Goldberg J.D., Abuhamad A.Z., Sehnert A.J., Rava R.P. Genome-wide fetal aneuploidy detection by maternal plasma DNA sequencing. Obstet Gynecol. 2012; 119(5): 890-901.
14. Sehnert A.J., Rhees B., Comstock D. et al. Optimal detection of fetal chromosomal abnormalities by massively parallel DNA sequencing of cell-free fetal DNA from maternal blood. Clin Chem. 2011; 57(7): 1042-1049.
15. DECIPHER: Database of Chromosomal Imbalance and Phenotype in Humans using Ensembl Resources. Firth, H.V. et al., 2009. Am.J.Hum.Genet 84, 524-533 (DOI: dx.doi.org/10/1016/j.ajhg.2009.03.010)