Przewód żylny (przewód Arancjusza) to jedno z naczyń, którym utlenowana krew, od łożyska dostaje się do tkanek płodu. Stanowi on połączenie żyły pępkowej z żyłą główną dolną. 

Krążenie płodowe

Aby zrozumieć funkcję przewodu żylnego warto najpierw omówić krążenie płodowe. U dorosłego człowieka krew ulega utlenowaniu w płucach i następnie kieruje się do lewej połowy serca – do przedsionka lewego, a potem z lewego przedsionka do lewej komory, następnie z lewej komory do tkanek całego organizmu. Gdy dostarczy tlen do tkanek, żyłami wraca do serca, a dokładnie do prawego przedsionka, z którego dostaje się do prawej komory, a następnie do płuc. Proces ten trwa niezmiennie przez całe życie człowieka.

Podczas życia płodowego krew nie może zostać utlenowana w płucach nienarodzonego maleństwa, ponieważ płód znajduje się w płynie owodniowym, i aby mógł się rozwijać musi wykorzystać tlen z innego źródła. Źródłem tlenu dostarczanego rozwijającemu się organizmowi jest mama, a dokładniej jej płuca. Bogata w tlen krew płynie do łożyska, w którym oddaje tlen do krwi płodu. Podczas tego procesu krew płodu zostaje utlenowana w łożysku i dopiero z tego miejsca jest kierowana do jego tkanek. Dlatego też, krążenie płodowe wykazuje odmienną budowę, która jest konieczna, aby płód mógł się rozwijać.

W okresie prenatalnym krew utlenowana od łożyska, żyłą pępkową, kierowana jest do płodu. Żyła pępkowa przechodzi przez pępek, następnie kieruje się do wątroby, ale wcześniej oddaje połączenie omijające wątrobę i łączące ją z żyła główną dolną, która wpada do prawego przedsionka. Tym łącznikiem jest wspomniany przewód żylny.  Krew u płodu z prawej komory wypływa, ale nie płynie do płuc płodu, a poprzez płodowe połączenie kieruje się do aorty, czyli naczynia wychodzącego z lewej komory, i dzięki temu utlenowana krew dostaje się do tkanek płodu. Należy dodać, że w sercu płodu jest połączenie pomiędzy przedsionkami tzw. otwór owalny, które powinno zamknąć się po urodzeniu. 

Badanie przepływu w obrębie przewodu żylnego

Przewód żylny umożliwia przyspieszenie przepływu krwi utlenowanej do tkanek płodu, w sytuacjach związanych z jego deficytem. Jako, że ma lejkowaty kształt, dochodzi do zwiększenia prędkości krwi przez niego przepływającej, a jednocześnie do odpowiedniego jej ukierunkowania, co powoduje, że ta część krwi, w której jest najwięcej tlenu wpływa do prawego przedsionka, ale w taki sposób, że strumień kieruje się w stronę otworu owalnego i przez otwór owalny bezpośrednio do lewego przedsionka. Ta droga na skrót, przydatna np. w sytuacji niedoborów tlenu. Jako, że przewód żylny jest wyjątkowo precyzyjnym naczyniem, nieprawidłowości w budowie genetycznej i anatomicznej płodu, mogą rzutować na jego funkcję, którą analizujemy przez pryzmat fali przepływu krwi przez niego.

Analizę przepływu przeprowadza się w trakcie badania prenatalnego I-go trymestru.

Warunki do jego oceny muszą być takie same jak podczas pomiaru przezierności karkowej, czyli badanie może się odbyć pomiędzy 11 a 14 tygodniem ciąży. Warunkiem koniecznym, podobnie jak i przy ocenie kości nosowej, jest wielkość płodu mierzona od czubka głowy po pupę – musi mieścić się w przedziale 45-84 mm ( CRL pomiędzy 45 a 84 mm)  

W trakcie badania wykonuje się analizę ilościową i jakościową. Następuje ocena tzw. fali A oraz ocena indeksu pulsacji PIV. Kluczową informacją jest, czy w przypadku fali A, nie ma odwróconego kierunku przepływu krwi.  Wzrost oporu przepływu przez przewód żylny w tym okresie ciąży jest związany z większym ryzykiem anaeuploidii, wadami serca płodu, oraz większym ryzykiem sytuacji niepożądanych podczas ciąży.