Zespół Wagr – informacje ogólne

Zespół Wagr po raz pierwszy został opisany w latach 60-tych XX wieku. Jest to rzadkie schorzenie genetyczne, które może dotyczyć obu płci. Skrót „WAGR” pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw najczęstszych objawów i problemów obserwowanych wśród dzieci z tym zaburzeniem.

Są to kolejno:

• guz Wilms’a (W – Wilms Tumor),
• wrodzony brak tęczówki (A–aniridia),
• zaburzenia w układzie moczowych i rozrodczym (G – genitourinary problems)
• opóźnienie umysłowe (R – mental Retardation).

Zespół Wagr – podstawy genetyczne

Istotą zespołu Wagr jest delecja genów znajdujących się w obrębie krótkiego ramienia chromosomu 11 w regionie 11p13. Jej zakres może różnić się u poszczególnych osób. Najczęściej delecji ulegają geny PAX6 oraz WT1 umiejscowione na dystalnej części tego chromosomu.

Pierwszy z nich – PAX6 – koduje białko biorące udział w procesach neurogenezy i okulogenezy. Jest to jeden z głównych genów odpowiedzialnych za rozwój oczu, ale także innych narządów zmysłów. Kiedy dochodzi do jego utraty rozwija się charakterystyczny dla zespołu WAGR objaw – aniridia, czyli całkowity lub częściowy zanik tęczówki oka.

Natomiast delecja genu WT1 odpowiada za rozwój guza Wilms’a – złośliwego nowotworu nerek wieku dziecięcego. Jeśli delecji dodatkowo ulega gen BDNF mówimy o syndromie WAGRO, który oprócz wymienionych wcześniej zaburzeń, obejmuje również otyłość (O-obesity). Gen ten koduje białka odgrywające rolę w kontrolowaniu ośrodków głodu i sytości oraz masy ciała.

Co więcej, osoby z zespołem WAGRO i delecją genu BDNF mają większe ryzyko problemów neurologicznych w tym opóźnienia umysłowego, niepełnosprawności intelektualnej, zaburzonego progu bólu, a także autyzmu.

Delecje zespołu WAGR na ogół powstają de novo na wczesnym etapie rozwoju prenatalnego dziecka, a rodzice mają prawidłowe DNA. Może zdarzyć się jednak, że za wystąpienie zespołu WAGR odpowiedzialna będzie translokacja genetyczna u jednego z rodziców.

Objawy zespołu Wagr

Objawy zespołu Wagr są zauważalne od razu po narodzinach dziecka lub we wczesnym okresie noworodkowym.

Do najbardziej charakterystycznych zalicza się:

• Guz Wilms’a: Szacuje się, że u ok.30-50% dzieci z zespołem WAGR dochodzi do rozwoju tego nowotworu. Początkowo nie daje on większych objawów, po pewnym czasie można zaobserwować np. krwiomocz, stany podgorączkowe, utratę masy ciała, spadek apetytu, bolesność w obrębie jamy brzusznej.
• Aniridia: Termin ten oznacza częściowy lub całkowity zanik tęczówki oka. Wada ta powstaje w okresie prenatalnym i występuje u znacznej większości dzieci z zespołem WAGR. 
• Zaburzenia układu moczowo-płciowego: mogą one obejmować wady rozwojowe narządów płciowych, np. wnętrostwo u chłopców, zaburzenia w budowie jajników, macicy u dziewczynek. W najpoważniejszych przypadkach zmiany są na tyle zaawansowane i rozległe, że problematyczne jest rozpoznanie płci dziecka po porodzie. Zespół WAGR zwiększa także ryzyko nowotworu gonadoblastomy.
• Opóźnienie umysłowe: zaburzenia rozwoju intelektualnego u dzieci z zespołem WAGR są bardzo powszechne, jednak stopień nasilenia i szczegółowy zakresu problemu mogą różnić się między poszczególnymi osobami.
  

Inne objawy towarzyszące zespołowi Wagr to:

• Zaburzenia w obrębie narządu wzroku: zmętnienie soczewki oka, oczopląs, wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, całkowita lub częściowa utrata wzroku.
• Zaburzenia rozwojowe i poznawcze, w tym problemy z koncentracją, pamięcią, zachowania kompulsywne, depresja, autyzm.
• Otyłość i zaburzenia lipidowe, głównie hipercholesterolemia.
• Zaburzenia odczuwania głodu i sytości, najczęściej nadmierny apetyt i problemy z kontrolą ilości przyjmowanego pokarmu.
• Niewydolność nerek (u dzieci powyżej 12 roku życia)
• Problemy z oddychaniem, astma, bezdech senny, nawracające zapalenia płuc.
• Częste infekcje i problemy laryngologiczne, zwłaszcza w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa.
• Zaburzenia napięcia mięśniowego.
• Napady padaczkowe.
  

Leczenie zespołu Wagr

Dzieci, u których zdiagnozowano zespół Wagr powinny być otoczone opieką specjalistów od najmłodszych lat. Szczegółowy plan leczenia zależny jest od głównych występujących objawów.

Ze względu na wysokie prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu nerek oraz zaburzeń układu moczowo-płciowego zaleca się regularne, profilaktyczne USG jamy brzusznej oraz regularne konsultacje nefrologiczne, czy też urologiczne. Niektórzy pacjenci mogą wymagać  transplantacji nerki.

Problemy w obrębie narządu wzroku wymagają kontroli okulistycznych i zastosowania odpowiedniej farmakoterapii lub zabiegów mających na celu zminimalizowanie ryzyka pogorszenia lub utraty wzroku. Najbardziej zaawansowane przypadki mogą wymagać zabiegów chirurgicznych, w celu usunięcia patologicznych zmian.

Zespół Wagr – rokowanie

Nie jest możliwe przedstawienie pełnego rokowania dla zespołu Wagr. Jednak według danych International WAGR Syndrom Association osoby z tym rozpoznaniem mogą dożyć 50 roku życia. Postęp medycyny, rozwój diagnostyki zwiększają szansę zarówno na poprawę jakości, jak i wydłużenie życia.