Kiedy wykonuje się USG I trymestru?

Badanie USG I trymestru, wykonywane jest pomiędzy 11 a 13 tygodniem ciąży.

Potocznie często nazywane jest przez pacjentki np. usg prenatalne, usg genetyczne, usg 3D, usg morfologiczne. Jest to badanie wyjątkowe, ponieważ z jednej strony jest to niezapomniana chwila dla przyszłych rodziców, którzy po raz pierwszy widzą swoje dziecko. Czasami mają dodatkową niespodziankę bo jest nie tylko jedno…

Jest to szczególny moment, w którym dzięki ultrasonografii rodzice często po raz pierwszy mogą usłyszeć bicie serca swojego dziecka. Z drugiej strony jest to właściwy czas na pierwszą, dokładną ocenę rozwoju anatomicznego maleństwa oraz określenia jakie jest ryzyko wystąpienia nieprawidłowości genetycznych.

Należy pamiętać, że diagnozowane maleństwo, rzeczywiście maleństwem jest. Jego wielkość, to najczęściej około 6 -7 cm, a oceniając anatomię należy brać pod uwagę też bardzo wczesny etap rozwoju, i dlatego oczekiwania co do zakresu oceny anatomii płodu muszą być adekwatne do etapu rozwoju płodu.

Kolejność w trakcie badania nie jest istotna, i najczęściej wynika z tego co można w pierwszej kolejności zobaczyć lepiej.

USG I trymestr ciąży – bicie serca

Zacznijmy od najważniejszej informacji, od bicia serca. To wspaniała chwila móc wsłuchać się w szybkie uderzenia serduszka dziecka. Częstość uderzeń jest zdecydowanie szybsza niż u dorosłego człowieka i najczęściej, na tym etapie rozwoju, wynosi pomiędzy 150 a 170 uderzeń na minutę.

USG I trymestr ciąży – pomiary płodu

Kolejną ważną informacją, którą uzyskujemy podczas badania, jest wielkość płodu. Dzięki temu możemy precyzyjnie ocenić czas trwania ciąży i porównać go z czasem trwania ciąży na podstawie ostatniej miesiączki.

CRL – wymiar ciemieniowo- siedzeniowy

Wielkość dziecka mierzy się od czubka głowy po pupę. Pomiar ten nazywa się pomiarem ciemieniowo – siedzeniowym i określa się go skrótem CRL.

Należy pamiętać, że jeżeli w trakcie badania usg I-go trymestru chcemy ocenić ryzyko zaburzeń genetycznych, wielkość dziecka zmierzona w wymiarze ciemieniowo – siedzeniowym MUSI zawierać się w przedziale 45 – 84 mm.

BPD – Wymiar dwuciemieniowy ( pomiar szerokości głowy płodu)

Przy pomocy tego pomiaru mierzona jest szerokość główki płodu. Aby łatwiej sobie wyobrazić jak wygląda pomiar taki pomiar. To uzyskuje się przekrój poprzeczny przez głowę płodu i mierzy się jej szerokość “od ucha do ucha”.

HC – Obwód głowy płodu

Po uzyskaniu ultrasonograficznego przekroju poprzecznego przez głowę płodu mierzy się jej obwód.

AC – Obwód brzucha płodu

Pomiar obwodu brzuszka płodu, wykonuje się o uzyskaniu w obrazie usg poprzecznego przekroju brzuszka płodu na wysokości żołądka.

FL – długość kości udowej

Podczas tego pomiaru lekarz mierzy długość kości udowej płodu.

Ultrasonograficzna ocena ryzyka zaburzeń genetycznych w I trymestrze ciąży

W trakcie badania usg prenatalnego wykonuje się ocenę ryzyka zaburzeń genetycznych. W tym celu wykorzystuje się markery zaburzeń genetycznych. Jako główny marker ocenia się przezierność karkową ( NT).

Dodatkowo wyróżnia się trzy markery:

• NB- ocenę kości nosowej,
• DV- ocenę przepływu krwi przez przewód żylny,
• TR ocenę przepływu krwi przez zastawkę trójdzielną.

Dwa ostatnie częściej ocenia się raczej w kategorii markerów wad serca płodu. Po wykonaniu usg wprowadza się dane do programu komputerowego, który wylicza jakie jest ryzyko wystąpienia każdej z trzech najczęściej występujących trisomii tj Zespołu Downa, Zespołu Edwardsa i Zespołu Patau.

NT – przezierność karkową

W trakcie tego pomiaru mierzona jest grubość przestrzeni płynowej, która jest zlokalizowana pod skórą karku płodu. Pomiar wykonuje się po uzyskaniu widoku profilu główki płodu. Im mniejsza wartość przezierności karkowej, tym uzyskuje się korzystniejszy wynik.

NB – kość nosowa

Ocenę obecności kości nosowej wykonujemy z takiego samego przekroju jak wykorzystywany w trakcie pomiaru przezierności karkowej, czyli po uzyskaniu widoku profilu główki płodu. Oceniamy czy jest obecna czy nie. W przypadku braku kości nosowej rośnie ryzyko wystąpienia zaburzeń genetycznych u ocenianego płodu.

DV – przepływ przez przewód żylny

Analizę przepływu przeprowadza się w trakcie badania prenatalnego I-go trymestru.

W trakcie USG wykonuje się analizę ilościową i jakościową. Ocenia się tzw falę A oraz indeks pulsacji PIV. W przypadku fali A ocenia się czy nie dochodzi do odwróconego kierunku przepływu krwi. Uważa się, że wzrost oporu przepływu przez przewód żylny w tym okresie prenatalnym związany jest z większym ryzykiem wystąpienia wad serca płodu, a przez to aneuploidii oraz sytuacji niepożądanych podczas ciąży.

TR – przepływ przez zastawkę trójdzielną

Kolejnym markerem wykorzystywanym w usg prenatalnym I-go trymestru jest ocena przepływu krwi przez zastawkę trójdzielną płodu. Po uzyskaniu odpowiedniego powiększenia i ustawienia serca płodu, przy pomocy dopplera, następuje analiza widma przepływu krwi przez zastawkę trójdzielną. Ważne są wartości prędkości fali zwrotnej. Nieprawidłowe prędkości przepływu krwi mogą świadczyć o nieprawidłowościach w układzie krążenia płodu lub też pośrednio wskazywać na zaburzenia genetyczne.

USG prenatalne I trymestr ciąży – ocena anatomii płodu

W trakcie usg prenatalnego I -go trymestru ważnym elementem jest ocena anatomiczna płodu.
Należy mieć świadomość, że jest to ocena płodu na jego wczesnym etapie rozwojowym. Pomimo, że uzyskujemy dużo informacji, to jednak możliwości oceny są mocno ograniczone! Na tym etapie rozwoju ocenia się wiele struktur.

Podstawowe z nich to:

Głowa

Głowę płodu oceniamy z wielu stron.
Już na tym etapie dobrze widoczne są kości czaszki rozdzielone szwami, które mają owalny kształt.
Głowa płodu podzielona jest przez sierp mózgu, który można zobaczyć w obrazie usg jako linię biegnącą centralnie od przodu do tyłu główki maluszka.
Charakterystycznym obrazem są sploty naczyniówkowe, których kształt najczęściej przypomina skrzydełka motyla. Znajdują się one w obrębie komór bocznych, czyli przestrzeni płynowej wypełnionej płynem mózgowym.
Ocena kształtu i budowy głowy płodu jest również pomocna pod kątem rozpoznawania rozszczepów kręgosłupa.

Twarzoczaszka

Ocena twarzoczaszki często zaskakuje rodziców, tym, że już na tak wczesnym etapie rozwoju płodu struktury je tworzące potrafią już być widoczne. W trakcie badania usg prenatalnego I-go trymestru podejmuje się próbę oceny oczodołów, szczęki, żuchwy oraz profilu.

Szyja

Szyja jest dobrze widoczna już w trakcie wykonywania oceny przezierności karkowej, niemniej warto również ocenić ją w płaszczyźnie poprzecznej.

Klatka piersiowa

W analizie klatki piersiowej oceniamy między innymi serce, płuca, żebra.

Serce – ocena anatomiczna

Ocena serca na tym etapie rozwoju jest oceną wstępną, chodź w wielu badaniach udaje się uwidocznić obraz 4 jam serca ( tzn. dwie komory i dwa przedsionki), drogi wypływu krwi z komór oraz ocenić naczynia śródpiersia. Bardzo ważna jest również częstotliwość bicia serca płodu. Najczęściej zawiera się w przedziale pomiędzy 150 a 170 uderzeń na minutę. Zbyt szybki lub zbyt wolny rytm serca może być sygnałem związanym z nieprawidłowościami w budowie serca, ale też wykorzystywany jest jako element składowy oceny ryzyka zaburzeń genetycznych.
W trakcie badania usg prenatalnego można diagnozować sposób przepływu krwi przez zastawkę trójdzielna tzw. falę zwrotna, której ocena zaliczana jest do dodatkowych markerów zaburzeń genetycznych.

Przepona

Inaczej rozgraniczenie klatki piersiowej i jamy brzusznej. Widoczna jest jako wyraźna granica pomiędzy płucami a wątrobą.

Jama brzuszna

Poniżej przepony ocenia się jamę brzuszną, w obrębie której powinien być widoczny żołądek oraz jelita. Często udaje się potwierdzić obecność obydwu nerek. Ważnym elementem jest ocena pępka oraz wykluczenie przepukliny pępkowej. Idąc dalej oceniamy miednicę mniejszą w tym pęcherz moczowy.

Kręgosłup

Diagnozujemy wstępnie kręgosłup. Niemniej przy rozpoznawaniu rozszczepu kręgosłupa poza bezpośrednią oceną kręgosłupa płodu w trakcie prenatalnego badania usg pomiędzy 11-14 tc. wykorzystuje się elementy oceny głowy płodu, np objawy czaszkowe, czy też ocenę i wzajemny układ wzgórza, śródmózgowia, rdzenia przedłużonego, komory czwartej i zbiornika wielkiego.

Kończyny dolne i górne

Oceniając kończyny górne i dolne analizuje się każdy z segmentów ramienia, przedramienia, uda, podudzia. Lekarz ocenia również kości długie, takie jak kości ramienne, promieniowe, łokciowe, udowe czy też piszczelowe i strzałkowe. To nie koniec, do oceny pozostają jeszcze dłonie i stopy płodu. Najczęściej udaje się policzyć paluszki dłoni, natomiast podczas oceny stopy paluszki często jeszcze nie są one tak dobrze widoczne, aby móc jednoznacznie stwierdzić czy są wszystkie

Płyn owodniowy

Ocena ilości płynu owodniowego.

Kosmówka

Sprawdza się lokalizacja łożyska, obecność krwiaków.

Ocena przydatków

Częścią badania prenatalnego jest również ocena budowy struktur znajdujących się w otoczeniu macicy w tym jajników.

USG pierwszego trymestru a inne badania prenatalne

Na dzień dzisiejszy większość osób ocenę ryzyka zaburzeń genetycznych traktuje jako clue usg prenatalnego, niemniej w ostatnich latach, odbywa się rewolucja w podejściu do badań prenatalnych, i wydaje się, że optymalnym postępowaniem w nieinwazyjnej diagnostyce zaburzeń genetycznych, będzie połączenie usg, testu podwójnego (testu PaPP-a) i badań typu NIPT (Więcej na temat czym są badania NIPT przeczytasz w artykule CO TO JEST NIPT) .

Obecnie jako standard w badaniach przesiewowych zaleca się test złożony, czyli połączenie usg genetycznego i testu podwójnego ( testu PaPP-a). Ma to istotne znaczenie w czułości badania. Przykładowo czułość samego usg genetycznego I-go trymestru w kierunku rozpoznawania trisomii 21 ( Zespołu Downa ) wynosi wg różnych źródeł ok. 70 -80%, chociaż najczęściej pojawiają się wartości 70-75%. W porównaniu z samym usg prenatalnym I-go trymestru wyraźnie lepsze wyniki uzyskuje się jeżeli zostanie wykonany test złożony, i wtedy uzyskuje się czułość diagnostyki w kierunku Trisomii 21 około 85-90%.

Jeszcze większe możliwości w kierunku diagnostyki zespołu Downa dają nieinwazyjne badania prenatalne typu NIPT ( Non invasive prenatal testing). Badania te opierają się na analizie pozakomórkowego DNA struktur rozwijającej się ciąży krążące we krwi matki. Po pobraniu niewielkiej ilości krwi wyodrębnia się z niej wspomniane DNA, i na dzień dzisiejszy ocenia się najczęściej w kierunku zaledwie kilku zaburzeń genetycznych w tym Zespołu Downa (Na temat trisomi 21 przeczytasz w artykule TRISOMIA 21 – ZESPÓŁ DOWNA). Przykładowo czułość diagnostyki prenatalnej Trisomii 21 w badaniach prenatalnych typu NIPT wynosi ok 99,4%.

Obecnie najczęściej pacjentka spotkać się może z takimi nazwami handlowymi testów prenatalnych NIPT:

• Neobona,
• Nifty,
• NIFTYpro,
• Panorama,
• Harmony,
• Sanco,
• Veracity

(wszystkie nazwy handlowe testów prenatalnych są zastrzeżonymi znakami firmowymi).

Niezależnie od tego, jak dokładnie ryzyko zaburzeń genetycznych oceniać będą nieinwazyjne testy prenatalne to ocena anatomii płodu pozostanie po stronie ultrasonografii.