Wszelkie modyfikacje ciała, w tym tatuaże, cieszą się w dzisiejszych czasach wciąż rosnącą popularnością. Według danych szacunkowych tatuaż posiada nawet 10-20% osób dorosłych. Dla wielu z nich stanowi on sposób na podkreślenie ważnych dla życia chwil, do których zdecydowanie zalicza się okres wyczekiwania narodzin dziecka – z tego powodu o wykonaniu tatuażu często myślą także kobiety w ciąży. Należy sobie jednak zdawać sprawę, że procedura wykonania tatuażu u ciężarnej niesie ze sobą pewne ryzyko zdrowotne nie tylko dla matki, ale również jej dziecka.

Ciąża jest szczególnym okresem, podczas którego to w organizmie kobiety dochodzi do szeregu zmian w wielu układach i narządach, a czynniki te należy uwzględnić przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu tatuażu.

Zagrożenia związane z wykonaniem tatuażu w ciąży – zakażenia

Problem zakażeń w przypadku powstania tatuażu związany jest z tym, że podczas jego tworzenia dochodzi do przerwania ciągłości tkanek organizmu, a zatem i możliwości rozwoju infekcji. Pomimo, że nie da się wykluczyć zakażenia, podczas procesu tatuowania, to właśnie szczególnie w okresie ciąży ma to ogromne znaczenie, i warto ze względów bezpieczeństwa zawsze wybierać profesjonalne studia tatuażu, ponieważ gwarantują one dbałość o bezpieczeństwo, co nie zawsze jest oczywiste w przypadku korzystania z innych miejsc.

Procedura tatuowania ciała związana może być w rzadkich przypadkach z transmisją zakażeń wirusowych. Wynika to z faktu, że aby wykonać tatuaż, który pozostanie z nami na lata, odpowiedni barwnik musi zostać wprowadzony w głębsze, lepiej ukrwione warstwy skóry. Podczas wykonywania tatuażu i wprowadzania za pomocą specjalnej igły określonego barwnika dojść może do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus, HBV) lub C (hepatitis C virus, HCV) czy też ludzkim wirusem niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus, HIV). Źródłem tych zakażeń bywa w wielu przypadkach nieodpowiedni proces sterylizacji narzędzi i niewymienianie jednorazowych igieł, którymi podczas zabiegu nakłuwa się skórę. Ponadto kobiecy organizm w okresie ciąży z racji przejściowych zmian w układzie immunologicznym gorzej ’’radzi sobie’’ z infekcjami wirusowymi, co wiązać się może z gorszym przebiegiem zakażeń tego typu.

Oprócz zakażeń wirusowych należy mieć na uwadze, że konsekwencją wykonywania tatuażu mogą być również zakażenia bakteryjne. Przestrzeganie podstawowych zasad higieny, które polegają m.in. na odpowiedniej, miejscowej dezynfekcji skóry czy stosowaniu przez tatuażystę jednorazowych rękawiczek zmniejsza szansę na przeniesienie określonych bakterii w głębsze warstwy skóry. Działania takie sprzyjają m.in. ograniczeniu lokalnego stan zapalnego, jak również, zakażeniu pod postacią tzw. sepsy.
Za rozwój zakażeń bakteryjnych podczas wykonywania tatuaży w znacznej mierze odpowiedzialne są dwie bakterie: paciorkowiec ropny (łac. Streptococcus pyogenes) i gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus). Bakterie te prowadzą m.in. do rozwoju choroby zwanej liszajcem zakaźnym, której istota polega na stanie zapalnym powierzchownym warstw skóry z obecnością żółtawych strupów.

Dodatkowo kobiety w ciąży, które obciążone są dodatkowymi schorzeniami mającymi wpływ na stan układu odpornościowego, np. pod postacią cukrzycy narażone są na większe ryzyko rozwoju zakażeń.
Ostatecznie szacuje się, że częstość powikłań infekcyjnych u osób decydujących się na posiadanie tatuażu wynosi około 0,5-6%.

Zagrożenia związane z wykonaniem tatuażu w ciąży – pigmenty

Osobną kwestię, poza potencjalnymi zakażeniami, stanowi bezpieczeństwo stosowanych podczas wykonywania tatuażu pigmentów. Na dzień dzisiejszy uważa się, że większość wykorzystywanych powszechnie barwników nie jest toksyczna, czyli nie wywołuje śmierci czy upośledzenia funkcji komórek w swoim bezpośrednim sąsiedztwie. Niestety, pod wpływem np. kąpieli słonecznych i działania promieniowania ultrafioletowego (ang. ultraviolet UV) część barwników ulegać może degradacji, a wpływ powstałych w ten sposób produktów rozpadu na stan zdrowia kobiety czy nienarodzonego dziecka nie jest jednoznaczny, ponieważ nie przeprowadzono odpowiednich badań ukierunkowanych na ten problem.
Ponadto niektóre, określone pigmenty, w tym m.in. nieorganiczne czerwone barwniki zawierają w swoich składzie metale ciężkie, które stać się mogą przyczyną m.in. kontaktowego zapalenia skóry czy innych reakcji alergicznych – te z kolei, na podstawie badania z 2004 roku, mogą zwiększać w ciąży ryzyko m.in. porodu przedwczesnego.

Zagrożenia związane z wykonaniem tatuażu w ciąży – ból podczas zabiegu

Na dzień dzisiejszy zidentyfikowano i sklasyfikowano wiele czynników, które mają wpływ na przebieg ciąży, w tym na czas jej trwania. Jednym z takich czynników jest stres, który związany jest ze statystycznie częstszym występowaniem u kobiet porodów przedwczesnych. Ból związany z tatuowaniem nie zawsze kończy się wraz z ukończeniem samej procedury – w przypadku wystąpienia reakcji zapalnych czy też infekcji, przewlekły ból może trwać przez wiele dni. Zarówno stres psychiczny, jak i ten fizyczny doprowadzają do wzrostu we krwi stężenia określonych hormonów takich jak kortykoliberyna (ang. corticotropin-releasing hormone, CRH), adrenokortykotropina (ang. adrenocorticotropin, ACTH) czy kortyzol – związki te poprzez swoje działanie wpływają m.in. na ograniczenie stanu zapalnego. Jednocześnie wykazano, że podwyższone poziomy tych hormonów związane są z częstszym występowaniem u kobiet porodów przedwczesnych. Oceniono, że podwyższone stężenie kortykoliberyny (CRH) w surowicy u kobiet w 33 tygodniu ciąży związane jest z około 3,3-krotnie większym ryzykiem porodu przedwczesnego w stosunku do grupy kobiet, u których w okresie ciąży stężenia tego hormonu były w granicach normy.

Tatuaż, a znieczulenie do porodu

Spotkać się można z informacjami, że obecność tatuażu zlokalizowanego w okolicy lędźwiowej u kobiety w ciąży może stanowić przeciwwskazanie do wykonania znieczulenia podpajęczynówkowego czy zewnątrzoponowego. Doniesienia te biorą się stąd, że oba te znieczulenia polegają, najogólniej, na wprowadzeniu, za pomocą specjalnych igieł, określonych leków przerywających przewodnictwo nerwowe do odpowiednich przestrzeni zlokalizowanych w okolicy rdzenia kręgowego. Uważa się, że podczas przechodzenia igły przez powłoki skórne dojść może do przeniesienia części barwników w pobliże struktur ośrodkowego układu nerwowego, co może być teoretycznie przyczyną powikłań neurologicznych pod postacią np. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W celu uniknięcia transferu pigmentu w głąb ciała lekarz przeprowadzający znieczulenie, czyli anestezjolog może m.in. naciąć skórę przed wprowadzeniem igły w przypadku litego tatuażu, wybrać inną przestrzeń międzykręgową czy też spróbować przeprowadzić blokadę nerwową z miejsca, w którym fragment tatuażu akurat nie zawiera pigmentu.

Tatuaż nie stanowi zatem bezwzględnego przeciwwskazania do wykonania znieczulenia zewnątrzoponowego lub podpajęczynówkowego, jednak ma wpływ na przebieg samej procedury, której powodzenie w dużym stopniu zależeć będzie od rozległości tatuażu oraz doświadczenia specjalisty anestezjologa. Aktualnie badania nie potwierdzają jednoznacznie bezpieczeństwa, bądź szkodliwości procedury znieczulenia w przypadku obecności tatuażu w okolicy lędźwiowej. Z tego też względu przyjmuje się ogólne zasady przeciwwskazań takie jak stan zapalny skóry w miejscu planowanego wkłucia, który może mieć miejsce w sytuacji niedawno wykonanego tatuażu.

Zniekształcenie tatuażu a ciąża

Ostatecznie, w przypadku podjęcia przez kobietę ciężarną decyzji o wykonaniu tatuażu należy mieć na uwadze fakt, że, w zależności od lokalizacji, jego wygląd po zakończeniu ciąży może ulec znacznemu zniekształceniu.

Ma to związek, z tym że skóra w okresie ciąży podlega licznym procesom, które spowodowane są m.in. przez zmiany w funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej. W trakcie ciąży dochodzić może także do zwiększonego zatrzymywania wody w organizmie, co ma wpływ na spoistość samej skóry. Dodatkowo, powłoki skórne okolic brzucha i podbrzusza ulegają, wraz z upływem czasu, stopniowemu rozciągnięciu w związku z systematycznym wzrostem masy ciała kobiety. Zjawiska te sprawiają, że tatuaż wykonany w okresie ciąży, po jej rozwiązaniu, może ulec znacznemu zniekształceniu i nie spełniać już związanych z nim oczekiwań.

Bibliografia

1. Islam PS, Chang C, Selmi C, Generali E, Huntley A, Teuber SS, Gershwin ME. Medical Complications of Tattoos: A Comprehensive Review. Clin Rev Allergy Immunol. 2016 Apr;50(2):273-86.
2. Niti Khunger, Anupama Molpariya and Arjun Khunger Complications of Tattoos and Tattoo Removal: Stop and Think Before you ink J Cutan Aesthet Surg. 2015 Jan-Mar; 8(1): 30–36.
3. Serup J, Carlsen KH, Sepehri M. Tattoo complaints and complications: diagnosis and clinical spectrum. Curr Probl Dermatol. 2015;48:48-60.
4. Kluger N. Body art and pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2010 Nov;153(1):3-7.
5. Klugen N. Epidemiology of tattoos in industrialized countries. Curr Probl Dermatol. 2015; 48():6-20
6. Ralf Dieckmann, Dr. rer. nat., Ides Boone, Ph. D. Stefan O. Brockmann, Jens A. Hammerl, Dr. rer. nat. Annette Kolb-Mäurer, Prof. Dr. med. Dr. rer. nat. Matthias Goebeler, Prof. Dr. med. Andreas Luch, Prof. Dr. med. Dr. rer. nat. Dr. med. habil. and Sascha Al Dahouk, Prof. Dr. med., M.Sc. The Risk of Bacterial Infection After Tattooing A Systematic Review of the Literature Dtsch Arztebl Int. 2016 Oct; 113(40): 665–671.
7. Laux P, Tralau T, Tentschert J, Blume A, Dahouk SA, Bäumler W, Bernstein E, Bocca B, Alimonti A, Colebrook H, de Cuyper C, Dähne L, Hauri U, Howard PC, Janssen P, Katz L, Klitzman B, Kluger N, Krutak L, Platzek T, Scott-Lang V, Serup J, Teubner W, Schreiver I, Wilkniß E, Luch A . A medical-toxicological view of tattooing. Lancet. 2016 Jan 23; 387(10016):395-402.
8. Ines Schreiver, Christoph Hutzler, Sarah Andree, Peter Laux, and Andreas Luch Identification and hazard prediction of tattoo pigments by means of pyrolysis—gas chromatography/mass spectrometry Arch Toxicol. 2016; 90: 1639–1650.
9. Wolfgang Bäumler, Prof. Dr. rer. nat. Tattoos and Their Potential Health Consequences Dtsch Arztebl Int. 2016 Oct; 113(40): 663–664.
10. Kaur RR, Kirby W, Maibach H. Cutaneous allergic reactions to tattoo ink. J Cosmet Dermatol. 2009 Dec;8(4):295-300.
11. Emily Forbat and Firas Al-Niaimi Patterns of Reactions to Red Pigment Tattoo and Treatment Methods Dermatol Ther (Heidelb). 2016 Mar; 6(1): 13–23.
12. Sowden JM, Byrne JP, Smith AG, Hiley C, Suarez V, Wagner B, Slater DN Red tattoo reactions: X-ray microanalysis and patch-test studies. Br J Dermatol. 1991 Jun; 124(6):576-80.
13. Bytautiene E, Romero R, Vedernikov YP, El-Zeky F, Saade GR, Garfield RE. Induction of premature labor and delivery by allergic reaction and prevention by histamine H1 receptor antagonist. Am J Obstet Gynecol. 2004 Oct;191(4):1356-61.
14. Gwen Latendresse, CNM, PhD The Interaction Between Chronic Stress and Pregnancy: Preterm Birth from A Biobehavioral Perspective J Midwifery Womens Health. 2009; 54(1): 8–17.
15. Raynaud L, Mercier FJ, Auroy Y, Benhamou D; SOS ALR. Epidural anaesthesia and lumbar tattoo: what to do? Ann Fr Anesth Reanim. 2006 Jan;25(1):71-3. Epub 2005 Dec 28.