Łożysko – budowa i funkcje w ciąży

Łożysko to tymczasowy narząd u ludzi i innych ssaków łożyskowych, który powstaje tylko w czasie ciąży. Składa się z fragmentów tkanek należących zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Jest niezwykle ważną strukturą, która jest odpowiedzialna za przekazywanie składników potrzebnych do rozwoju płodu od Mamy. 

Jedną z podstawowych funkcji łożyska jest przekazywanie tlenu od Mamy do płodu. Jeżeli dopływ tlenu do rozwijającego się płodu zostanie odcięty lub ograniczony, lub odcięty z jakiegokolwiek patologicznego procesu, łatwo wyobrazić sobie następstwa. W prawidłowych warunkach porodu najpierw rodzi się dziecko, bierze swój pierwszy oddech i od tego momentu podstawowym źródłem tlenu staje się powietrze atmosferyczne. Kilka, kilkadziesiąt minut później, w czwartej fazie porody, rodzi się tzn. popłód, którego głównym elementem jest łożysko. 

Czym jest łożysko przodujące? 

Łożysko przodujące to łożysko, które nie jest prawidłowo położone i pokrywa ujście wewnętrzne szyjki macicy. To ważna sytuacja dla matki i płodu. W czasie porodu wtedy najpierw dochodzi do porodu łożyska, a dopiero później do urodzenia dziecka. Niestety, powstaje wtedy przerwa w dostawie tlenu dla dziecka i może mieć do poważne konsekwencje na całe przyszłe życie dziecka. 

Ze względu na to jak łożysko znajduje się w stosunku do ujścia wewnętrznego szyjki macicy, można wyróżnić: 

• łożysko centralnie przodujące, (łożysko całkowicie pokrywa ujście wewnętrzne szyjki macicy) 
• łożysko częściowo przodujące, (łożysko częściowo pokrywa ujście wewnętrzne szyjki macicy) 
• łożysko brzeżnie przodujące, (brzeg łożyska dochodzi ujście wewnętrznego szyjki macicy) 
• łożysko niskoschodzące (brzeg łożyska znajduje się w odległości 1 – 20 mm od ujścia wewnętrznego szyki macicy) 

Przyczyną łożyska przodującego jest najprawdopodobniej lokalne uszkodzenie błony śluzowej macicy w miejscu lokalizacji łożyska w poprzednich ciążach. Ryzyko zwiększa przebyte cięcie cesarskie, a także: przebyty zabieg wyłyżeczkowania jamy macicy, przebyte liczne porody w tym mnogie, nieprawidłowości w budowie łożyska stwierdzane w poprzednich ciążach.

Ocena lokalizacji łożyska

Ocena lokalizacji łożyska następuje w badaniach ultrasonograficznych, niemniej dopiero po 24 tygodniu ciąży można postawić rozpoznanie łożyska przodującego, ale ostateczne potwierdzenie i ostateczne rozpoznanie powinno mieć miejsce dopiero w okresie okołoporodowym.  

Ważny jest sposób oceny. Najlepiej oceniać na podstawie badania usg przezpochwowego. 

Przykładowo łożysko niskoschodzące rozpoznaje się w 1-4% ultrasonograficznych badaniach przezpochwowych wykonanych w drugim trymestrze,  natomiast gdyby w tym samym czasie przeprowadzić ocenę ultrasonograficzną, ale głowicą przezbrzuszną odsetek ten wyraźnie wzrasta i wynosi 5-20%. W efekcie oparcie oceny jedynie na podstawie pomiaru usg wykonanego głowicą przezbrzuszną zdecydowanie zwiększyłoby ilość wyników fałszywie dodatnich. Powodem takich fałszywych obrazów może być np. wypełniony pęcherz moczowy, który w takiej sytuacji powoduje wydłużenie szyjki macicy i uciśnięcie dolnego brzegu łożyska.

W przypadku łożyska przodującego dobra wiadomość jest taka, że nawet 80% kobiet, u których w badaniu w drugim trymestrze stwierdzono łożysko przodujące, w terminie porodu będzie miało prawidłowe położenie łożyska. 

Objawy łożyska przodującego

Najczęstszymi objawami łożyska przodującego są plamienia i krwawienia. Dlatego istotne jest, aby w czasie ciąży pilnie obserwować wydzieliny i śluz z pochwy i być wrażliwą na zmianę koloru. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji należy niezwłocznie skonsultować się z ginekologiem prowadzącym ciążę.  

Łożysko przodujące lub nisko schodzące jest związane ze zwiększonym ryzykiem krwawienia z dróg rodnych. Krwawienie przedporodowe w 2 trymestrze jest często jedynym objawem łożyska przodującego. Na szczęście, nie musi być groźne dla życia rozwijającego się płodu i nie musi być wskazaniem do natychmiastowego zakończenia ciąży.

Decyzję podejmuje się na podstawie: 

• dynamiki krwawienia i ilości utraconej krwi,  
• stanu ogólnego ciężarnej,  
• dojrzałości płodu,  
• oceny dobrostanu płodu,  
• stopnia zaawansowania porodu.  

W wypadku łożyska przodującego ciąża zawsze musi zakończyć się cięciem cesarskim, w przypadku łożyska niskoschodzącego należy rozważyć stosunek korzyści i ryzyka i podjąć decyzję dostosowaną do indywidualnej sytuacji klinicznej.

Łożysko przodujące w 36 tygodniu ciąży występuję już jedynie w 0,3% ciąż. Często współtowarzyszy mu (5-10 razy częściej niż w prawidłowo przebiegających ciążach) ułożenie płodu inne niż główkowe. Wskaźnik umieralności ciąż powikłanych łożyskiem przodującym jest około 10-razy wyższy w porównaniu do ciąży z prawidłowym położeniem łożyska.  

Łożysko przodujące może wiązać się z licznymi powikłaniami ciąży. Na szczęście w dzisiejszych czasach większość ciąż powikłanych łożyskiem przodującym jest zakończona sukcesem – dzięki pilnej obserwacji i współpracy pomiędzy lekarzem, personelem medycznym,  a kobietą ciężarną.

Bibliografia  

1. Kruszyński G, Bręborowicz GH. Łożysko przodujące – aktualny stan wiedzy. Perinatol Neonatol I Ginekol 2012;5:190–8. 
2. Oyelese Y. Ocena i postępowanie w przypadku łożyska nisko schodzącego oraz przodującego w drugim trymestrze ciąży n.d.:33–6.
3. Bręborowicz GH. Położnictwo i ginekologia. II. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2015.