W okresie ciąży niektóre substancje i używki mogą, w określonych przypadkach, odpowiadać za nieprawidłowy przebieg ciąży. Do takich czynników zaliczyć można m.in. spożywanie alkoholu i palenie papierosów, które to wywierają udowodniony i negatywny wpływ na na stan zdrowia kobiety i dziecka w okresie ciąży. Wiele uwagi poświęca się również kawie i zawartej w niej kofeinie, którą to wiele kobiet, w obawie o stan zdrowia dziecka, w czasie ciąży odstawia, bądź redukuje jej ilość.

Wpływ kofeiny na funkcje naszego ciała

Kofeina jest środkiem psychoaktywnym, czyli substancją, która oddziałuje bezpośrednio na funkcje naszego ośrodkowego układu nerwowego. Różne substancje psychoaktywne charakteryzują się odmiennym profilem działania. Kofeina należy do grupy tzw. psychostymulantów, czyli używek, które wywierają pobudzający wpływ na funkcje naszego mózgu. Powoduje ona m.in. przejściową poprawę nastroju czy zwiększenie koncentracji. Szacuje się, że dla osoby dorosłej dobowa dawka kofeiny nieprzekraczająca 6 mg/kg na dzień (lub 400 mg na dobę) nie wpływa negatywnie na pracę układu krążenia, gospodarkę wapniową czy zmiany zachowania.

Jeszcze do niedawna pojawiały się doniesienia, że spożywanie kofeiny w znacznych dobowych ilościach (powyżej 500 mg na dobę) może wywoływać negatywny wpływ na płodność kobiet w wieku pomiędzy 25, a 44 lat. Analiza danych z lat 2000-2009 pokazuje jednak, że nie stwierdzono związku pomiędzy ilością przyjmowanej na dobę kofeiny, a problemami z płodnością.

Należy zdawać sobie sprawę, że kofeina, którą utożsamia się głównie z kawą, znajduje się również w innych produktach spożywczych czy używkach. W mniejszych, niż w kawie stężeniach kofeina występuje ponadto w niektórych napojach gazowanych (typu cola) i energetycznych.

Szacuje się, że:

• 150 ml kawy zawiera około 60-150 mg kofeiny
• 150 ml herbaty zawiera około 40-80 mg kofeiny
• 150 ml kakao zawiera około 1-8 mg kofeiny

Około 350 ml słodzonych napojów gazowanych potrafi zawierać od 0 do nawet 100 mg kofeiny. Ponadto kofeina występuje także w batonikach czekoladowych oraz mlecznej i gorzkiej czekoladzie.

Bezpieczeństwo picia kawy w ciąży

W publikacjach naukowych spotkać się można nie zawsze z jednoznacznymi danymi dotyczącymi bezpieczeństwa picia kawy w ciąży, zwłaszcza w znacznych jej ilościach. Szczególnie ciężko jest ocenić wpływ spożywania kawy w ciąży na częstość występowania spontanicznych poronień. Tym niemniej badania pokazują, że spożywanie przez kobietę w ciąży do 300 mg kofeiny na dzień nie wpływa w istotny sposób na przebieg ciąży, w tym na rozwój układu nerwowego płodu, co stanowi ekwiwalent okołu dwóch filiżanek kawy na dzień.

Przy wyższych dawkach kofeiny wynoszących 800 mg na dzień i więcej dane nie są jednoznaczne i niektóre publikacje upatrują jej wpływu na negatywny rozwój zachowania u noworodków i dzieci – wyniki te, póki co, nie znalazły potwierdzenia w innych badaniach.

Badanie opublikowane w ostatnich latach (w roku 2013), które zostało przeprowadzone w Norwegii na grupie ponad 59 tysiącach kobiet w ciąży wykazało, że spożywanie kofeiny w dawkach poniżej 300 mg na dobę związane jest ze statystycznie częstszym występowaniem niższej wagi urodzeniowej noworodków, co przekłada się na większe ryzyko tzw. SGA, czyli zbyt małych wymiarów ciała w stosunku do wieku ciążowego przy urodzeniu (ang. small for gestational age – SGA). Ryzyko to rośnie wraz ze wzrostem przyjmowanej z różnych źródeł kofeiny. Ostatecznie jednak wpływ kofeiny na wagę urodzeniową dziecka jest niewielki – ocenia się, że regularne przyjmowanie kofeiny w dawce około 300 mg na dobę spowodować może spadek wagi urodzeniowej dziecka o około 63-84 gram (średnio 21-28 gram na każde 100 mg kofeiny na dobę przyjmowanej regularnie w trakcie ciąży).

Stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia i Amerykańskiej Agencji Żywności i Leków

Z uwagi na powyższe doniesienia Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) sugeruje kobietom w ciąży redukcję zawartości kofeiny, tak aby dawka dobowa nie przekracza wspomnianych już wcześniej 300mg na dobę. Postępowanie takie ma przyczynić się do zmniejszenia ryzyka utraty ciąży czy urodzenia dziecka o małej masie urodzeniowej.

Podobne stanowisko, od jesieni roku 2007, przyjmuje Amerykańska Agencja Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration, FDA), która informuje, że:

• małe dawki kofeiny na dobę uważane są za bezpieczne w okresie ciąży
• wyższe dawki mogą wywierać negatywny wpływ na stan płodu
• kobiety planujące ciążę, bądź będące w ciąży powinny skonsultować się ze swoim lekarzem w sprawie spożywania kawy.

Podsumowując wszystkie doniesienia i współczesny stan wiedzy ostatecznie przyjmuje się, że spożywanie z umiarem kawy (1-2 filiżanki na dzień) w okresie ciąży nie generuje poważnych, negatywnych konsekwencji ani dla płodu, ani dla przebiegu ciąży.