W kontekście prawidłowego rozwoju dziecka znaczną część uwagi poświęca się zagadnieniu późnego macierzyństwa. Udowodniono, chociażby, że u dzieci starszych kobiet częściej dochodzi m.in. do rozwoju zespołu Downa, a ciąże częściej ulegają samoistnemu poronieniu. Z kolei stosunkowo mało mówi się o wpływie wieku samego ojca na prawidłowy rozwój płodu i dziecka w jego późniejszych latach życia.

Wpływ wieku ojca na występowanie zaburzeń psychicznych u dzieci

Okazuje się, że u dzieci rodziców w wieku powyżej 25-29 lat częściej stwierdza się określone zaburzenia psychiczne. Obserwuje się, że im starszy ojciec, tym częściej u dziecka dochodzi do rozwoju schizofrenii, autyzmu czy pokrewnych zaburzeń psychicznych.
Schizofrenia jest przewlekłą chorobą, która charakteryzuje się m.in. nieprawidłowym postrzeganiem czy odbiorem otaczającej nas rzeczywistości. Istnieje wiele teorii dotyczących rozwoju schizofrenii, w tym wpływu wieku ojca na jej rozwój, ale dokładna etiologia tej choroby wciąż nie została w pełni poznana.

Wykazano, że podwyższone ryzyko rozwoju schizofrenii występuje już u potomków ojców po 30 roku życia. Mężczyźni w wieku około 40 lat muszą się liczyć z tym, że ich dzieci obarczone będą około 2-3 razy większym ryzykiem rozwoju schizofrenii w stosunku do mężczyzn w wieku około 20 lat.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku autyzmu, do którego rozwoju dochodzi statystycznie częściej u dzieci mężczyzn po 30 roku życia. Ryzyko to, rośnie proporcjonalnie wraz ze wzrostem wieku ojca. Ocenia się, że wpływ na rozwój u dziecka autyzmu mają zarówno czynniki genetyczne, w tym m.in. zaburzenia skumulowane w plemnikach, jak i środowiskowe.
Pokrewne zaburzenia psychiczne dotyczą m.in. tzw. spektrum autystycznego (ang. autism spectrum disorder, ASD), które obejmuje swoim zasięgiem różne jednostki chorobowe mające cechy wspólne z autyzmem (np. autyzm dziecięcy czy autyzm atypowy). Oceniono, że dzieci mężczyzn w wieku powyżej 40 lat mają prawie 6-krotnie zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń spektrum autystycznego (ASD) w porównaniu z dziećmi mężczyzn poniżej 30 roku życia. Inne badania z kolei szacują, że ryzyko to jest prawie dwukrotnie mniejsze.

Częstość występowania określonych nowotworów w zależności od wieku ojca

Ocenia się, że nowotwór złośliwy sutka stanowił w roku 2013 około 21,9% wszystkich nowotwór złośliwych u kobiet. Poza takimi czynnikami jak wiek czy ekspozycja na promieniowanie jonizujące okazuje się, że także wiek ojca w chwili narodzin kobiety odgrywa rolę w rozwoju raka sutka. Według danych opublikowanych w 2005 roku, kobiety, których ojcowie w chwili ich narodzin mieli 40 i więcej lat mają około 1,6-krotnie zwiększone ryzyko rozwoju raka sutka w przeciągu swojego życia w porównaniu z kobietami, których ojcowie mieli 30 lat i mniej.
Innym nowotworem, który wykazuje związek z wiekiem ojca, jest tzw. ostra białaczka limfoblastyczna (ang. acute lymphoblastic leukemia, ALL). Jest to najczęściej występująca u dzieci białaczka, której istota polega na nieprawidłowym i niekontrolowanym podziale komórek krwi zwanych leukocytami. Udowodniono, że wraz ze wzrostem wieku ojca zwiększa się u potomka ryzyko rozwoju ostrej białaczki limfoblastycznej (ALL).

Wiek ojca a ryzyko utraty ciąży

O poronieniu mówimy w sytuacji gdy do zakończenia ciąży dochodzi przed końcem 22 tygodnia. Wyniki badań opublikowanych w 2002 roku pokazują, że wiek ojca ma istotny wpływ na częstość stwierdzanych poronień. Okazuje się, że ryzyko utraty ciąży jest największe w sytuacji kiedy kobieta jest w wieku co najmniej 35 lat, a mężczyzna w wieku przynajmniej lat 40. Dodatkowo oceniono, że w przypadku ojców po 50 roku życia ryzyko utraty ciąży przez kobietę jest prawie 2-krotnie zwiększone w porównaniu do grupy ojców młodszych.

Wiek ojca a iloraz inteligencji u potomka

Z kolei inna analiza dotycząca wpływu wieku ojca na iloraz inteligencji u potomka wykazała, że nie ma silnych dowodów przemawiających za tym, że wiek mężczyzny wpływa negatywnie na poziom inteligencji u jego dzieci. Stąd stwierdzenie, że skutkiem gorszej jakości nasienia starszych ojców jest niższy iloraz inteligencji ich dzieci, nie znajduje na podstawie badań naukowych, uzasadnienia.

Teoretyczne podstawy zaobserwowanych zależności

Na dzień dzisiejszy nie oceniono jednoznacznie, czemu wiek ojca ma wpływ na częstsze występowanie niektórych określonych chorób i nieprawidłowości u ich dzieci. Badania sygnalizują, że część obserwowanych zaburzeń wynikać może z punktowych zmian genetycznych, a także z nieprawidłowości, które powstają podczas syntezy kwasu deoksyrybonukleinowego, czyli DNA (ang. deoxyribonucleic acid, DNA) w trakcie podziału komórek, w tym także podczas spermatogenezy. Spermatogeneza jest procesem powstawania, rozwoju i dojrzewania plemników – mające miejsce w jej trakcie zaburzenia mogą mieć wpływ na prawidłowy rozwój płodu i dziecka. Szacuje się, że nasienie mężczyzny już w wieku 36-57 lat zawiera w sumie około 3 razy więcej mutacji genetycznych i aberracji chromosomalnych (nieprawidłowości strukturalnych) w stosunku do młodszych ojców.

Ostatecznie z powodu jednocześnie zwiększonej utraty ciąż w sytuacji kiedy mężczyzna jest w wieku co najmniej 40 lat, jak i stosunkowo małej, na tle całej populacji, porodów w tej grupie wiekowej ojców, nie można z całą pewnością stwierdzić, że wiek ojca i jakość jego nasienia związane są z częstszym występowaniem wad genetycznych u dzieci.