Paznokcie są wytworami naskórka zbudowanymi głównie z białka zwanego keratyną, a ich funkcja w znacznej mierze polega na ochronie końcówek palców przed urazami mechanicznymi. Białe plamy w ich obrębie określa się w medycynie mianem leukonychii od greckich słów leuko (biały) i nychia (paznokcie). Zmiany te mogą być różnie nasilone i obejmować swoim zasięgiem całkowicie wszystkie palce bądź występować tylko pod postacią niewielkich plamek na pojedynczych płytkach paznokciowych.

Przyczyna rozwoju białych plam na paznokciach

W prawidłowych warunkach płytki paznokciowe są bezbarwne, jednolite i połyskliwe, a tuż pod nimi zaobserwować można łożysko paznokcia, czyli tkankę miękką i sieć naczyń krwionośnych, które nadają paznokciom typowe, różowe zabarwienie. Jest to możliwe dzięki uporządkowanej strukturze włókien keratynowych, która sprawia, że paznokcie przepuszczają padające na ich powierzchnię promienie świetlne. Z tego względu stany doprowadzające do zaburzeń syntezy keratyny spowodować mogą utratę przezierności płytek paznokciowych, co objawia się np. białymi plamami w ich strukturze. Plamy takie z kolei przesuwają się, wraz z upływem czasu i wzrostem samej płytki, w kierunku wolnego brzegu paznokcia.

Wpływ diety na stan paznokci i obecność białych plam

Powszechnie uważa się, że białe ślady na paznokciach związane są z niedoborem określonych makro- i mikroelementów czy witamin w naszym organizmie, czego przyczyną mogą być np. błędy dietetyczne czy zaburzenia wchłaniania pod postacią np. chorób zapalnych jelit (takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenia jelita grubego czy celiakia). Okazuje się jednak, że zbyt niska podaż tylko niektórych pierwiastków objawia się typowo białymi zmianami w obrębie płytki paznokciowej – ocenia się, że w prawidłowym rozwoju i budowie paznokci znaczną rolę odgrywają m.in. jony wapnia, żelaza i cynku.

Wapń

Wapń jest pierwiastkiem, który wraz z witaminą D uczestniczy czynnie m.in. w metabolizmie tkanki kostnej. Witamina D zwiększa wchłanianie jonów wapnia w jelicie – konsekwencją jej niedostatecznej podaży może być niedobór wapnia w organizmie.

Niskie stężenie wapnia wpływa na obniżenie wytrzymałości mechanicznej płytek paznokciowych, które stają się przez to bardziej łamliwe i odporne na urazy – doprowadza to do ich miejscowego zmatowienia, a przez to zbielenia.

Za szczególnie bogate w wapń uznaje się przetwory mleczne takie jak jogurty, kefiry czy maślanki, a w witaminę D ryby i jajka.

Żelazo

Jony żelaza są niezbędne w syntezie hemoglobiny, która jest białkiem obecnym w naszych krwinkach czerwonych (erytrocytach) odpowiedzialnym za przenoszenia tlenu do komórek i tkanek. Podstawowym objawem niedoboru żelaza w diecie jest niedokrwistość i towarzyszące jej objawy pod postacią bladości skóry, łatwej męczliwości czy przyspieszonej akcji serca. Ponadto charakterystyczną cechą głębszych niedoborów żelaza i związanej z nią niedokrwistości jest tzw. koilonychia, czyli rozwój łyżeczkowatych paznokci. W paznokciach takich obserwuje się centralne wklęśnięcie płytki paznokciowej, któremu towarzyszy uniesienie jej brzegów, co sprawia, że przypominają one z wyglądu łyżeczkę. Dodatkowe same paznokcie często stają się cienkie i łamliwe, co sprzyja powstawaniu urazów i miejscowych plam i zmatowień

Bogatym źródłem żelaza są m.in. brokuły, biała fasola, pomidory oraz ciemna czekolada.

Cynk

Cynk jest  pierwiastkiem, który w naszym organizmie uczestniczy czynnie w procesie podziału komórek, syntezie kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) oraz w budowie paznokci. Dobowe zapotrzebowanie na cynk określa się na około 11mg u mężczyzn i 8mg u kobiet. Jego niedobór może manifestować się m.in. defektami w obrębie płytki paznokciowej pod postacią ich zwiększonej łamliwości, co spowodować może pojawienie się nieregularnych, białych zmętnień.

Dużą względną zawartością cynku odznaczają się chociażby mięso drobiowe, fasola, wołowina, wieprzowina czy ostrygi – ich odpowiednia podaż w diecie może wpłynąć na widoczną poprawę stanu paznokci. 

Selen

Typowo mleczne plamy i zbielenie paznokci mogą mieć miejsce w sytuacji niedoboru innego pierwiastka występującego w śladowych ilościach w naszym organizmie – selenu. Selen bierze czynny udział m.in. w metabolizmie hormonów tarczycy oraz regulacji funkcji naszego układu odpornościowego. Z powodu zaangażowania selenu w określonych szlakach metabolicznych jego niedobór objawia się m.in. hipopigmentacją (rozjaśnieniem) skóry i włosów. Dodatkowo do objawów niedoboru selenu należą również białe plamy na paznokciach.

W celu wyrównania niedoborów selenu należy uzupełnić swoją dietę m.in. o brązowy ryż, szpinak, jaja czy sardynki.

Witamina A

Witamina A odpowiada w naszym organizmie za prawidłowy odbiór bodźców wzrokowych przez siatkówkę czy utrzymanie integralności błon komórkowy. W skórze witamina A bierze udział w procesie dojrzewania i różnicowania się komórek naskórka, co wpływa bezpośrednio na stan zdrowia jej przydatków, czyli włosów i paznokci. Niedobór witaminy A w skórze i paznokciach objawia się głównie hiperkeratynizacją, czyli nadmiernym rogowaceniem komórek naskórka, co prowadzi np. do blokady gruczołów potowych i suchości skóry.  Z kolei same paznokcie stają się kruche i mają tendencję do rozwarstwiania się, co sprawia, że mogą pojawić się w ich obrębie lokalne, białe zmatowienia.

Za bogate w witaminę A uznaję się głównie marchew, jaja czy szpinak.

Mechaniczne uszkodzenia płytki paznokciowej a białe plamy

Ocenia się, że podłużne i poprzeczne białe zmiany na paznokciach mogą mieć często związek z przeprowadzonym niedawno manicure. Podczas wykonywania manicure nierzadko wykorzystuje się m.in. pilniki i tzw. blok polerski. W przypadku używania metalowych pilników celem nadania paznokciom pożądanego kształtu doprowadzić można do ich mechanicznego uszkodzenia. Z kolei blok polerski służy często do matowienia płytki paznokciowej przed zaplanowanym manicure hybrydowym. Zmatowiała płytka paznokciowa, w porównaniu z płytką gładką, traci zdolność do odbijania i przepuszczania padających na nią promieni świetlnych – efektem tego są zazwyczaj lokalne, białe zmiany często o liniowym (rzadziej punktowym) charakterze będące następstwem urazu mechanicznego.

Białe plamy na paznokciach w przebiegu ciąży

Płód do prawidłowego wzrostu i rozwoju wykorzystuje te składniki odżywcze i mikroelementy, które matka przyjęła wraz z pokarmem bądź odpowiednimi suplementami – zapotrzebowanie na nie, wraz z upływem czasu, jest coraz większe. Z tego względu dieta matki w czasie ciąży wywierać może widoczny wpływ na stan zdrowia i barwę jej paznokci.

Na podstawie badań oceniono, że u około 16,3% kobiet pomiędzy 14 a 28 tygodniem ciąży i u około 27,4% pomiędzy 29 a 42 tygodniem ciąży zaobserwować można pojawienie się na paznokciach białych plam.

Szacuje się, że dodatkowy wpływ na stan zdrowia płytki paznokciowej wywierać mogą m.in. estrogeny – steroidowe hormony płciowe, których stężenie rośnie w okresie ciąży. Estrogeny poprzez swoje biologiczne działanie prowadzą, u niektórych kobiet, do przyspieszenie procesu wzrostu i formowania się płytek paznokciowych – sprzyjać to może ich większej łamliwości i kruchości, co przejawia się m.in. rozwojem w ich obrębie białych plam i nierówności.

Z kolei inny hormon płciowy, którego stężenie również znacznie wzrasta w okresie ciąży – progesteron – powoduje rozkurczenie mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych – pomaga to w lepszym ukrwieniu macierzy paznokcia, co także może się przyczynić do szybszego wzrostu paznokci.

Wszystkie te zmiany jednak mają najczęściej charakter przejściowy – po rozwiązaniu, w przeciągu paru miesięcy, paznokcie wracają zazwyczaj do swojego stanu wyjściowego.

Choroby mogące doprowadzić do zmętnienia i zbielenia paznokcia

Wiele chorób skóry, w swoim przebiegu, zajmuje również płytki paznokciowe doprowadzając do ich zmętnienia, zmatowienia czy uszkodzenia. 

Łuszczyca

Łuszczyca jest przewlekłą i nawracającą chorobą układową, która manifestuje się głównie pod postacią łuszczących się wykwitów zlokalizowanych w okolicy stawów kończyn i owłosionej skóry głowy. Nierzadko obejmuje ona swoim zasięgiem płytki paznokciowe – zdarzyć się może również, że to one jako pierwsze zajęte są przez toczący się proces choroby. Paznokcie zajęte przez łuszczycę charakteryzują się nierzadko występowaniem podłużnych i poprzecznych rowków, co sprawia, że przyjmują one wygląd naparstka z widocznymi białymi punktami w miejscach, w których dochodzi do zaburzenia z powodu choroby struktury i budowy płytki paznokciowej . 

Grzybica

Grzybica paznokci dotyczy zazwyczaj paznokci stóp i jest schorzeniem, które doprowadza do postępującego w czasie zmętnienia i zmatowienia płytki paznokciowej – konsekwencją tego procesu jest zszarzenie lub zżółcenie płytki paznokciowej, które rozpoczyna się od jej wolnego brzegu. Dodatkowo nieleczona grzybica powoduje rozwarstwienie paznokci, które przez to stają się matowe i delikatne – powstają niejednorodne białawo-żółtawe plamy.

Rzadsze przyczyny odpowiedzialne za zbielenie paznokci

Rzadkie, całkowite zbielenie płytek paznokciowych jest zazwyczaj cechą uwarunkowaną genetycznie związaną z odziedziczeniem określonych mutacji genetycznych, które są przyczyną zaburzeń w procesie formowania się wchodzących w skład paznokcia keratynowych płytek – w wyniku tych zmian paznokcie tracą swoją naturalną przezierność i przyjmują biały kolor, przez co stan taki określa się również mianem tzw. paznokci porcelanowych.

W innych przypadkach zbielenie wszystkich płytek paznokciowych może mieć miejsce w niektórych chorób ogólnoustrojowych. Zaobserwowano, że do całkowitej leukonychii dojść może m.in. w przebiegu zaawansowanej marskości wątroby, trądu czy przyjmowania określonych leków przeciwnowotworowych, które hamują procesy podziałów komórkowych w naszym organizmie. Białe, podłużne linie na paznokciach mogą być także objawem intoksykacji związkami arszeniku – określa się je wówczas liniami Meesa.

Bibliografia

1. Theresa Canavan, Antonella Tosti, Hurst Mallory, Kristopher McKay, Wendy Cantrell, and Boni Elewski An Idiopathic Leukonychia Totalis and Leukonychia Partialis Case Report and Review of the Literature Skin Appendage Disord. 2015 Mar; 1(1): 38–42.
2. Seo Wan Kim, Mi Sun Kim, Tae Young Han, June Hyunkyung Lee, and Sook-Ja Son Idiopathic Acquired True Leukonychia Totalis and Partialis Ann Dermatol. 2014 Apr; 26(2): 262–263.
3. National Institutes of Health Genetic and Rare Deseases Information Center Leukonychia totalis
4. Scheinfeld N,  Dahdah MJ, Scher  R (2007) Vitamins and  minerals: their role  in nail health and disease. J Drugs Dermatol 6: 782-787.
5. K H Basavaraj, C Seemanthini and R Rashmi DIET IN DERMATOLOGY: PRESENT PERSPECTIVES Indian J Dermatol. 2010 Jul-Sep; 55(3): 205–210.
6. National Institutes of Health Health Information Fact Sheet for Health Professionals Zinc and Selenium
7. Weismann K, Høyer H.Zinc deficiency dermatoses. Etiology, clinical aspects and treatment. Hautarzt. 1982 Aug;33(8):405-10.
8. Brown KM, Arthur JR. Selenium, selenoproteins and human health: a review. Public Health Nutr. 2001 Apr;4(2B):593-9.
9. Tapiero H, Tew KD. Trace elements in human physiology and pathology: zinc and metallothioneins. Biomed Pharmacother. 2003 Nov;57(9):399-411.
10. Tobin DJ. Biochemistry of human skin-our brain on the outside. Chem Soc Rev. 2006;35:52–67.
11. Archana Singal and Rahul Arora Nail as a window of systemic diseases Indian Dermatol Online J. 2015 Mar-Apr; 6(2): 67–74.
12. Erpolat S, Eser A, Kaygusuz I, Balci H, Kosus A, Kosus N. Nail alterations during pregnancy: a clinical study. Int J Dermatol. 2016 Oct;55(10):1172-5.