W dzisiejszych czasach zabiegi kosmetyczne są powszechnie stosowane przez kobiety, a dla wielu z nich stanowią one stały element pielęgnacji zapewniający nie tylko zadbany wygląd, ale także dobre samopoczucie. Nic zatem dziwnego, że współczesne kobiety nie chcą rezygnować z zabiegów kosmetycznych także w okresie ciąży, która jest przecież wyjątkowym momentem w życiu.

Należy także pamiętać, że ciąża powoduje wiele zmian związanych z funkcjonowaniem gospodarki hormonalnej, co znajduje odbicie nie tylko w samopoczuciu przyszłej mamy, ale również w kondycji skóry czy włosów. U części kobiet cera w czasie ciąży staje się błyszcząca i promienna, a włosy gęstsze i lśniące – inne natomiast borykają się z uciążliwymi wypryskami skórnymi oraz pojawieniem się niechcianego owłosienia w nietypowych okolicach ciała, jak np. twarz, przy jednoczesnym nasilonym wypadaniu włosów. W takiej sytuacji, zabiegi kosmetyczne pozwalają przywrócić zadowolenie z własnego wyglądu. W trosce o bezpieczeństwo swojego nienarodzonego dziecka ciężarna przed podjęciem decyzji o poddaniu się konkretnemu zabiegowi powinna jednak upewnić się, że w jej stanie jest on bezpieczny i nie doprowadzi do wystąpienia potencjalnie niebezpiecznych powikłań.

Manicure hybrydowy i sztuczne paznokcie w ciąży

Na dzień dzisiejszy uważa się, że wykonanie manicure hybrydowego w ciąży jest bezpieczne zarówno dla matki, jak i jej dziecka.
W przypadku kobiet, które pragną w ciąży mieć wykonane sztuczne paznokcie żelowe, bądź akrylowe sytuacja nie jest całkowicie jednoznaczna. Zazwyczaj przyjmuje się, że ciąża nie stanowi przeciwwskazania dla tego typu zabiegu kosmetycznego i jest on bezpieczny, pod warunkiem, że gabinet kosmetyczny i pomieszczenie, w którym wykonuje się paznokcie żelowe lub akrylowe jest odpowiednio wentylowane. Ma to związek tym, że podczas ich tworzenia mogą się wydzielać opary substancji potencjalnie szkodliwych dla kobiet w ciąży.

Warto zauważyć jednak, że niewskazane jest, aby kobieta w ciąży będąca blisko terminu rozwiązania malowała paznokcie – działanie takie powodować może trudności w działaniu pulsoksymetru i oszacowaniu stanu kobiety podczas porodu. Pulsoksymetr jest medycznym urządzeniem elektronicznym zakładanym najczęściej na palec wskazujący, które pozwala na ciągłą ocenę saturacji, czyli wysycenia tlenem krwi.

Peeling fizyczny i chemiczny w ciąży

Jest zabiegiem kosmetycznym, który polega na złuszczaniu powierzchownych warstw naskórka, co sprawia, że skóra staje się gładsza, oraz lepiej ukrwiona. Peeling podzielić można, najogólniej, na fizyczny i chemiczny. Fizyczne złuszczanie i ścieranie powierzchownych komórek naskórka za pomocą np. specjalnych tarcz diamentowych uznane jest za bezpieczne w okresie ciąży – w metodach tych materiał stosowany do poprawy wyglądu skóry nie ulega wchłonięciu do kobiecego organizmu. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku innych odmian peelingu fizycznego takich jak mikrodermabrazja, podczas której to do usunięcia powierzchownych nierówności skóry stosuje się m.in. specjalne głowice diamentowe, kontrolowany i precyzyjnie kierowany strumień mikrokryształów korundu czy tlenu połączonego z roztworem soli fizjologicznej (tzw. oxybrazja).

Jedną ze szczególnych odmian peelingu fizycznego jest tzw. peeling kawitacyjny, w którym to do usunięcia martwych komórek naskórka używa się generatora fal ultradźwiękowych. Zasada działania peelingu kawitacyjnego polega na tym, że w nawilżonej uprzednio skórze, pod wpływem energii ultradźwięków tworzą się skupiska mikropęcherzyków. Mikropęcherzyki takie, poprzez oddziaływanie na będące w ich sąsiedztwie komórki naskórka doprowadzają do ich złuszczania się. Z uwagi na brak dokładnych danych dotyczących wpływu tej procedury na przebieg ciąży okres ten stanowi przeciwwskazanie do tego typu zabiegu.

W peelingu chemicznym natomiast zastosowanie znajdują m.in. preparaty zawierające w swoim składzie kwas glikolowy, kwas mlekowy czy kwas salicylowy. Substancje te, w kontakcie ze skórą, powodują miejscową lizę, czyli rozpad komórek naskórka.

Wciąż nie ma badań, które jednoznacznie potwierdzałyby bezpieczeństwo stosowania jakiegokolwiek peelingu chemicznego w okresie ciąży. W przypadku produktów zawierających kwas glikolowy i kwas mlekowy przyjmuje się, że z powodu niskiej penetracji tych związków do głębszych warstw skóry, mogą być one stosowane przez kobiety w ciąży. Z kolei preparaty, których działanie bazuje na wykorzystaniu keratolicznych właściwości kwasu salicylowego powinny być, w trakcie ciąży, stosowane jedynie lokalnie, na niewielkiej powierzchni skóry – ma to związek z tym, że kwas salicylowy, w porównaniu do kwasu glikolowego czy kwasu mlekowego, charakteryzuje się znacznie większą penetracją. Pomimo braku dowodów na szkodliwe oddziaływanie peelingu chemicznego bazującego na kwasie salicylowym należy zauważyć, że sam kwas salicylowy ma przez Amerykańską Agencję Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration, FDA) przyznaną kategorię C. Kategoria C oznacza, że kwas salicylowy u zwierząt wpływał negatywnie na przebieg ciąży, jednakże brak jest badań określających jego oddziaływanie na bezpieczny rozwój płodu u ludzi.

Mezoterapia igłowa i cryolift u kobiety w ciąży

Mezoterapia igłowa jest zabiegiem z zakresu medycyny estetycznej, który polega na wprowadzeniu w głąb skóry właściwej, za pomocą wstrzyknięć, niewielkich ilości biologicznie aktywnych substancji. Podczas mezoterapii igłowej zastosowanie znajdują m.in. aminokwasy, kwasy nukleinowe czy kompleksy witamin – związki te, wprowadzone w głębsze warstwy powłok skórnych, wpływają pozytywnie m.in. na stopień i stan nawilżenia skóry oraz poprawę jej elastyczności. Poza korzystnym efektem samych substancji czynnych, również sam proces ich aplikacji wpływa rewitalizująco na stan poddawanej zabiegowi okolicy. Nakłuwanie skóry podczas zabiegu mezoterapii igłowej prowadzi do niewielkich, lokalnych uszkodzeń warstw naskórka i skóry właściwej, czego konsekwencją jest ’’pobudzenie’’ ich komórek do odnowy i regeneracji – wszystko to prowadzi łącznie m.in. do redukcji zmarszczek czy poprawy mikrokrążenia.
Pewną modyfikacją przedstawionej mezoterapii igłowej jest tzw. cryolift.

Podobnie jak w mezoterapii igłowej także w cryolifcie dąży się do uzyskania widocznej poprawy stanu skóry poprzez wprowadzenie w jej obręb wybranych biologicznie aktywnych preparatów. W cryolifcie proces ten odbywa się dzięki wykorzystaniu aparatu, którego sonda gwałtownie ochładza wybraną okolicę skórę, co powoduje miejscowe rozszerzenie naczyń mikrokrążenia i pobudzenie metabolizmu komórkowego. Działanie takie sprawia, że poprawie ulega przyswajalności i wchłanialność zastosowanych w cryolifcie składników odżywczych i rewitalizujących, które nakłada się, w postaci żelu, na powierzchnię skóry.
Zarówno w odniesieniu do mezoterapii igłowej jak i cryoliftu brak jest badań naukowych, które potwierdzałyby w sposób pewny bezpieczeństwo ich przeprowadzania w okresie ciąży.

Wypełniacze i środki znieczulenia miejscowego w ciąży

Wypełniaczami nazywamy całą grupę substancji, które wykorzystywane są w medycynie estetycznej w celu zwiększenia objętości tkanek. Służyć one mogą m.in. wypełnieniu ust czy poprawie wyglądu okolicy policzków i konturów twarzy. Wypełniacze podzielić można na trwałe (np. Gore-Tex i Aquamid) i okresowe, które po pewnym czasie ulegają w organizmie enzymatycznej degradacji (np. preparaty kwasu hialuronowego czy własna tkanka tłuszczowa pacjentki). Ostatecznie nie można jednak jednoznacznie określić bezpieczeństwa przeprowadzania zabiegów z wykorzystaniem wypełniaczy u kobiet w ciąży.
Dodatkowo należy zauważyć, że podczas procedury poprawy objętości określonych tkanek zazwyczaj konieczne jest zastosowanie środka znieczulenia miejscowego. W zniesieniu doznań bólowych wykorzystuje się (we wstrzyknięciach, kremie, bądź spreju) m.in. benzokainę czy lidokainę. Amerykańska Agencji Żywności i Leków (FDA) przyznała benzokainie, w okresie ciąży, kategorię C. Związane jest to z tym, że stosowanie benzokainy, nawet w rozpylonej na błonach śluzowych formie, związane jest z ryzykiem rozwoju u dziecka tzw. methemoglobinemii. Methemoglobina jest nieprawidłową formą białka, obecnego w krwinkach czerwonych, które odpowiedzialne jest za dowóz tlenu do komórek naszego ciała. Utleniona hemoglobina, czyli właśnie methemoglobina, nie posiada takich właściwości – jej wysokie stężenie może doprowadzić do śmierci płodu u kobiet w ciąży. Z tego też względu środki znieczulenia miejscowego bazujące na benzokainie nie powinny być stosowane u kobiet w ciąży.
Lidokaina z kolei ma przyznaną przez Amerykańską Agencji Żywności i Leków (FDA) w ciąży kategorię B. Oznacza to, że w badaniach na zwierzętach nie zauważono negatywnego wpływu lidokainy na przebieg rozwoju płodu, ale nie potwierdzono tego w przypadku kobiet w ciąży.

Toksyna botulinowa u kobiet w ciąży

Toksyna botulinowa (ang. Botulinum toxin, BTX), znana także jako jad kiełbasiany, wytwarzana jest przez beztlenowe bakterie Clostridium botulinum. Wyróżnić można wiele typów toksyny botulinowej wśród których zastosowanie w medycynie estetycznej znalazła toksyna botulinowa A (BTX-A). Działanie botuliny BTX-A polega, najogólniej, na zahamowaniu przewodzenia impulsów we włóknach nerwowych, co prowadzi m.in. do rozkurczu mięśnia unerwianego przez dane zakończenia nerwowe. W przypadku aplikacji niewielkiej, ściśle określonej dawki toksyny botulinowej BTX-A w okolice np. mięśni twarzy dochodzi do czasowego porażenia ich funkcji, czego efektem jest m.in. wygładzenie pokrywającej mięśnie skóry – prowadzi to ostatecznie do redukcji zmarszczek.

W przypadku prawidłowej, śródskórnej lub śródmięśniowej aplikacji, toksyna botulinowa BTX-A w zasadzie nie przechodzi do krążenia ogólnego, a jej działanie ograniczone jest jedynie do lokalnej blokady nerwowo-mięśniowej. Dodatkowo, w przypadku przedostania się nieznacznych ilości botuliny do krążenia matki nie powinna stanowić ona zagrożenia dla płodu – cząsteczki botuliny BTX-A są zbyt duże by przedostać się przez barierę łożyskową, która oddziela krążenia płodu, od krążenia matki.
Dane pokazują, że stosowana w zabiegach kosmetycznych toksyna botulinowa nie stwarza poważnego zagrożenia dla nienarodzonego dziecka, jednakże z powodu braku randomizowanych badań nie można stwierdzić tego z pełną stanowczością.

Depilacja w ciąży

Przyjmuje się, że depilacja za pomocą żyletek czy maszynek jest bezpieczna w okresie ciąży. Za bezpieczną, u kobiet w ciąży, uznaje się także depilację z wykorzystaniem wosku, która w porównaniu z tradycyjnymi metodami, pozwala przez dłuższy czas cieszyć się gładką skórą. Chemiczne usuwanie niepożądanych włosów dzięki zastosowaniu specjalnych kremów czy żeli zawierających w swoim składzie m.in. wodorotlenek potasu również uznaje się za bezpieczne.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku kobiet w ciąży, które pragną pozbyć się włosów za pomocą m.in. nowoczesnych technik laserowych czy takich, które wykorzystują energię impulsów świetlnych. Zarówno depilacja laserowa, depilacja IPL (ang. Intensed Light Pulsed, IPL) czy też tzw. depilacja ELOS (ang. Electrical Optical Surgery, ELOS) są w okresie ciąży przeciwwskazane z powodu braku badań oceniających ich wpływ na rozwijający się płód.

Makijaż permanentny i tatuaże w ciąży

Oferowany m.in. przez niektóre salony kosmetyczne makijaż permanentny polega na wprowadzeniu na stałe pod skórę określonych barwników, który mają za zadanie poprawić np. wygląd i kontur brwi czy rzęs. W analogiczny sposób powstają tatuaże innych okolic kobiecego ciała. Należy wiedzieć, że tatuowanie ciała w okresie ciąży, nawet w postaci niewielkiego makijażu permanentnego obarczone może być ryzykiem rozwoju określonych powikłań, które mogą mieć wpływ na stan zdrowia zarówno matki, jak i jej dziecka. Wprowadzane podskórnie pigmenty odpowiedzialne mogą być m.in. za rozwój różnie nasilonych reakcji alergicznych. Ponadto nie określono w pełni wpływu barwników i produktów ich rozpadu na rozwój płodu. Chociażby z tych względów kobieta w ciąży powinna rozważyć wykonanie makijażu permanentnego czy innego tatuażu dopiero po urodzeniu dziecka.

Farbowanie włosów przez kobiety będące w ciąży

Nie określono w pełni bezpieczeństwa farbowania włosów przez kobiety w ciąży. Należy zauważyć, że różne farby zawierają często odmienne związki chemiczne i substancje aktywne, które potencjalnie mogą wchłonąć się przez skórę do krwioobiegu. Farbowanie włosów, szczególnie to pierwszorazowe, może być związane z rozwojem alergii o różnym stopniu nasilenia. Dodatkowo w niektórych badaniach naukowych wykazano związek pomiędzy stosowaniem przez kobiety w ciąży tymczasowych, bądź trwałych farb do włosów ze wzrostem ryzyka rozwoju tzw. nerwiaka zarodkowego, który jest jednym z częstszych nowotworów wieku dziecięcego – informacje te wymagają potwierdzenia w innych, niezależnych publikacjach. Biorąc pod uwagę te doniesienia kobiety planujące ciążę lub będące w ciąży nie powinny farbować włosów.

Kolczykowanie w ciąży

Zaleca się, aby kobiety w ciąży odczekały z zabiegiem kolczykowania aż do momentu rozwiązania. Procedura przekuwania uszu czy też innych okolic ciała związana może być m.in. z rozwojem powikłań infekcyjnych, bądź alergicznych. Według American Pregnancy Association, kobiety w ciąży szczególnie nie powinny poddawać się procedurze kolczykowania okolic sutków, jamy brzusznej czy też genitaliów. Te rejony kobiecego ciała zarówno w trakcie ciąży, jak i po jej zakończeniu ulegają licznym zmianom, co sprawia, że rany w tych miejscach gorzej się goją i częściej ulegają zakażeniu. Dodatkowo należy zaznaczyć, że kolczyki, które założone zostały przed okresem ciąży, a rana w ich okolicy uległa całkowitego zagojeniu, nie muszą być podczas ciąży zdejmowanie, jeśli tylko nie wywołują uczucia pociągania lub dyskomfortu.

Usuwanie pajączków naczyniowych w ciąży

Teleangiektazje, zwane potocznie pajączkami naczyniowymi, to widoczne pod skórą niewielkich rozmiarów nieprawidłowo poszerzone naczynia żylne. Ze względu na nieestetyczny wygląd tych zmian wiele kobiet myśli o ich usunięciu – także w okresie w ciąży.
Leczenie pajączków naczyniowych polega, najogólniej, na ich zamknięciu za pomocą m.in. energii lasera, co doprowadza do miejscowej reakcji zapalnej, której ostatecznym efektem jest zwłóknienie naczynia i wyłączenie go z krążenia krwi.
Należy zauważyć, że ciąża nie stanowi optymalnego czasu dla przeprowadzenia zabiegu usuwania pajączków naczyniowych. U kobiety w ciąży występuje fizjologiczna tendencja do zwiększenie objętości krążącej krwi i przesunięcia równowagi składników krwi w kierunku nadkrzepliwości. Dodatkowo, wraz z rozwojem płodu, u znacznej części kobiet, dochodzi do utrudnienia odpływu krwi żylnej z rejonu miednicy i kończyn dolnych, co spowodowane jest głównie uciskiem powiększonej macicy na żyłę główną dolną. Nierzadko konsekwencją tych fizjologicznych zmian okresu ciąży jest rozwój zmian żylnych kończyn dolnych pod postacią m.in. teleangiektazji, które po porodzie mogą ulec samoistnemu wycofaniu. Z tych względów z leczeniem zmian naczyniowych kobieta w ciąży powinna poczekać co najmniej do czasu rozwiązania. Dodatkowo nie określono jednoznacznie bezpieczeństwa terapii pajączków naczyniowych z wykorzystaniem energii lasera w okresie ciąży.

Bibliografia

1.  Guay J Methemoglobinemia related to local anesthetics: a summary of 242 episodes. Anesth Analg. 2009 Mar;108(3):837-45.
2. M.K. Trivedi, BS, BA, G. Kroumpouzos, MD, PhD and J.E. Murase, MD A review of the safety of cosmetic procedures during pregnancy and lactation Int J Womens Dermatol. 2017 Mar; 3(1): 6–10.
3. U.S. Department of Health and Human Services U.s. Food and Drug Administration
4. Michael Tan, MD, Eunji Kim, MScCH, Gideon Koren, MD FRCPC FACMT, and Pina Bozzo Botulinum toxin type A in pregnancy Can Fam Physician. 2013 Nov; 59(11): 1183-1184.
5. Lee KC, Korgavkar K, Dufresne RG Jr, Higgins HW 2nd. Safety of cosmetic dermatologic procedures during pregnancy. Dermatol Surg. 2013 Nov;39(11):1573-86.
6. Chacon AH, Fillers in dermatology: from past to present. Cutis. 2015 Nov;96(5):E17-9.
7. Buzalov S, Khristakieva E. The treatment of neglected cases of condylomata acuminata in pregnant women with the Nd:Yag laser Akush Ginekol (Sofiia). 1995;34(2):38-9.
8. Fabbrocini G, De Padova MP, Tosti A. Chemical peels: what’s new and what isn’t new but still works well. Facial Plast Surg. 2009 Dec;25(5):329-36.
9.  Peter Saitta, DO, Christopher E. Cook, DO, Jane L. Messina, MD, Ronald Brancaccio, MD, Benedict C. Wu, MBS, Steven K. Grekin, DO, FAOCD, and Jean Holland, MD Is There a True Concern Regarding the Use of Hair Dye and Malignancy Development? A Review of the Epidemiological Evidence Relating Personal Hair Dye Use to the Risk of Malignancy J Clin Aesthet Dermatol. 2013 Jan; 6(1): 39–46.
10.  McCall EE, Olshan AF, Daniels JL.Maternal hair dye use and risk of neuroblastoma in offspring. Cancer Causes Control. 2005 Aug;16(6):743-8.
11. Angela Chua-Gocheco, MD, Pina Bozzo, Adrienne Einarson, RN Safety of hair products during pregnancy Personal use and occupational exposure Can Fam Physician. 2008 Oct; 54(10): 1386–1388.
12. Kluger N. Body art and pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2010 Nov;153(1):3-7.
13. American Pregnancy Association Piercing And Pregnancy: Safety & Health Risks
14.  Holbrook J, Minocha J, Laumann A. Body piercing: complications and prevention of health risks. Am J Clin Dermatol. 2012 Feb 1;13(1):1-17.
15. Bruce Campbell Varicose veins and their management BMJ. 2006 Aug 5; 333(7562): 287–292.