Fizjologiczne i patologiczne przemiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży mogą prowadzić do modyfikacji w narządzie wzroku. Zaburzenia narządu wzroku podczas ciąży mogą być związane z wcześniej zdiagnozowanymi schorzeniami okulistycznymi lub ogólnoustrojowymi, ale pojawiają się również u wcześniej zdrowych kobiet. Kobiety ciężarne powinny być pod kontrolą okulistyczną w celu monitorowania narządu wzroku, oraz wczesnego wykrywania i leczenia ewentualnych zaburzeń. 

Fizjologiczne zmiany podczas ciąży

Powieki i spojówka

Ostuda to jedna z częstszych fizjologicznych zmian w trakcie ciąży. Polega na zwiększonej pigmentacji skóry wokół oczu, która może również występować na powiekach i policzkach. Te zmiany, określane jako „maska ciąży” są przemijające i zanikają stopniowo w okresie połogu. Nasilenie zmian zależy od karnacji skóry, ekspozycji na słońce oraz predyspozycji genetycznych. Ostuda jest najprawdopodobniej spowodowana wahaniami hormonalnymi podczas ciąży, powodującymi zwiększoną syntezę melaniny.

U niektórych kobiet ciężarnych naczynia spojówki mają strukturę o większej ziarnistości, co można przypisać zmniejszonemu przepływowi krwi. Krwotok podspojówkowy to niegroźne znalezisko obserwowane u około 10% kobiet podczas i po porodzie i nie wymaga dodatkowych działań poza kontrolą ciśnienia tętniczego.

Film łzowy

Zmiana ilości i jakości łez wpływa na konsystencję filmu łzowego i może powodować zespół suchego oka. Wśród objawów zespołu suchego oka wyróżniamy zamazane widzenie, podrażnienie oraz wrażenie ciała obcego w oku. Zespół suchego oka powstaje w wyniku wzmożonego działania hormonów i czynników wzrostu na komórki przewodów co powoduje bezpośrednie zakłócenie funkcji łzowych komórek zrazikowych. Poza objawami zespołu suchego oka zmieniona struktura łez może prowadzić do infekcji.

Rogówka i zmiany refrakcji

U kobiet ciężarnych obserwuje się zmiany wrażliwości, grubości i krzywizny rogówki. Stopniowe zmniejszanie się wrażliwości rogówki pojawia się podczas ciąży i osiąga poziom sprzed ciąży około 4-5 tygodni po porodzie. Zwiększenie grubości rogówki o 3% z niewielkimi fluktuacjami zostało zaobserwowane podczas każdego trymestru ciąży. Te zmiany są prawdopodobnie związane z działaniem hormonów, powodującym retencję płynu rogówkowego i obrzęk rogówki. Krzywizna rogówki może ulec zwiększeniu podczas ciąży. Zmiany w wartościach pachymetrii prowadzą do zmiany refrakcji rogówki. Użytkowniczki szkieł kontaktowych mogą skarżyć się na nietolerancję soczewek, z powodu zwiększenia grubości rogówki, zmniejszonej produkcji łez oraz obrzęku rogówki. Najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie okularów podczas ciąży i połogu. Innym rozwiązaniem jest zmiana zwykłych soczewek na bardziej miękkie o mniejszej krzywiźnie. Zmiana szkieł w okularach powinna być przełożona na okres po rozwiązaniu i ustabilizowaniu się wartości refrakcji. Ciąża jest jednym z bezwzględnych przeciwwskazań do laserowej korekcji refrakcji.

Wrzeciono Krukenberga to pionowa linia osadów na nabłonku wewnętrznej powierzchni rogówki, występująca w niektórych przypadkach jaskry barwnikowej. Może być wykryte u kobiet w ciąży, u których występuje fizjologicznie, bez zaburzeń w odpływie cieczy wodnistej i wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wrzeciono zwykle pojawia się na początku ciąży i stopniowo zanika w trzecim trymestrze lub w okresie poporodowym. W trzecim trymestrze ciąży zwiększone stężenie progesteronu oraz zwiększony odpływ cieczy wodnistej przyczyniają się do wypłukiwania barwnika z kąta przesączania oraz zapobiegają wzrostowi ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Przemijające zaburzenia akomodacji podczas ciąży zostały opisane. Jednak chirurgia refrakcyjna u tych pacjentek powinna być przełożona na czas po porodzie, kiedy refrakcja ulega stabilizacji.    

Pole widzenia

U kobiet ciężarnych zaobserwowano zmiany pola widzenia pod postacią niedowidzenia dwuskroniowego lub koncentrycznego zawężenia pola widzenia. Powstały różne teorie dotyczące patogenezy tego zjawiska. Fizjologiczne zwiększenie wymiarów przysadki podczas ciąży nie powinno spowodować zaburzeń pola widzenia, chyba że jest związane z anatomiczną anomalią okolicy przysadki i skrzyżowania nerwów wzrokowych. Jeśli pacjentka zgłasza ograniczenie pola widzenia, należy przeprowadzić dokładną diagnostykę pod kątem guza mózgu.

Ciśnienie wewnątrzgałkowe (IOP-intraocular pressure)

Ciśnienie wewnątrzgałkowe obniża się w trakcie ciąży średnio o 10%, z maksymalnym spadkiem przypadającym na 12 do 18 tygodnia ciąży. Ta zmiana może trwać do wielu miesięcy po porodzie. Dzienne fluktuacje ciśnienia u kobiet ciężarnych są mniejsze niż przed ciążą. Jest to związane ze zwiększonym odpływem cieczy wodnistej. Aktywność jaskry podczas ciąży w większości przypadków ulega zmniejszeniu.

Patologiczne stany narządu wzroku występujące podczas ciąży

Centralna retinopatia surowicza

Centralna retinopatia surowicza dotyczy głównie mężczyzn (10:1) i jest późno wykrywana u kobiet ciężarnych. Objawy wzrokowe pojawiają się najczęściej w trzecim trymestrze ciąży pod postacią zmniejszenia ostrości wzroku, metamorfopsji (krzywienia obrazów) i mroczka centralnego. Centralna retinopatia charakteryzuje się odwarstwieniem nabłonka barwnikowego siatkówki oraz białymi wysiękami podsiatkówkowymi w pobliżu miejsca odwarstwienia. U kobiet w ciąży jest związana m.in. ze zmianami hemodynamicznymi, nadkrzepliwością, zwiększoną przepuszczalnością naczyń, zmianami hormonalnymi. Optyczna tomografia koherentna (OCT- optical coherence tomography) tylnego odcinka (dna oka) jest konieczna, aby zobrazować opisane zmiany. Retinopatia zwykle ustępuje samoistnie pod koniec ciąży lub w przeciągu kilku miesięcy po porodzie. Może nawracać w kolejnych ciążach.

Retinopatia nadciśnieniowa i zwyrodnienie naczyniówki

Nadciśnienie u kobiety ciężarnej może być zaobserwowane w różnych okolicznościach. Nadciśnienie przedciążowe może ulec nasileniu w trakcie ciąży. Kobiety z prawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego przed ciążą mogą rozwinąć nadciśnienie w czasie ciąży. 

Stan przedrzucawkowy jest jednym z powikłań ciąży. Definiowany jest jako nadciśnienie z białkomoczem, które pojawia się zazwyczaj po 20 tygodniu ciąży. Czynniki ryzyka to młody lub zaawansowany wiek kobiety ciężarnej, ciąża wielopłodowa, wielorodność, współistniejąca cukrzyca, przewlekłe nadciśnienie i przewlekła choroba nerek. 

Rzucawka to termin odnoszący się do drgawek u pacjentki ze stanem przedrzucawkowym. Pogorszenie nadciśnienia podczas ciąży to stan przedrzucawkowy lub rzucawka nałożona na przewlekłe nadciśnienie. 

Główne objawy wzrokowe to zmniejszenie ostrości widzenia, podwójne widzenie, przemijający mroczek i fotopsje (błyski w oku). Te objawy mogą poprzedzać napad drgawek u kobiet ze stanem przedrzucawkowym, szczególnie po porodzie. Badanie dna oka powinno być wykonane ze świadomością, że bodziec świetlny może wywołać napad rzucawki. Oftalmoskopia może ujawnić zmiany siatkówki, które odzwierciedlają zmiany naczyń łożyska. Jest to spowodowane zmianami hormonalnymi, niedotlenieniem z hipoperfuzji, obrzękiem z przekrwienia, uszkodzeniem śródbłonka naczyń. Zmiany na siatkówce w stanie przedrzucawkowym są podobne do tych występujących w retinopatii nadciśnieniowej, ale pojawiają się bardziej gwałtownie, w krótszym okresie czasu. Większość wczesnych zmian to ogniskowe skurcze tętniczek, pojawiające się u około 50-100% kobiet ze stanem przedrzucawkowym. Te zmiany są odwracalne. Na późniejszym etapie pojawiają się miękkie wysięki i krwotoki. 

Zaobserwowano związek między ciężkością stanu przedrzucawkowego, ciśnieniem tętniczym krwi ciężarnej, stopniem retinopatii i śmiertelnością płodów.

Zamknięcie naczyń siatkówki

Poporodowa retinopatia Purtschera, spowodowana zamknięciem tętnic siatkówki, może być zaobserwowana do 24 godzin po porodzie i może prowadzić do znacznej nieodwracalnej obustronnej utraty widzenia z powodu wielu ognisk zawału siatkówki, wraz z plamką żółtą. Oftalmoskopia zwykle ukazuje liczne białe plamy na siatkówce lub zlewające się ogniska waty dookoła tarczy nerwu wzrokowego oraz powierzchowne krwotoki podsiatkówkowe. Większość ciąż związanych z zamknięciem tętnic siatkówki ma skomplikowany przebieg. Na dzień dzisiejszy nie ma skutecznego leczenia tego typu retinopatii.

Ciąża jest stanem nadkrzepliwości i może prowadzić do zamknięcia żył siatkówki. Takie zaburzenia pojawiają się zazwyczaj w 3 trymestrze ciąży lub w okresie poporodowym. Ryzyko takiego epizodu w trakcie ciąży wynosi między 0,05 do 1,8%. 

Neuropatia nerwu wzrokowego

W ciąży jest zwykle spowodowana niedotlenieniem związanym z nadkrzepliwością. Jest to związane z większym ryzykiem wystąpienia przedniej niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego (AION). Krwotok przed- lub poporodowy może prowadzić do powstania tylnej niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego (PION).

Czerniak naczyniówki

Częstość występowania czerniaka ocznego oraz reaktywacji utajonych czerniaków wzrasta podczas ciąży. Nie wyjaśniono patogenezy tego zjawiska.

Ptoza

Opadanie powiek może wystąpić lub nasilić się w trakcie ciąży z powodu zmian hormonalnych oraz zwiększenia ilości płynu zewnątrzkomórkowego.

Patologiczne stany narządu wzroku modyfikowane podczas ciąży 

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa to najczęstsza patologia narządu wzroku nasilająca się podczas ciąży. Czynniki wpływające na rozwój tego schorzenia podczas ciąży to czas trwania cukrzycy, stopień kontroli glikemii, stopień retinopatii w początkowym stadium ciąży oraz współistniejące nadciśnienie tętnicze.

Dokładny mechanizm progresji retinopatii cukrzycowej w trakcie ciąży pozostaje niewyjaśniony. Zaobserwowano zmniejszenie średnicy żył siatkówki oraz objętościowego przepływu krwi u ciężarnych chorych na cukrzycę, co może powodować u nich nasilenie niedotlenienia i niedokrwienia siatkówki. Inne badanie podkreśla rolę wzrostu przepływu krwi przez siatkówkę u pacjentek z cukrzycą w trakcie ciąży, sugerując że wzrost perfuzji może prowadzić do dodatkowego stresu wpływającego na już zaburzone krążenie siatkówkowe i do progresji retinopatii. 

Badania pokazały, że kobiety chore na cukrzycę z nieznacznymi zmianami lub brakiem zmian proliferacyjnych na początku ciąży mają niewielkie ryzyko rozwoju retinopatii. Nieznaczne pogorszenie występuje u 10-20% pacjentek z tej grupy. Kobiety z zaawansowaną retinopatią proliferacyjną mają zwiększone ryzyko progresji retinopatii w trakcie ciąży. Z tego powodu sugeruje się odłożenie planów zajścia w ciążę na czas stabilizacji retinopatii cukrzycowej.

Amerykańskie Stowarzyszenie Okulistów (the American Academy of Ophthalmology- AAO) sugeruje, że ciężarne chore na cukrzycę powinny być poddawane badaniu dna oka w pierwszym trymestrze ciąży, oraz regularnym wizytom kontrolnym w zależności od zaawansowania choroby. W zaawansowanym stadium zaleca się częstsze wizyty kontrolne, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze (co 4 tygodnie) oraz 12 miesięcy po porodzie według Amerykańskiego Stowarzyszenia Diabetologów (American Diabetes Association– ADA).

Postępowanie z pacjentkami z retinopatią cukrzycową w ciąży nie powinno odbiegać od standardowego postępowania. Wyjątkiem od standardowego postępowania jest cukrzycowy obrzęk plamki u kobiet ciężarnych, który często ustępuje po rozwiązaniu i postępowaniem z wyboru jest obserwacja.

U kobiet w ciąży należy unikać leczenia czynnikami antyangiogennymi (hamującymi tworzenie naczyń), ze względu na ich szkodliwe działanie na płód. Alternatywną opcją pozostaje ogniskowa laserowa fotokoagulacja oraz doszklistkowe iniekcje kortykosteroidów.

Retinopatia cukrzycowa pojawiająca się w ciąży, w wielu przypadkach ulega samoistnej regresji po porodzie.     

Jaskra

Podczas ciąży dochodzi do fizjologicznego spadku ciśnienia wewnątrzgałkowego. U większości pacjentek jaskra ulega złagodzeniu w ciąży, z nielicznymi przypadkami nowo zdiagnozowanej jaskry w trakcie ciąży. Stan przedrzucawkowy może wpływać na wzrost IOP (intraocular pressure– ciśnienie wewnątrzgałkowe) u kobiety ciężarnej i zwiększać ryzyko jaskry.

W leczeniu kobiet ciężarnych z jaskrą należy odpowiednio zmodyfikować leczenie farmakologiczne, z powodu szkodliwego działania niektórych leków przeciwjaskrowych na płód. W przypadku niepełnej kontroli ciśnienia należy rozważyć leczenie laserowe.

Zapalenie naczyniówki

Część pacjentek chorych na zapalenie naczyniówki to kobiety w wieku rozrodczym. Choroby autoimmunologiczne, w przebiegu których może wystąpić zapalenie naczyniówki (np. reumatoidalne zapalenie stawów, sarkoidoza) teoretycznie ulegają złagodzeniu w trakcie ciąży. Zaobserwowano, że u kobiet ciężarnych częstość nowych epizodów zapalenia naczyniówki w 1 trymestrze zwiększa się lub pozostaje na podobnym poziomie, a w 2 i 3 trymestrze zmniejsza się. Leczenie tej choroby u kobiet ciężarnych polega na miejscowym podawaniu kropli ze sterydami, a w ciężkich przypadkach wykonuje się iniekcje okołogałkowe lub doszklistkowe.

Niektóre przypadki infekcyjnego zapalenia naczyniówki, tak jak zapalenie spowodowane toksoplazmozą, która jest jedną z najczęstszych przyczyn tylnego zapalenia naczyniówki i stanowi 7% przypadków, może być reaktywowane w trakcie ciąży. W przypadku reaktywacji latentnego ocznego zakażenia toksoplazmozą w ciąży, jeśli widzenie centralne jest zagrożone, sugeruje się terapię spiramycyną.

Tylne zapalenie twardówki

Tylne zapalenie twardówki typowo ulega nasileniu w trakcie ciąży, zdarzają się nawroty zapalenia podczas ciąży. Standardowym leczeniem u kobiet w ciąży jest triamcynolon w iniekcjach okołogałkowych.

Powikłania okulistyczne chorób układowych

Wysiękowe odwarstwienie siatkówki

Wysiękowe odwarstwienie siatkówki może wystąpić w przebiegu: 

• zespołu HELLP (hemoliza, podwyższone enzymy wątrobowe, niskie płytki), 
• TTP (thrombotic thrombocytopenic purpura– zakrzepowej plamicy małopłytkowej)
• DIC (disseminated intravascular coagulation– rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe)
• Zaawansowanych postaci stanu przedrzucawkowego lub rzucawki

Typowo jest obustronne, pęcherzowe i czasem ma wygląd cyst. Jest wynikiem zmian naczyniowych. Zalecaną metodą diagnostyczną jest ocena tylnego odcinka przy pomocy angiografii fluoresceinowej, która pozwala uwidocznić regiony miejscowego zaburzenia perfuzji w naczyniówce i przecieku fluoresceiny. W badaniu można uwidocznić plamy Elschniga, które odzwierciedlają miejscowe zawały naczyniówki. Prognoza w wysiękowym odwarstwieniu siatkówki jest dobra. W zaawansowanych przypadkach rzucawki może wystąpić przejściowa ślepota korowa, spowodowana obrzękiem mózgu, ale ustępuje w ciągu kilku tygodni. 

Rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC)

DIC to nabyty zespół definiowany jako ogólnoustrojowa wewnątrznaczyniowa aktywacja procesu wykrzepiania.
DIC występuje w powikłaniach ciążowych, takich jak:

• ciężki stan przedrzucawkowy,
• zator płynem owodniowym,
• odklejenie łożyska,
• łożysko przodujące,
• septyczne poronienie,
• wewnątrzmaciczny zgon płodu,
• infekcje wewnątrzmaciczne.

Powikłania okulistyczne tego zespołu najczęściej dotyczą naczyniówki, prowadząc do wykrzepiania w kapilarach mogą skutkować atrofią nabłonka barwnikowego siatkówki lub surowiczym odwarstwieniem siatkówki. Po zastosowanym leczeniu i ustąpieniu odwarstwienia siatkówki, niektóre zmiany nabłonka barwnikowego mogą się utrzymywać. 

Koagulopatia w przebiegu DIC może prowadzić do niedokrwienia, krwotoku lub obrzęku. Może to skutkować w skrajnych przypadkach zamknięciem tętnicy środkowej siatkówki, najpoważniejszym, zagrażającym widzeniu powikłaniu DIC.

Zakrzepowa plamica małopłytkowa (TTP)

Zmiany oczne występują u około 10% pacjentów chorych na TTP. Zmiany te obejmują krwotoki podsiatkówkowe, wysięki, surowicze odwarstwienie siatkówki oraz skurcz tętniczek. Może wystąpić również krwotok podspojówkowy, porażenie mięśni gałkoruchowych, mroczek iskrzący i anizokoria (nierówność źrenic). Jeśli zaburzenie dotyczy naczyń zaopatrujących nerw wzrokowy, można zaobserwować atrofię nerwu wzrokowego i niedowidzenie połowicze jednoimienne.

Zespół antyfosfolipidowy (APS- antiphospholipid syndrome)

Zespół antyfosfolipidowy to choroba autoimmunologiczna powiązana z nadkrzepliwością i występuje u pacjentów którzy są podatni na nawracające epizody tętniczych lub żylnych zakrzepów. Pacjentki z APS mają zwykle historię zakrzepów naczyniowych w różnych narządach lub tkankach, oraz nawracających poronień.

W badaniu okulistycznym przedniego odcinka można zaobserwować zapalenie nadtwardówki, rogówki lub tęczówki, teleangiektazje lub mikrotętniaki spojówki. Powikłania w tylnym odcinku to: centralna surowicza retinopatia, „kłębki waty”, krętość żylna, zapalenie ciała szklistego, odwarstwienie siatkówki, krwotoki siatkówkowe, tylne zapalenie twardówki, zakrzepica naczyniowa siatkówki lub naczyniówki. Mogą wystąpić zaburzenia nerwu wzrokowego, drogi wzrokowej lub nerwów gałkoruchowych.

Choroba Gravesa-Basedowa

Zaburzenia dotyczące tarczycy są częste u kobiet w wieku rozrodczym. Mogą się one ujawnić w trakcie ciąży lub po porodzie. Nadczynność tarczycy występuje w 2:1000 ciąż, a choroba Gravesa jest jej najczęstszą przyczyną. Diagnoza nadczynności tarczycy w ciąży może być wyzwaniem, ponieważ wiele objawów nadczynności może nakładać się z objawami ciąży (męczliwość, nietolerancja ciepła, nudności i wymioty, drażliwość). Objawy różnicujące w kierunku nadczynności tarczycy to utrata masy ciała, nadciśnienie tętnicze, tachykardia spoczynkowa i drżenia mięśni. Dodatkowo może wystąpić wole oraz objawy oczne, takie jak wytrzeszcz. Choroba Gravesa zwykle nasila się w pierwszym trymestrze ciąży a następnie stopniowo się poprawia. W trakcie ciąży stosuje się standardowe leczenie choroby Gravesa. Lekiem z wyboru jest propylotiouracyl. Należy regularnie monitorować chorobę w trakcie ciąży, ale również po porodzie, ponieważ choroba Gravesa często nawraca w okresie połogu.

Idiopatyczne nadciśnienie śródczaszkowe

Jest to schorzenie o nieznanej etiologii, związane z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym i dotyczy głównie otyłych kobiet w wieku rozrodczym. Idiopatyczne nadciśnienie śródczaszkowe może ulec nasileniu podczas ciąży, z powodu nagłego przyrostu masy ciała. Może być leczone dietą i kontrolą masy ciała. Najczęstszym objawem jest ból głowy, zwykle towarzyszą mu nudności i wymioty. Objawy oczne to zamazane widzenie, podwójne widzenie, fotopsje, mroczki oraz ból zagałkowy. U większości pacjentek jedynym objawem jest obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, zwykle obustronny. Nasilenie obrzęku nie jest skorelowane z poziomem ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Porażenie nerwu odwodzącego jest rozpoznawane u około 20% pacjentów z nadciśnieniem śródczaszkowym. Mogą wystąpić również objawy porażenia innych nerwów ( np. III, IV).  

Zespół Sheehana

Niedokrwienna martwica przysadki wtórna do rozległego krwotoku poporodowego jest jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności przysadki w krajach rozwijających się. Zespół Sheehana występuje z powodu zwiększenia rozmiaru przysadki oraz jej zawału lub krwotoku. Objawia się utratą ostrości wzroku, bólem głowy o nagłym początku i/lub oftalmoplegią. Objawy kliniczne są uzależnione od ucisku na pobliskie struktury anatomiczne. Zmiany pola widzenia występują u około 64% pacjentek, zmiany ostrości widzenia u 52%. Najczęstszym zaburzeniem widzenia obwodowego jest niedowidzenie kwadrantowe górne dwuskroniowe. Oftalmoplegia występuje na skutek ucisku zatoki jamistej i może dotyczyć nerwów III, IV lub VI. Pojawia się u 78% pacjentek. Najczęściej dotyczy nerwu okoruchowego. Uszkodzenie włókien współczulnych może spowodować rozwój zespołu Hornera.

Oponiak

Objawy kliniczne istniejącego wcześniej oponiaka mogą ujawnić się w drugiej połowie ciąży, z powodu zwiększonej ilości naczyń oraz wzrostu guza, które pojawiają się z powodu działania estrogenów i progesteronu. Duża część pacjentek skarży się na stopniowe, bezbolesne pogorszenie lub utratę widzenia na jedno oko. Oponiak nerwu wzrokowego typowo objawia się bezbolesną, stopniowo pogarszającą się utratą widzenia, atrofią nerwu wzrokowego oraz ocznorzęskowym krążeniem obocznym. Opadanie powieki lub zaburzenia ruchomości mięśni gałkoruchowych może również wystąpić, w zależności od umiejscowienia guza. 

Zator płynem owodniowym

Zator płynem owodniowym to zamknięcie naczyń, które występuje w okresie okołoporodowym. Jest to rzadkie zjawisko, o wysokiej śmiertelności (około 85%). Objawy kliniczne zatoru płynem owodniowym to sinica, dreszcze, drgawki i wstrząs. Zator płynem owodniowym może spowodować zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki i utratę widzenia.

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych

W zaawansowanej formie może powodować encefalopatię Wernickego, objawiając się oczopląsem i niedowładem mięśni gałkoruchowych. Leczenie polega na suplementacji witamin.

Podsumowanie

Większość zmian ocznych u kobiet ciężarnych wynika z fizjologicznych procesów zachodzących podczas ciąży, które są łagodne i przejściowe. W trakcie ciąży mogą jednak wystąpić poważne choroby narządu wzroku. Można je podzielić na choroby narządu wzroku pojawiające się w ciąży, choroby okulistyczne modyfikowane przebiegiem ciąży, oraz powikłania okulistyczne chorób ogólnoustrojowych podczas ciąży. Kobieta ciężarna powinna pozostawać pod kontrolą okulisty w celu monitorowania stanu narządu wzroku i wczesnego wykrywania oraz leczenia potencjalnych nieprawidłowości. 

Bibliografia

1. Naderan M. „Ocular changes during pregnancy.” J Curr Ophthalmol. 2018 Jan 3;30(3):202-210.
2. Kalogeropoulos D, Sung VC, Paschopoulos M, Moschos MM, Panidis P, Kalogeropoulos C. „The physiologic and pathologic effects of pregnancy on the human visual system.” J Obstet Gynaecol. 2019 Nov;39(8):1037-1048.
3. Chawla S, Chaudhary T, Aggarwal S, et al. Ophthalmic considerations in pregnancy. Medical Journal, Armed Forces India. 2013 Jul;69(3):278-284.
4. Samra K.A. The eye and visual system in pregnancy, what to expect? An in-depth review. Oman J Ophthalmol. 2013;6(2):87–91.
5. Prost ME. Ocular changes, use of ophthalmic medications and diagnostic agents in pregnancy and lactation – a practical guidelines. Ophthatherapy. 2016 Mar
6. Bernardczyk-Meller J, Zawiejska A, Wender-Ożegowska E. Narząd wzroku u kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą. Diabetologia po Dyplomie 2016.
7. Kmera-Muszyńska M, Ulińska M. Choroby siatkówki podczas ciąży. Ginekologia po Dyplomie 2017/04
8. Karska-Basta I, Tarasiewicz M, Kubicka-Trząska A, Miniewicz J, Romanowska-Dixon B. Cięcie cesarskie a zaburzenia związane z narządem wzroku. Ginekol Pol. 2016; 87:217-221.
9. Brad Bowling Kański „Okulistyka kliniczna” wyd. 8.
10. Preferred Practice Pattern Guidelines: Diabetic Retinopathy: American Academy of Ophthalmology. 2008.