Hemoroidy – czym są, przyczyny, leczenie

Hemoroidy to powiększone naczynia żylne znajdujące się w obrębie odbytu. W warunkach fizjologicznych naczynia te są umiarkowanie wypełnione krwią, a kiedy dochodzi do ich przekrwienia często powodują wiele nieprzyjemnych i uporczywych objawów. Wyróżnia się hemoroidy wewnętrzne, które są możliwe do wykrycia wyłącznie podczas badania per rectum, oraz zewnętrzne, widoczne gołym okiem, jako uwypuklenia w okolicy odbytu.

Przyczyn powstawania hemoroidów jest bardzo wiele. Ryzyko ich wystąpienia zwiększają nieprawidłowa dieta i styl życia, praca siedząca, nadmierny wysiłek fizyczny związany z dużymi obciążeniami, a także ciąża i poród siłami natury oraz przewlekłe zaparcia. Głównymi objawami hemoroidów są krwawienia z odbytu towarzyszące wypróżnianiu, świąd, ból oraz pieczenie.

Leczenie hemoroidów zależy od nasilenia problemu, jego przyczyny oraz ogólnego stanu zdrowia. U wielu pacjentów wystarczające będzie postępowanie zachowawcze polegające na zmianie stylu życia i sposobu żywienia, ewentualnie także prowadzeniu leków, czy maści. Jedynie w najbardziej zaawansowanych przypadkach wskazane może być zastosowanie metod bardziej inwazyjnych lub chirurgicznych.

Dieta przeciw hemoroidom

Najlepszym sposobem na uniknięcie i leczenie hemoroidów jest dbałość o prawidłowy, regularny rytm wypróżnień i zapobieganie zaparciom. W tym celu konieczne jest zadbanie o dietę bogatobłonnikową, odpowiednie nawodnienie oraz unikanie produktów o działaniu zapierającym i zwiększającym przekrwienie naczyń krwionośnych odbytu.

Błonnik pokarmowy a hemoroidy

Kluczowym składnikiem diety przeciw hemoroidom jest błonnik, inaczej włókno pokarmowe. Jest to składnik żywności, który nie jest całkowicie trawiony przez enzymy trawienne i przechodzi przez przewód pokarmowy w formie niezmienionej. Można go podzielić na dwie grupy – błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny, które różnią się źródłami pokarmowymi, budową chemiczną oraz funkcjami spełnianymi w organizmie. Działanie błonnika nierozpuszczalnego polega na przyśpieszeniu perystaltyki jelit, poprawie konsystencji stolca, dzięki czemu staje się on łatwiejszy do wydalenia oraz regulacji rytmu wypróżnień. Jego głównymi źródłami są otręby pszenne, produkty zbożowe z pełnego przemiału (pieczywo z pełnego ziarna, makarony pełnoziarniste, mąki razowe), gruboziarniste kasze (gryczana, jaglana, perłowa), nasiona roślin strączkowych, orzechy i ziarna, warzywa korzeniowe (marchewka, pietruszka, burak ćwikłowy) oraz kapustne (kalafiory, brokuły, kapusty, brukselki, kalarepa, jarmuż). Z kolei błonnik rozpuszczalny podlega fermentacji w jelicie grubym i stanowi pożywkę dla bytującej tam mikroflory. Do jego źródeł zalicza się otręby owsiane, owoce, zwłaszcza jagodowe i cytrusowe, jabłka oraz owoce suszone. W diecie przeciwko hemoroidom i w profilaktyce, czy leczeniu zaparć szczególnie istotny jest błonnik nierozpuszczalny, jednak najlepsze efekty obserwuje się w przypadku zwiększenia spożycia źródeł obu frakcji błonnika.

Zgodnie z zaleceniami, ogólna ilość błonnika w codziennej diecie nie powinna być niższa niż 25 g, jednak w przypadku tendencji do powstawania hemoroidów i zaparć, zaleca się zwiększenie tej ilości nawet do 40-60 g.

Co ważne, do takiej ilości należy dochodzić stopniowo, zwłaszcza jeśli wcześniejszy, zwyczajowy sposób żywienia dostarczał niewielkich ilości błonnika. Aby zapewnić sobie podaż błonnika niezbędną do profilaktyki i leczenia hemoroidów, codziennie należy spożywać około: 200–300 g świeżych owoców, 400-500 g warzyw oraz zapewnić obecność minimum 3 porcje (1 porcja = ok. 100 g) produktów zbożowych pełnoziarnistych. W przypadku warzyw i owoców, warto zwrócić uwagę na to, aby co najmniej połowę zalecanych ilości, stanowiły produkty jedzone na surowo, a kiedy to możliwe również ze skórką. Dodatkowo, jeśli takie ilości będą już dobrze tolerowane, do diety warto włączyć otręby pszenne w ilości 1 łyżki dziennie oraz 4-5 sztuk owoców suszonych, np. śliwek.

Odpowiednie nawodnienie

Dieta bogatobłonnikowa przeciw hemoroidom będzie skuteczna wyłącznie wtedy, kiedy będzie jej towarzyszyć codzienne, prawidłowe nawodnienie. Spożycie zbyt małej ilości wody spowoduje, że błonnik nie może jej wchłonąć, a tym samym spełnić swoich funkcji w przewodzie pokarmowym tj. zwiększanie objętości stolca, poprawa jego konsystencji i regulacja rytmu wypróżnień. Niedostateczne nawodnienie towarzyszące diecie bogatobłonnikowej może doprowadzić do powstania zbitych mas kałowych w świetle jelita oraz zaparć, które będą nasilały problem hemoroidów. Dlatego, w przypadku występowania hemoroidów zaleca się codzienne wypijanie minimum 2-2,5 litrów płynów dziennie, przy czym co najmniej 75% tej ilości powinna stanowić woda mineralna, najlepiej niegazowana. Należy również zachować ostrożność w kontekście wypijania herbaty ponieważ często mogą nasilać zaparcia – w szczególności dotyczy to herbaty czarnej i zielonej.

Hemoroidy – czego unikać w diecie?

Istnieją pokarmy, których spożycie może działać zapierająco, zwiększać prawdopodobieństwo występowania zaparć i hemoroidów. Wśród nich wyróżnia się przede wszystkim białą, oczyszczoną mąkę, pieczywo białe i tostowe, mąkę ziemniaczaną, biały ryż oraz czarne jagody. Dlatego często zaleca się ograniczenie ich spożycia, jednak należy pamiętać, iż nie u wszystkich osób zadziałają one w taki sam sposób. Najlepszym sposobem jest obserwacja własnego organizmu i dostosowanie diety do indywidualnej tolerancji poszczególnych produktów. W przypadku występowania hemoroidów zaleca się również ograniczenie, a najlepiej całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu, ponieważ zwiększa on ryzyko ich krwawienia.

Hemoroidy w ciąży a dieta

Ciąża, to okres w których ma miejsce wiele zmian fizjologicznych, które mogą sprzyjać powstawaniu hemoroidów. Głównym odpowiedzialnym za to mechanizmem jest wzrost ciśnienia w naczyniach żylnych w okolicach odbytu wywołany uciskiem macicy. Dodatkowo, zmiany hormonalne sprzyjają powstawaniu zaparć, co dodatkowo może zwiększać ryzyko wystąpienia hemoroidów.

Postępowanie dietetyczne w przypadku wystąpienia hemoroidów w ciąży nie różni się znacząco od metod opisanych we wcześniejszej części. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na odpowiednią podaż błonnika w diecie oraz prawidłowe nawodnienie organizmu. Jednocześnie warto pamiętać o tym, aby w tym okresie nie przyjmować żadnych suplementów, preparatów ziołowych, czy leków bez konsultacji z lekarzem – ze względu na to, że zarówno hemoroidy, jak i zaparcia oraz inne dolegliwości towarzyszące ciąży, mogą być bardzo uciążliwe, niektóre kobiety decydują się samodzielnie na zastosowanie różnych preparatów, jednak jednak może to przynieść więcej szkody, niż pożytku.

Hemoroidy a dieta – podsumowanie

Hemoroidy, czyli żylaki odbytu, to dość częsty problem, któremu w części przypadków można by zapobiec odpowiednią dietą i stylem życia. Dieta w profilaktyce i leczeniu hemoroidów powinna opierać się na odpowiedniej podaży błonnika pokarmowego oraz płynów, co zapobiega zaparciom, które nasilają ten problem i towarzyszące mu objawy. Dieta przeciwko hemoroidom powinna opierać się na pełnoziarnistych produktach zbożowych, świeżych warzywach i owocach oraz codziennymi wypijaniu ok. 2 litrów wody. Takie postępowanie w wielu przypadkach może okazać się pomocne zarówno w zapobieganiu, jak i radzeniu sobie z hemoroidami.