Alergia pokarmowa u dzieci

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego, pojawiająca się w odpowiedzi na spożycie pokarmu, w którym znajdował się uczulający składnik, czyli alergen.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że alergia często, błędnie, bywa mylona z nietolerancją pokarmową, a tymczasem są to dwa różne problemy o innym przebiegu, wymagające innego postępowania. W przypadku alergii pokarmowej mamy do czynienia z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną, w której biorą udział przeciwciała – jej przebieg często może być bardzo poważny, a w skrajnych sytuacjach prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, będącego nawet zagrożeniem życia. Natomiast w przypadku nietolerancji pokarmowej, problem nie leży po stronie układu immunologicznego a np. zaburzeń wchłaniania z przewodu pokarmowego, niedoboru enzymów niezbędnych do trawienia pokarmów, nadmiernego stosowania leków/antybiotyków, czy być konsekwencją innych poważnych chorób. Zarówno alergia, jak i nietolerancja wymagają eliminacji produktów odpowiedzialnych za objawy, jednak w przeciwieństwie do alergii, kiedy niezbędne jest całkowite zrezygnowanie z danego produktu, osoby z nietolerancją mogą włączać do diety jego niewielkie ilości, co sprawia, że w wielu przypadkach ich leczenie jest łatwiejsze. W przypadku niemowląt karmionych piersią znacznie częściej mamy do czynienia z alergią – mimo że tak naprawdę każdy pokarm stanowi potencjalny alergen, u 90% dzieci za reakcje alergiczne odpowiadają: mleko krowie i jaja kurze.

Alergia u niemowląt karmionych piersią może mieć bardzo niespecyficzne objawy, co więcej u każdego dziecka mogą występować inne dolegliwości. Najczęściej obserwuje się jednak nieprawidłowe przyrosty masy ciała, zmiany skórne, biegunki i/lub zaparcia, tkliwość brzucha, nadmierne rozdrażnienie, problemy ze snem, niechęć do jedzenia. Ważne jest też, aby zdawać sobie sprawę, że objawy te mogą sygnalizować alergię, ale nie muszą – układ pokarmowy dziecka w pierwszych miesiącach życia jest niedojrzały, dopiero adaptuje się do przyjmowania i trawienia pokarmu, dlatego wiele dolegliwości żołądkowo-jelitowych w tym okresie jest w pełni normalnych, mimo, że z pewnością wiążą się z dyskomfortem dla dziecka i stresem dla rodziców. Niezwykle ważne jest zatem, aby wszelkie pojawiające się dolegliwości konsultować z lekarzem i nie podejmować żadnych działań na własną rękę, nie mając pewności czy są one wynikiem alergii, czy fizjologicznego przystosowywania się przewodu pokarmowego dziecka.

Czy można zapobiec alergii pokarmowej u dziecka?

Profilaktyka alergii pokarmowej jest obecnie jednym z priorytetów zdrowia publicznego, ze względu na obserwowanych w ostatnich latach wzrost przypadków jej występowania. Za kluczowy element profilaktyki uznawane jest karmienie piersią przez co najmniej 6 miesięcy życia dziecka, ze względu na nieoceniony wpływ na prawidłowy rozwój układu immunologicznego, przewodu pokarmowego. Istotny jest też fakt, że stosowanie diety eliminacyjnej przez kobietę karmiącą piersią nie ma działania prewencyjnego w stosunku do alergii pokarmowych. Wręcz przeciwnie – stosowanie urozmaiconej diety opartej o różnorodne produkty może zmniejszać to ryzyko i w przyszłości zwiększać u dziecka chęć na próbowanie nowych produktów. Dlatego stosowanie diet eliminacyjnych, bez wskazań, jest nieuzasadnione. Niezwykle istotne w prewencji alergii pokarmowych u dziecka jest także rezygnacja z palenia papierosów, zarówno przez matkę, jak i osoby z otoczenia dziecka. Do niezbędnego minimum należy ograniczyć też stosowanie leków, zwłaszcza antybiotyków. Karmiąc piersią, zawsze należy konsultować je z lekarzem. Mniejsze ryzyko alergii mają również niemowlęta, których matki przyjmowały witaminę D i kwasy omega 3 przez całą ciążę oraz kontynuują suplementację podczas laktacji.

Leczenie alergii pokarmowych u dzieci karmionych piersią

Jedyną metodą leczenia alergii pokarmowej jest całkowita eliminacja uczulającego produktu z diety dziecka. W przypadku karmienia piersią niezbędne są zmiany w sposobie odżywiania matki – większość alergenów przenika do produkowanego przez nie mleka. U większości dzieci jest to wystarczające do ustąpienia objawów i poprawy stanu. Jednak w niektórych przypadkach, kiedy objawy alergii są wyjątkowo silne, nie ustępują mimo zastosowania diety, lub dziecko uczulone jest na wiele pokarmów niezbędne może okazać się zaprzestanie karmienia piersią i wprowadzenie mieszanek mlekozastępczych. Decyzja ta nigdy nie powinna być jednak podejmowana samodzielnie, a dopiero po konsultacji z lekarzem i wyczerpaniu innych możliwości. Dobór preparatów mlekozastępczych również zawsze powinien być konsultowany ze specjalistą – są to preparaty medyczne (niektóre dostępne wyłącznie na receptę) i to lekarz powinien je zalecać.

Diety eliminacyjne matki jako metoda leczenia alergii pokarmowych u dzieci karmionych piersią

Jeśli konieczne okazuje się zastosowanie diety eliminacyjnej u matki, konieczne jest zastąpienie ich produktami o zbliżonej wartości energetycznej i odżywczej, aby nie dopuścić do niedoborów pokarmowych, pogorszenia stanu odżywienia kobiety i negatywnego wpływu na laktację. Dieta ta, jeśli przyniesie oczekiwany efekt w postaci ustąpienia objawów u dziecka, powinna być stosowana przez cały okres karmienia piersią. Dobrą wiadomością, jest, że większość dzieci wyrasta z alergii mniej więcej do ukończenia 3 r.ż, dlatego restrykcje żywieniowe, w wielu przypadkach są tylko czasowe. Szczegółowe zasady poszczególnych diet eliminacyjnych przedstawiono w tekście DIETY ELIMINACYJNE PODCZAS KARMIENIA PIERSIĄ.

Podsumowanie

Alergie pokarmowe u dzieci karmionych piersią mogą dawać bardzo niespecyficzne objawy, dlatego wszelkie wątpliwości i problemy należy skonsultować ze specjalistą, który postawi odpowiednie rozpoznanie i zaproponuje sposób postępowania. Do najczęstszych alergenów należą białka mleka krowiego oraz jaja kurze. W takich sytuacjach wskazane może być zastosowanie diety eliminacyjnej u matki, jednak nigdy decyzji tej nie należy podejmować na własną rękę, a podczas ich stosowania warto pozostawać pod stałą opieką dietetyka.