Stosowanie diet eliminacyjnych w ciąży jest tematem dość kontrowersyjnym, wokół którego powstało wiele mitów, niedomówień i wątpliwości. Niegdyś uważano, że powinny one stanowić element profilaktyki wystąpienia alergii i nietolerancji pokarmowych u dziecka. Obecnie jednak wiemy, że eliminacja konkretnych produktów z diety matki nie wpływa na ryzyko wystąpienia nadwrażliwości na nie u jej potomstwa.

Jedynym medycznym wskazaniem do stosowania diety eliminacyjnej w ciąży jest stan zdrowia matki, wymagający konkretnych modyfikacji – np. nietolerancja laktozy, celiakia, alergia na mleko, czy jaja.

Eliminacja jakiejkolwiek grupy produktów z diety kobiety ciężarnej powinna być przemyślana i poprowadzona rozważnie, aby nie doprowadzić do jakichkolwiek niedoborów pokarmowych potencjalnie niebezpiecznych dla mamy i dziecka.

Jak powinna wyglądać bezpieczna dieta eliminacyjna w ciąży?

Dieta eliminacyjna, mimo ograniczenia lub całkowitego wykluczenia konkretnej grupy produktów, w dalszym ciągu powinna być zbilansowana. Oznacza to, że powinna dostarczać wszystkich niezbędnych witamin i składników mineralnych, ważnych dla matki i rozwijającego się dziecka. Powinna opierać się na świeżych, naturalnych, sezonowych produktach, ograniczając jednocześnie podaż żywności wysokoprzetworzonej, charakteryzującej się wysoką zawartością cukru, tłuszczów (zwłaszcza typu trans) oraz chemicznych substancji dodatkowych. Jej kaloryczność powinna odpowiadać indywidualnemu zapotrzebowaniu energetycznemu – eliminacja produktów, pociąga za sobą konieczność zastąpienia ich dozwolonymi zamiennikami o zbliżonej wartości energetycznej i odżywczej, aby nie dopuścić do obniżenia jakości diety.

Najczęstsze diety eliminacyjne w ciąży

Do najczęstszych problemów zdrowotnych wymagających zastosowania diet eliminacyjnych obserwowanych u kobiet w ciąży należą nietolerancja laktozy i glutenu. Schorzenia te pociągają za sobą konieczność eliminacji odpowiednio: laktozy i glutenu oraz skomponowania jadłospisu w taki sposób, aby mimo tych restrykcji był on wciąż prawidłowo zbilansowany i wartościowy.

Dieta bezlaktozowa w ciąży

Dieta bezlaktozowa w ciąży jest stosunkowo łatwa do prawidłowego zbilansowania. To wszystko za sprawą szerokiego asortymentu produktów bezlaktozowych, których wartość energetyczna i odżywcza jest na ogół bardzo zbliżona do ich tradycyjnych odpowiedników. Pozwala to na skomponowanie diety w taki sposób, aby nie była w niej obecna laktoza, a jednocześnie jej jakość pozostawała na wysokim poziomie. Głównym zaleceniem dla kobiet ciężarnych stosujących diety bezlaktozowe jest więc wybieranie produktów mlecznych bezlaktozowych (mleka, jogurtów, masła, serów, kefirów, maślanek). Jeśli kobieta zdecyduje się na nawet częściowe zastąpienie tradycyjnych produktów mlecznych ich roślinnymi odpowiednikami, które są naturalnie pozbawione laktozy, należy wybierać wyłącznie te, które zostały wzbogacone w wapń.

Dieta bezglutenowa w ciąży

Dieta bezglutenowa, w przeciwieństwie do bezlaktozowej, wymaga eliminacji znacznie większej ilości produktów, przez co jej prawidłowe zbilansowanie może okazać się bardziej skomplikowane. Dlatego, aby zapewnić sobie wysoką jakość diety bezglutenowej, w pierwszej kolejności należy zaznajomić się z produktami, w których jest on obecny oraz ich zamiennikami – o zbliżonej wartości odżywczej i energetycznej. Gluten znajduje się przede wszystkim w produktach zbożowych i to właśnie na tą grupę produktów należy zwrócić największą uwagę.

Dieta bezglutenowa wiąże się z koniecznością eliminacji wszystkich zbóż glutenowych tj. pszenicy, żyta i jęczmienia oraz ich produktów tj. pieczywa, mąki, płatki, makarony. Należy je zastąpić zbożami naturalnie bezglutenowymi tj. ryż, kukurydza, gryka, proso, quinoa, czy amarantus. Warto w tym miejscu zwrócić dodatkową uwagę na owies i produkty owsiane. Choć jest to zboże bezglutenowe, owies dostępny na polskim rynku jest silnie zanieczyszczony ziarnami innych zbóż. Najlepiej wybierać więc jedynie certyfikowany, bezglutenowy owies, którego produkcja jest kontrolowana na każdym etapie.

Produkty zbożowe, w których obecny jest gluten, można zastąpić gotowymi mieszankami mąk bezglutenowych. Jednak w większości przypadków charakteryzują się one mniejszą zawartością białka, witamin z grupy B oraz magnezu, żelaza i cynku. Produkty bezglutenowe wyróżniające się na tle innych najkorzystniejszym składem i wartością odżywczą to produkty powstałe na bazie gryki, prosa i amarantusa.

Kobieta w ciąży stosująca dietę bezglutenową powinna mieć świadomość, że ten sposób żywienia niesie ze sobą ryzyko rozwoju wielu niedoborów, zwłaszcza witamin z grupy B, żelaza, magnezu, cynku i selenu, czyli składników, których rola dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka jest bardzo duża. Dlatego warto zapoznać się z poniższymi informacjami dotyczącymi, składników, których niedobór jest bardzo prawdopodobny i zadbać o obecność ich źródeł w codziennej diecie.

Podsumowanie

To, czy przyszła mama w swojej diecie uwzględnia pokarmy o właściwościach alergizujących, nie ma wpływu na ryzyko pojawienia się alergii pokarmowej u jej dziecka. Niepotrzebna, źle prowadzona, dieta eliminacyjna może niekorzystnie wpłynąć na stan zdrowia i odżywienia, zarówno kobiety, jak i płodu. Eliminacja produktów „na wszelki wypadek” nie niesie ze sobą żadnych korzyści, a ryzyko z tym związane jest stosunkowo wysokie. Dlatego, nie zaleca się jakichkolwiek diet eliminacyjnych u kobiet, których stan zdrowia nie wymaga modyfikacji w sposobie żywienia.