Soki – definicja

Soki, zgodnie z definicją, to produkty otrzymywane z jednego lub kilku gatunków świeżych owoców i/lub warzyw. Zabronione jest dodawanie do nich cukru, barwników, konserwantów, czy aromatów.

Soki można podzielić na:

• Soki owocowe, warzywne i owocowo-warzywne
• Soki bezpośrednie (tzw. NFC) oraz z soku zagęszczonego. Soki NFC powstają bezpośrednio ze świeżych, surowych owoców i/lub warzyw, natomiast soki z soku zagęszczonego powstają poprzez odparowanie wody z soku, a następnie dodanie takiej samej ilości wody, która została odparowana. Soki bezpośrednie charakteryzują się wyższą wartością odżywczą.
• Soki pasteryzowane i niepasteryzowane. Proces pasteryzacji gwarantuje czystość mikrobiologiczną i dłuższy czas przydatności do spożycia, przy czym ewentualne straty wartości odżywczej są bardzo niskie. Soki niepasteryzowane mają zdecydowanie krótszy czas przydatności do spożycia, a ich niewłaściwe przechowywanie może powodować szybkie psucie i rozwój mikroorganizmów.
• Soki naturalne mętne i klarowane. Soki mętne nie są poddawane procesom klarowania, ani filtracji, zawierają cząstki miąższu. Z kolei soki klarowane nie zawierają żadnych elementów miąższu. Pod kątem wartości odżywczych, zdecydowanie lepsze są soki mętne, ponieważ miąższ jest dobrym źródłem błonnika i substancji prozdrowotnych.

Mówiąc o sokach, warto też wspomnieć o nektarach i napojach, z którymi często bywają one mylone. Nektary zawierają co najmniej 25 % soku, do którego dodawana jest woda i cukier. Nie można jednak dodawać do nich barwników, ani konserwantów. Napoje z kolei muszą zawierać co najmniej 20% soku, a dodatkowo dodawana jest do nich woda, cukier, a także konserwanty, barwniki, czy aromaty, które są dozwolone przez prawo. Mając do wyboru sok, nektar, albo napój zdecydowanie najlepszym wyborem będzie sok, głównie ze względu na brak dodanego cukru, który w nadmiarze ma wiele negatywnych konsekwencji dla zdrowia.

Wady i zalety soków. Czy dziecko może pić soki?

Kiedyś soki były zalecane już niemowlakom, jako źródło witamin, sposób na dopajanie podczas wysokich temperatur, czy doraźnie w przypadku występowania zaparć. Obecnie wciąż są one dość popularne w diecie dzieci, a producenci dodatkowo starają się zachęcić do siebie najmłodszych poprzez kolorowe opakowania, umieszczanie na etykietach postaci z popularnych bajek.

Soki mogą być wartościowym i bezpiecznym elementem diety, jednak ich korzyści bywają zdecydowanie przeceniane. Co prawda są źródłem witamin, jednak w porównaniu do całych owoców wypadają zdecydowanie mniej korzystnie. Mają nie tylko mniej witamin, ale również błonnika, a dodatkowo sycą zdecydowanie gorzej i zawierają więcej cukru. To wszystko sprawia, że w dużych ilościach mogą przyczynić się do nadwagi, czy otyłości, zaburzeń gospodarki węglowodanowo-insulinowej, a także próchnicy. Okazuje się, że wiele rodzin, które trafiają do gabinetów lekarzy czy dietetyków z problemem nadmiernej masy ciała u dziecka, czy pierwszymi objawami cukrzycy, na pytanie, czy w diecie są obecne soki odpowiada twierdząco, a ilości soków znacząco przekraczają te zalecane.

Warto też wziąć pod uwagę to, że soki mają słodki smak, który bardzo odpowiada dzieciom. Długofalowo częste spożycie soków może przyczynić się do wykształcenia preferencji w kierunku słodkich produktów, czy potraw (które w wielu przypadkach są bardzo kaloryczne i dostarczają dużo cukrów prostych, a także niechęć do picia zwykłej wody. Ponieważ okres dzieciństwa jest bardzo istotny z punktu widzenia wykształcenia prawidłowych nawyków żywieniowych na całe życie, ważne jest, aby od samego początku traktować je jedynie jako urozmaicenie, a nie główny i stały element diety.

Soki dla dziecka bez cukru – fakt, czy mit?

Jak już wiesz, z pierwszej części artykułu, soki nie mogą zawierać cukru. Warto jednak podkreślić, że dotyczy to cukru dodanego w procesie produkcji. Soki w dalszym ciągu zawierają jednak cukier, który naturalnie występuje w owocach, z których powstaje. Dlatego, stwierdzenie, że soki są całkowicie pozbawione cukru jest błędne i poprawniejsze jest stwierdzenie, że nie zawierają cukru dodanego. Producenci często wykorzystują tą frazę na opakowaniach swoich produktów, aby prezentowały się na lepsze i zdrowsze, jednak soki zgodnie z prawem i tak nie mogą zawierać dodatku cukru. Dlatego “sok z pomarańczy” oraz “sok z pomarańczy bez dodatku cukru” będą miały bardzo zbliżoną wartość odżywczą i walory zdrowotne, mimo, że w drugim przypadku cena często będzie znacząco wyższa. 

Od kiedy można podać dziecku soki?

Tak naprawdę, im później tym lepiej. Niemowlęta do 6 miesiąca życia powinny być karmione jedynie mlekiem mamy (lub mlekiem modyfikowanym). Podawanie niemowlętom soków w tym okresie może sprawić, że częściowo zastąpioną one posiłek mleczny, który jest kluczowy i niezbędny dla ich prawidłowego rozwoju.

Między 6 a 12 miesiącem życia, kiedy rozpoczęto już rozszerzanie diety, soki również nie są polecane. Dzieciom w tym wieku należy wprowadzać owoce w formie puree, musów, małych, miękkich kawałków (w zależności od wieku i możliwości dziecka), które mają więcej witamin, składników mineralnych i błonnika.

Dzieciom po ukończeniu 1 roku życia można podawać naturalne soki w ilości maksymalnie ok. 120 ml na dzień. Między 4 a 6 rokiem życia – do 180 ml na dzień, a od 7 lat dozwolone porcje są takie jak dla dorosłych, czyli maksymalnie 250 ml na dobę.

Bez względu na wiek, sok powinien być jedynie częścią diety i należy traktować go jako przekąskę, a nie picie w ramach nawadniania i zaspokajania pragnienia. Soki nie mogą też całkowicie zastąpić owoców, ani warzyw. Zalecenia mówią o obecności minimum 4-5 porcji warzyw i owoców dziennie, przy czym soki mogą zastąpić maksymalnie 1 z nich.

Jak wybrać najzdrowszy sok dla dziecka?

Przede wszystkim należy dokładnie sprawdzić czy mamy do czynienia z sokiem 100%, a nie napojem czy nektarem. Najlepiej wybierać soki z naturalnym miąższem (soki naturalnie mętne), który ma sporo błonnika. Przygotowując soki samodzielnie w domu warto dodać do nich powstałą pulpę. Nie ma jednak konieczności przygotowywania soków wyłącznie w domu, ponieważ te dostępne w sklepach mogą być równie wartościowym wyborem. Warunkiem, jest to, że będzie to sok 100% z naturalnym miąższem.

Do samodzielnego przygotowywania soków najlepsze są wyciskarki wolnoobrotowe, jednak w porównaniu do innych rodzajów wyciskarek, różnice w wartości odżywczej nie są bardzo duże, dlatego nie jest to jedyne dobre rozwiązanie. Dla małych dzieci warto wybierać soki pasteryzowane. Zawartość witamin, jest zbliżona do soków niepasteryzowanych, ale są bezpieczniejsze z punktu widzenia czystości mikrobiologicznej, zwłaszcza jeśli nie ma możliwości ich prawidłowego przechowywania (maksymalnie 2-3 dni w warunkach chłodniczych).

Podsumowanie

Soki owocowe nie są niezbędnym składnikiem diety dzieci, a ich wartości odżywcze i zdrowotne nie odpowiadają świeżym owocom. Odpowiednio wkomponowane w dietę, mogą być jej bezpiecznym elementem, jednak należy pamiętać o tym, aby wprowadzać je najwcześniej po 1 roku życia i to w określonych, kontrolowanych ilościach. Budowanie prawidłowych nawyków żywieniowych jest bardzo istotne od najmłodszych, dlatego warto zadbać o to, aby nie przyzwyczajać dzieci do słodkiego smaku, uzupełniania płynów za pomocą soków, czy rezygnacji z owoców na rzecz soków. Wszystkie te działania mogą mieć długofalowe, negatywne konsekwencje dla zdrowia.