Praca mięśni dna miednicy podczas II fazy porodu naturalnego

Bez znajomości anatomii oraz fizjologii porodu naturalnego ciężko jest omawiać zalety płynące z przygotowania mięśni dna miednicy do narodzin dziecka. Nie bez powodu zaleca się pracę z dnem miednicy przez cały czas trwania ciąży, ponieważ funkcja tych mięśni jest znacząca nie tylko przez „9 miesięcy”, ale także podczas II fazy porodu. Świadomość kobiety w zakresie swojego ciała to bardzo pomocny element przygotowania do porodu, jak i jego przebiegu. I faza porodu to czas rozwierania szyjki macicy, a aktywność mięśni dna miednicy jeszcze jest znikoma.  

II faza porodu naturalnego to okres wydalania, czyli kulminacyjna część porodu, kiedy to dochodzi do urodzenia dziecka. To właśnie moment, kiedy praca mięśni dna miednicy będzie najaktywniejsza. Warto wiedzieć o tym, że dno miednicy ma za zadanie nie tylko się rozluźnić, ale także bierze czynny udział w porodzie. Znaczącą pracę wykonuje m. dźwigacz odbytu i m. poprzeczny krocza głęboki, czyli warstwa wewnętrzna oraz warstwa pośrednia dna miednicy. Te dwa mięśnie wykonując ruchy perystaltyczne obracają główkę dziecka. To również dzięki ich pracy aktywnej dziecko kierowane jest w dół pod spojenie łonowe.

W dalszej części II fazy porodu dochodzi do wyłaniania główki. Choć warstwa wewnętrzna mięśni dna miednicy, czyli m. dźwigacz odbytu dalej pracuje bardzo mocno, to warstwa zewnętrzna musi się rozciągnąć, by móc pozwolić na przejście główki dziecka. W tym momencie krocze rozciąga się do obwodu główki, który zazwyczaj wynosi ponad 30 cm. Jest to bardzo znaczne rozciągnięcie, dlatego to właśnie w tym momencie porodu naturalnego istnieje ryzyko urazów okołoporodowych, jak samoistne pęknięcie krocza czy konieczność jego nacięcia przez personel medyczny.

Zalety przygotowania mięśni dna miednicy do porodu naturalnego

Czytając powyższy akapit, można już wstępnie wywnioskować, dlaczego warto ćwiczyć dno miednicy w ciąży. Praca mięśni dna miednicy w trakcie porodu siłami natury powinna być fizjologiczna. Co to znaczy? Dno miednicy jest z natury dostosowane do narodzin dziecka, jednak nie zawsze jest ono przed ciążą czy w trakcie ciąży w dobrej kondycji. Wszelkie dysfunkcje dna miednicy, które były obecne już przed zajściem w ciążę czy pojawiły się w jej trakcie, mogą wpływać na przebieg porodu.

Jak sam opis II fazy porodu naturalnego wskazuje, dno miednicy musi być elastyczne, czyli zarówno silne, jak i podatne na rozciągnięcie. Słaby skurcz m. dźwigacza odbytu będzie tak samo niekorzystnie wpływał na przebieg porodu, jak zbyt duże napięcie warstwy zewnętrznej mięśni dna miednicy. Przygotowanie dna miednicy do porodu warto rozpocząć jak najwcześniej, a nie w ostatnich tygodniach ciąży. Co więcej, zalecane przez fizjoterapeutów uroginekologicznych są także treningi dna miednicy, jako przygotowanie nie tyle co do porodu, ale do bycia w ciąży. Należy pamiętać, że okres ciąży sam w sobie jest czynnikiem ryzyka przykładowo wysiłkowego nietrzymania moczu po porodzie.

Nie w pełni przygotowane krocze, czyli warstwa zewnętrzna dna miednicy to wysokie prawdopodobieństwo urazów okołoporodowych. Mało elastyczne mięśnie dna miednicy, które w końcowej części II fazy porodu muszą znacząco się rozciągnąć to duże ryzyko pęknięcia krocza. Niewielki uraz polegający jedynie na powierzchownym pęknięciu krocza będzie niósł ze sobą mniejsze konsekwencje w przyszłości niż największy stopień pęknięcia krocza, który to charakteryzuje się uszkodzeniem odbytu i odbytnicy. Uszkodzenia okołoporodowe mogą wpływać na komfort życia kobiety po porodzie.

Przygotowanie mięśni dna miednicy do porodu naturalnego nie gwarantuje braku uszkodzeń okołoporodowych, ale znacznie zmniejsza ryzyko ich powstania. Każdy poród jest inny. W związku z tym nie każdy będzie przebiegał w pełni fizjologicznie bez ingerencji medycznej, czego każda kobieta rodząca, by sobie życzyła. Przyspieszanie porodu przykładowo przy pomocy farmakologii czy konieczność przeprowadzenia porodu kleszczowego to czynniki ryzyka uszkodzeń mięśni krocza. Jednak w wyjątkowych sytuacjach konieczna jest szybka interwencja ze strony położnych i lekarza ginekologa-położnika, aby ratować zdrowie oraz życie matki i dziecka.

Masaż krocza – krótki opis oraz instruktaż

Jedną ze skutecznych metod przygotowania warstwy zewnętrznej dna miednicy do porodu jest masaż krocza. Mało elastyczne krocze może doprowadzić do pęknięcia lub koniecznego nacięcia tkanek dookoła wejścia do pochwy. Masaż krocza to codzienny rytuał, który może pomóc zminimalizować ryzyko uszkodzeń okołoporodowych. Ma ona celu poprawić ukrwienie mięśni dna miednicy czy ścian pochwy, a także skutecznie rozciągnąć krocze. Warto rozpocząć pracę rozluźniającą z kroczem około 36-37 tygodnia ciąży. Jak go wykonać?

Najważniejsze to przyjąć wygodną pozycję do masażu tak, aby nie powodowała ona dyskomfortu czy niepotrzebnego napięcia innych części ciała. Do wykonania masażu krocza przydatne mogą być olejki jak np. olejek ze słodkich migdałów. Masaż krocza polega na delikatnym rozciąganiu palcami mięśni otaczających wejście do pochwy. Kierunek ruchu palców może być porównany do zegara, a dokładniej mowa o ruchu „od 3:00 do 9:00”. Najbardziej zależy na uelastycznieniu tkanek przy środku ścięgnistym, czyli w kierunku doodbytniczym. To ten obszar mięśni krocza najbardziej narażony jest na uszkodzenie podczas II fazy porodu.

Masaż krocza nie jest trudny do wykonania dla kobiety. Jeśli jednak istnieją jakieś wątpliwości, co do jego przeprowadzenia, warto skonsultować się z fizjoterapeutą uroginekologicznym. Pokaże on w sposób profesjonalny metodykę wykonywania masażu krocza i odpowie na wszelkie nurtujące pytania. Ważna jest regularność wykonywania masażu zewnętrznej warstwy dna miednicy. Codzienna praca z kroczem przez około 5-10 minut będzie wystarczająca, by wstępnie przygotować ją do porodu naturalnego.

Więcej na temat masażu krocza przeczytasz w artykule MASAŻ KROCZA.

Ćwiczenia mięśni dna miednicy w ostatnich tygodniach ciąży

Choć z założenia końcowe tygodnie ciąży powinny być przeznaczone na rozluźnienie mięśni dna miednicy w celu przygotowania się do porodu, to nie zawsze będzie to wskazane. Indywidualne podejście do kobiety w ciąży jest kluczowe w planowaniu jej treningu dna miednicy. Każda kobieta w ciąży prezentuje inny stan wyjściowy mięśni dna miednicy, inną ich wydolność czy siłę. Jeśli w trakcie ciąży nie występują objawy związane z dysfunkcją dna miednicy jak przykładowo wysiłkowe nietrzymanie moczu, to z powodzeniem można od około 37 tygodnia ciąży zwiększyć ilość ćwiczeń rozluźniających dno miednicy.

Z drugiej jednak strony jeśli kobieta w ciąży boryka się z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, to nagła zmiana ćwiczeń z wzmacniających na rozluźniające w ostatnich tygodniach ciąży może wpłynąć niekorzystnie na jej komfort życia. Najważniejsze w takiej sytuacji będzie indywidualne ustalenie zestawu ćwiczeń dla kobiety, aby z jednak strony skutecznie przygotowywała się do porodu, a z drugiej strony nie powiększała swojego problemu nietrzymania moczu. Jest to dość ważna kwestia, aby różnicować, jaki rodzaj pracy potrzebuje dana kobieta w ostatnich tygodniach ciąży.

Przygotowanie do porodu a mięśnie dna miednicy -podsumowanie

Poród naturalny to ogromne obciążenia dla kobiety. Nie można się do tego wydarzenia przygotować w 100%, ponieważ nie ma pewności, jak każdy poród będzie przebiegał. Warto jednak przygotować odpowiednio dno miednicy zarówno do ciąży, jak i porodu, aby spróbować zminimalizować ryzyko powstania urazów okołoporodowych czy nieprzyjemnych konsekwencji poporodowych. Przygotowanie mięśni dna miednicy do porodu w ostatnich tygodniach ciąży powinno być oparte na indywidualnym podejściu do ćwiczeń wskazanych dla danej kobiety. Dobrym rozwiązaniem jest również wykonywanie masażu krocza po 36 tygodniu ciąży.