Przepona – główny mięsień oddechowy

Przepona oddechowa to mięsień zbudowany na kształt kopuły, który to oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej. Z uwagi na swoją budowę przepona przyczepia się do bardzo wielu struktur kostnych wpływając zarówno na ruchomość kręgosłupa, jak i klatki piersiowej.

W literaturze można znaleźć różne opracowania na temat przyczepów przepony, ale najczęściej wymieniane kostne i więzadłowe punkty jej umocowania to:

• Tylna powierzchnia wyrostka mieczykowatego mostka
• Więzadła łukowate pośrodkowe , przyśrodkowe i boczne kręgów L1-L2
• Trzony kręgów L1-L3
• Wewnętrzna powierzchnia łuków żebrowych od 7.-12. żebra

Część środkową przepony oddechowej stanowi tzw. środek ścięgnisty. Przepona unerwiana jest głównie przez nerw przeponowy, który swoje wyjście ma na poziomie kręgów szyjnych C3-C5. Po części również wpływ na przeponę będzie miał także nerw błędny, który jest jednym z dwunastu nerwów czaszkowych.

Ruch przepony w dół pozwala na zwiększenie pojemności płucnej podczas wdechu, natomiast ruch w górę odbywa się podczas wydechu. Zakres tego ruchu wynosi od 4 – 6 cm, kiedy to sama grubość przepony jest niewielka. Jednak to właśnie ten płynny ruch góra – dół pozwoli na przesuwanie się narządów jamy brzusznej i miednicy, a także na korelację z mięśniami przepony miednicznej.

Korelacja przepony oddechowej z przeponą miedniczną

Prawidłowy oddech opiera się głównie na wzajemnej pracy przepony oddechowej i dna miednicy. Oba te rejony pracują zarówno podczas wdechu, jak i wydechu, ale w odwrotny sposób.  W przypadku, kiedy to jedna ze składowych jest w dysfunkcji, to wzorzec oddechowy będzie odbiegał od normy.

Prawidłowy wzorzec oddechowy

Wdech:

• Przepona  – skurcz koncentryczny (przyczepy mięśnia się zbliżają)
• Dno miednicy – skurcz ekscentryczny (przyczepy mięśni się oddalają)

Wydech:

• Przepona – skurcz ekscentryczny (przyczepy mięśnia się oddalają)
• Dno miednicy – skurcz koncentryczny (przyczepy mięśni się zbliżają)

W trakcie analizy prawidłowego wzorca oddechowego nie można zapomnieć również o pracy zarówno mięśni brzucha, jak i kręgosłupa lędźwiowego czy miednicy.

Jak to się przedstawia w praktyce?

Wdech:

• Kręgosłup lędźwiowy – niewielkie zniesienie lordozy lędźwiowej
• Miednica – niewielki ruch do tyłu
• Powłoki brzuszne – powiększają się w niewielkim stopniu

Wydech:

• Kręgosłup lędźwiowy – powrót do pozycji fizjologicznej lordozy lędźwiowej, wydłużenie kręgosłupa
• Miednica – niewielki ruch do przodu
• Powłoki brzuszne – skracają się w niewielkim stopniu

Prawidłowy wzorzec oddechowy przynosi wiele dobrego w całym organizmie. Przede wszystkim zwiększa się pojemność wdechowa płuc, dzięki obniżeniu się przepony oddechowej. Następuje także lepsze dotlenienie organizmu. Płynny falowy ruch przepony oddechowej i przepony miednicznej skutkuje delikatnym masażem narządów jamy brzusznej, co będzie miało pozytywny wpływ na wszelkie zaburzenie pracy jelit, jak wzdęcia czy problemy z wypróżnianiem się. Swobodny ruch wewnątrz jamy brzusznej to także lepsze ukrwienie oraz drenaż narządów miednicy mniejszej.

Znaczenie prawidłowego oddechu w fizjoterapii uroginekologicznej

Z uwagi na fakt, że prawidłowy wzorzec oddechowy zawiera w sobie pracę mięśni dna miednicy, nie można o nim zapomnieć w fizjoterapii uroginekologicznej. Można wręcz powiedzieć, że każda wizyta konsultacyjna powinna polegać również na ocenie toru oddechowego i wstępnej eliminacji jego zaburzeń. Jedynie na bazie prawidłowo wypracowanego wzorca oddechowego można wprowadzać dalsze ćwiczenia terapeutyczne, które mają na celu odbudowę funkcji dna miednicy czy mięśni brzucha.

Z dużym prawdopodobieństwem każda pacjentka, która zgłasza się do fizjoterapeuty uroginekologicznego z problemem nietrzymania moczu, dolegliwości bólowych miednicy mniejszej czy po porodzie (SN/CC), będzie miała w jakimś stopniu ten wzorzec oddechowy zaburzony. Dokładna diagnostyka przeprowadzona w gabinecie fizjoterapeutycznym da odpowiedź na to, gdzie pojawia się zaburzenie wzorca oddechowego i jak go prawidłowo odtworzyć.

Podsumowanie

Oddech to życie!

Ale czy zawsze oddychamy prawidłowo i w zgodzie z naszym ciałem?

Prawidłowy wzorzec oddechowy jest niezwykle ważny. Zmiana toru oddechowego na skutek sytuacji stresowych, operacji chirurgicznych czy innych niecodziennych sytuacji może powodować pojawienie się napięć mięśniowych, które będą z czasem powodować dyskomfort. Nie lekceważmy oddechu, ponieważ jest on bardzo ważny!

Bibliografia

• Prometeusz. Atlas anatomii człowieka t.1. Medpharm, Wrocław 2014
• Tanzberger R., Kuhn A., Mobs G., Baumgartner U. Dno miednicy. Fizjologia, patologia, diagnostyka i leczenie. Wrocław 2020
• Bowman K. Rozejście mięśnia prostego brzucha. Warszawa 2016
• Jachacz-Łopata M., Milka D. Rozejście mięśnia prostego brzucha. Wrocław 2020